سید سلمان صفوی
روز گذشته با ابلاغ سياستهاي كلي علم و فناوري از سوي رهبر معظم انقلاب، حركتي نو و دوران ساز و نويدبخش ايراني آباد و قوي در تاريخ انقلاب اسلامي ايران رقم خورد. اين ابلاغيه علمي كه در شش محور كلي تنظيم شده در صورت اجرايي شدن، خلأ بزرگي را در حوزه استقلال و اقتدار ايران پر ميكند و به بروز انقلابي در انقلاب منجر خواهد شد. در اين نوشتار به طور خلاصه به تبيين زمينهها و اهميت اين ابلاغيه ميپردازيم: از آغاز پيروزي انقلاب اسلامي يكي از شعارهاي اصلي، «استقلال» بوده و هست اما متاسفانه در طول سالهاي گذشته تنها استقلال سياسي داشتهايم و در حوزه علم و فناوري و اقتصاد كاملا به جهان غرب وابسته بودهايم. به اين معنا كه غربيها علم و فناوري توليد ميكنند و ما از آنها اجازه مصرف ميگيريم.

از سوي ديگر اقتصاد و درآمد اصلي ايران عمدتا وابسته به فروش نفت و مشتقات نفتي است در حالي كه منبع اصلي درآمد و اقتصاد كشورهايي نظير ژاپن و آلمان، توليدات شركتهاي دانش بنيان است، نـه فروش منابع طبيعي مثل نفت و گاز و معادن. اشكال عمده انقلابيون به سياستهاي اقتصادي شاه اين بود كه او باني اقتصاد كمپرادور و مونتاژ بود اما پس از پيروزي انقلاب نيز سياست انتقال تكنولوژي و اخذ ليسانسهاي فني از غرب در دستور كار قرار گرفت و مجددا غرب توليدكننده تكنولوژي و ايران مصرفكننده فناوري غرب شد.
ستون فقرات ابلاغيه علمي مقام معظم رهبري، محور «توليد علم و توسعه نوآوري و نظريهپردازي» است. خلأ بزرگ فاصله علمي و تكنولوژيكي ايران با جهان توسعه يافته، از طريق سياستهاي جديد ابلاغي قابل كاهش است. بهينهسازي عملكرد و ساختار نظام آموزشي - تحقيقاتي كشور براي دستيابي به اهداف سند چشمانداز و شكوفايي علمي و ايجاد تحول در ارتباط بين نظام آموزش عالي، تحقيقات و فناوري با ساير بخشها ميتواند شكاف بين دانشگاه و سياستهاي كلان اقتصادي كشور را پر كند.
امروز بين برطرف كردن نيازهاي اساسي صنعتي و علمي كشور با نهادهاي علمي - سياسي هماهنگي وجود ندارد و تقريبا شبيه جزاير جدا از هم عمل ميكنند. با اين ابلاغيه، بين سازمانهاي علمي و نيازهاي كشور ارتباط ارگانيك برقرار ميشود.
براي مثال در پروژه «نقشه مغز» در امريكا، سازمانهاي بزرگي نظير سازمان بهداشت ملي، سازمان تحقيقات پيشرفته دفاعي و بنياد علوم ملي امريكا با همديگر همكاري دارند و شركتهاي خصوصي هم در كنار آنها حضور دارند. افزايش بودجه تحقيق و پژوهش به ميزان حداقل چهار درصد توليد ناخالص داخلي تا پايان سال 1404 با تاكيد بر مصرف بهينه منابع و ارتقاي بهرهوري ميتواند ايران را وارد باشگاه كشورهاي توسعه يافته كند.
بودجه تحقيق در كشورهاي توسعه يافته بيش از سه درصد و در كشورهاي در حال توسعه بين 5/0 تا دو درصد توليد ناخالص ملي است. در حالي كه در شرايط كنوني بودجه تحقيق در ايران حدود 5/0 درصد توليد ناخالص ملي است. بودجه بخش تحقيقات نظامي پنتاگون در سال 2014 مبلغ 63 ميليارد دلار است. در سال 2013 كل بودجه تحقيق و توسعه امريكا 424 ميليارد دلار بود. در جهان اسلام، امروز ايران از حيث اقتصادي بعد از اندونزي، تركيه و عربستان قرار دارد اما چنانچه اين ابلاغيه به خصوص محورهاي يك، دو و پنج عملياتي شود، ميتوان به آينده ايراني قوي، عزيز، مرفه و مستقل بيشتر اميدوار بود.
رييس آكادمي مطالعات ايراني لندن
منبع: روزنامه اعتماد