که بود و چه کرد

نام او نماد مقاومت در برابر جهل سازمان‌یافته است، و یادآور این واقعیت که هیچ قدرتی نمی‌تواند اخگر اندیشه را خاموش کند. جوردانو برونو در زمانه‌ای زندگی کرد که "پرسش" گناه بود؛ اما او با مرگ خود "پرسیدن" را مقدس کرد.

ابن سینا در کنار فعالیت‌های علمی و فلسفی، اهل عیش و عشرت نیز بود و زندگی اجتماعی خود را با سفرها، محافل علمی و گاه مجالس موسیقی و مهمانی‌ها آمیخته بود. او با زنان نیز معاشرت داشت و در محیط‌های اجتماعی و فرهنگی با حضور زنان به گفت‌وگو و تفریح می‌پرداخت.

در ۱۹۴۹ پزشکان تشخیص دادند که به سرطان پروستات مبتلاست. با وجود بیماری، همچنان روی دست‌نوشته‌هایش کار می‌کرد. تا آخرین روزها، علاقه‌اش به بحث‌های فلسفی زنده بود. حتی روی تخت بیماری، با شاگردان و دوستان نزدیکش دربارهٔ زبان و معنا حرف می‌زد. جملهٔ معروف آخرین شب زندگی‌اش این بود: «به دوستانم بگویید زندگی‌ام فوق‌العاده بوده است.» 

برای بوخارین، تفکر مارکسیستیِ راستین مهم‌تر از هم‌پیمانی با استالین بود و همین تعد ایدئولوژیک و پرهیز از تن‌دادن به منطق قدرت، موجب کشته شدن بوخارین در سن پنجاه سالگی شد. آثار و دیدگاه‌های او همچنان به عنوان منابع مهم برای مطالعه انقلاب روسیه، نظریه‌های اقتصادی مارکسیستی و تاریخ حزب کمونیست مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مجموعه مقالات سانتاگ تحت عنوان «علیه تفسیر»، نقطه عطفی در نقد هنری معاصر به شمار می‌رود. سانتاگ در این آثار استدلال می‌کند که تفسیر بیش از حد، ممکن است جوهره واقعی هنر را پنهان کند و تجربه بی‌واسطه و حسی از اثر هنری را کاهش دهد.

یکی از ویژگی‌های برجسته ژیژک، توانایی او در ترکیب نظریه‌های فلسفی پیچیده با مثال‌های روزمره و فرهنگ عامه است. او به ویژه به تحلیل فیلم‌ها، سریال‌ها، تبلیغات و رویدادهای فرهنگی می‌پردازد تا مفاهیم فلسفی و روانکاوانه را ملموس کند. این سبک باعث شده آثار او هم برای جامعه علمی و هم برای عموم مردم قابل درک و جذاب باشد.

زندگی و آثار مارتین لوتر، نمایانگر پیچیدگی و عمق تحولاتی است که اروپا را از قرون وسطی به دوران مدرن هدایت کرد. او با نقد آموزه‌های سنتی کلیسا، تأکید بر ایمان شخصی و ترجمه کتاب مقدس، نه تنها اصلاح دینی، بلکه تحول فرهنگی، زبانی و فلسفی را به ارمغان آورد. 

راسل از آن دست متفکرانی بود که مرزهای تخصص را شکست. او در ریاضیات و فلسفه نوآور بود، در "آموزش" تجربه‌های تازه آفرید، در سیاست صدای آزادی و عدالت شد، و در اخلاق جرأت دفاع از زندگی انسانی و شاد را داشت.

ابوریحان در قرون جدید دوباره کشف شد. شرق‌شناسان اروپایی در قرن نوزدهم وقتی آثار او را ترجمه کردند، از دقت علمی و بی‌طرفی فرهنگی او شگفت‌زده شدند. ادوارد زاخائو، خاورشناس آلمانی، کتاب «تحقیق ما للهند» را به انگلیسی ترجمه کرد و آن را شاهکاری در مطالعه تطبیقی فرهنگ‌ها دانست. او بیرونی را «انسانی قرن‌ها جلوتر از زمانۀ خود» توصیف کرد. 

کوروش، با معیارهای امروزی، بی‌شک یک چهرۀ نظامی و سیاسی قدرتمند بود و فتوحاتش احتمالاً با خشونت‌هایی همراه بود. اما آنچه او را از دیگر فاتحان زمان خود متمایز می‌کند، نه پرهیز مطلق از خشونت، بلکه رویکرد نسبی‌اش به مدارا با فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف پس از فتح است؛ امری که دست کم در تاریخ باستان کم‌سابقه بود.

سده هجدهم به «عصر ولتر» معروف است، به پاس نقش برجسته او در پیشبرد فرهنگ عقلانیت، نقد نهادهای سنتی و ترویج ارزش‌های انسانی. از این حیث، ولتر با سایر متفکران و روشنفکران تاریخ تفاوتی اساسی دارد؛ چراکه هیچ سده‌ای در طول تاریخ به نام یک متفکر نامیده نشده است؛ الّا سدۀ هجدهم که "عصر ولتر" نام گرفته است

 کیپ تورن از معدود دانشمندانی است که به‌ جای دور کردن مردم از علم فیزیک، این علم را به خانۀ انسان‌ها آورد. بسیاری از تماشاگران فیلم میان‌ستاره‌ای، به ناچار کمی دربارۀ فیزیک مطالعه کرده‌اند تا درک بهتری از این فیلم جذاب پیدا کنند؛ فیلمی که از حیث "دقت علمی" در تاریخ سینما سرآمد است.

تاریخ زندگی نوریه‌گا، داستان مردی است که میان سود و قدرت، مرزهای اخلاقی را کنار گذاشت؛ مردی که یک کشور را به گروگان گرفت و سرانجام در پی همان قدرت، به دست حامیان سابق خود فرو افتاد.

ژوزف گیوتین در سخنرانی معروف خود در مجلس ملی فرانسه گفت: "اعدام باید سریع، قطعی، و بدون درد باشد. روش اجرای آن نیز باید برای همه برابر باشد؛ چه اشراف و چه فقرا." این جمله بعدها به شعار عدالت‌طلبانه انقلاب بدل شد. پیشنهاد او، نه فقط از سر دلسوزی انسانی، که واکنشی به نظام طبقاتی قضایی نیز بود.

نویسندگان بزرگی چون گوگول، داستایوفسکی، تولستوی و چخوف، همگی خود را مدیون پوشکین می‌دانستند. داستایوفسکی او را نه‌ فقط شاعر، بلکه «پیشگوی روح روس» می‌نامید. زبان ادبی روسیه، بدون پوشکین، شاید هرگز به چنین بلوغ و قدرتی نمی‌رسید.

    هایدگر را بیشتر به عنوان بنیان‌گذار مفهوم «دازاین» (Dasein) می‌شناسند؛ مفهومی که به معنای «بودن-در-جهان» است و محور اصلی فلسفه او محسوب می‌شود

میراث نش، فراتر از نظریه‌های ریاضی‌اش است. او الهام‌بخش میلیون‌ها نفر است که با بیماری‌های روانی، انگ اجتماعی، و طردشدگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در عین حال، کار علمی‌اش همچنان در متن سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، علوم داده، هوش مصنوعی و تحلیل رفتار اجتماعی حضوری عمیق دارد.

در ژانویهٔ ۲۰۲۵، هِگسِت به‌عنوان بیست‌ونهمین وزیر دفاع ایالات متحده سوگند یاد کرد. این انتصاب با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد؛ برخی از حامیان ترامپ از این تصمیم استقبال کردند، در حالی که منتقدان، بویژه به‌دلیل فقدان تجربهٔ مدیریتی در سطوح بالای نظامی، نگرانی‌هایی را مطرح کردند. 

در سال ۱۹۷۵، کمیته نوبل، ساخاروف را به‌ دلیل تلاش‌هایش برای حقوق بشر و صلح جهانی شایسته دریافت جایزه صلح دانست. اما دولت شوروی به او اجازه سفر به اسلو برای دریافت جایزه نداد. همسرش، یلنا بونر - فعال حقوق بشر - این جایزه را به‌ جای او دریافت کرد.

برای بسیاری از مردم این سؤال مطرح است که کوانتوم چیست؟ پلانک این ایده را مطرح کرد که انرژی نیز مانند ماده از واحدها یا بسته‌های کوچکی درست شده. او هر یک از این بسته‌ها را کوانتوم نامید. بنابراین کوانتوم مثل سلول در یک ارگانیسم یا مثل مولکول در ماده، واحد کوچکی است که در کنار واحدهایی نظیر خودش، سازندۀ انرژی است.