" الجزیره " رسانه مستقل یا بلندگوی سیاست خارجی پسر عمو؟

 عصرایران ؛ علی قادری - همه کسانی که "غسان بن جدو" را می شناسند اعتراف می کنند که او در میان همه خبرنگاران خاورمیانه،شماره اول محسوب می شود و بسیاری او را با حسنین هیکل مصری مقایسه می کنند: مدیر سابق شبکه الجزیره در بیروت،تونسی الاصل و دارنده تابعیت لبنانی ؛ غسان در اواخر آوریل گذشته از مقام خود استعفا کرد، با این حال او سعی نکرد از این اقدام خود یک جنجال رسانه ای درست کند ، چه اینکه اصحاب رسانه به خوبی می دانند افرادی مثل غسان بن جدو به تنهایی یک رسانه به شمار می آیند.

پرسشی که  بلافاصله پس از استعفای بن جدو در افکار عمومی عربی مطرح شد این بود که چرا او اقدام به این کار کرد؟
نزدیکان غسان بن جدو در شبکه نیو تی وی لبنان - که بیشترین تعامل رسانه ای را در این کشور با شبکه الجزیره دارد - معتقدند که او به شدت نسبت به سوء رفتار حرفه ای این شبکه در ارتباط با سوریه انتقاد داشت: از صحنه سازی هایی که به کمک وابستگان سعد حریری در طرابلس و عکار لبنان انجام شد تا کپی برداری از درگیری ها خونین لیبی و وارد کردن آنها در فیلم های تظاهرات و درگیری های سوریه،انتشار اسامی سربازان و درجه داران جدا شده از ارتش سوریه که بعدا توسط خود این افراد تکذیب شد،داستان عبدالله شاهد عیان الجزیره در شهر درعا هم که بسیار معروف است،شاهدی که در پشت بام یکی از بیمارستان های دمشق کشف شد و ...اینها همه فقط بخشی از اقدامات غیر حرفه ای بود که حتی صدای اعتراض رسانه هایی نظیر روزنامه نیوزویک را هم درآورد و به این ترتیب غسان بن جدو که بر حرفه ای گری صادقانه در رسانه تأکید داشت ، این رویکرد را برنتابید و از شبکه الجزیره شد.

چه عواملی باعث چنین تحریف گسترده خبری از سوی الجزیره شده است؟ بسیاری در کشورهای عربی از خود می پرسند آیا این همان الجزیره است که در جنگ های اخیر در لبنان و غزه در کنار مقاومین ایستاد؟ آیا این همان الجزیره است که در انقلاب مصر نقش پررنگی در پوشش خبری اعتراضات داشت؟چرا الجزیره در بحران بحرین سکوت کرد و ... .

عده ای معتقدند که مشکل از "پرسش کنندگان" است و شبکه الجزیره هیچ تغییری نکرده است فقط این بار به خاطر اینکه طوفان به سوریه رسیده است صدای اعتراض شما از عملکرد این شبکه بلند شده است؛ اما متاسفانه حجم تحریفات خبری و تصویری توسط الجزیره در جریان ناآرامی های سوریه آنقدر زیاد است که نمی توان این پرسش ها را حداقل از منظر حرفه ای مطرح نکرد.
 این که نظام حاکم بر سوریه چه سیاست هایی را در پیش گرفته و تا چه اندازه مشروعیت دارد ، موضوع این نوشتار نیست بلکه آنچه مورد بررسی است صرفاً یک نقد رسانه ای است و الا در این که حکومت سوریه باید از سیاست سرکوب و خشونت بپرهیزد تردیدی نیست.(عصرایران اولین رسانه داخلی بود که به انتقاد از سیاست سرکوب در سوریه پرداخت.)

ریشه رفتار دوگانه شبکه الجزیره را باید در سیاست های دولت امیر نشین قطر جستجو کرد. شیخ حمد بن ثامر آل ثانی مدیر این شبکه و پسر عموی امیر قطر ، سیاست های این شبکه را دقیقا بر مبنای منافع ملی دولت قطر ترسیم کرده است، سیاست هایی که رد آنها را به وضوح می توان در پوشش خبری تحولات اخیر خاورمیانه دید.

دولت قطر در سال های اخیر به واسطه درآمد بسیار بالای نفت و گاز، وسعت و جمعیت کم توانسته یکی از بالاترین درصد رشد اقتصادی جهان را از آن خود کند و چند وقتی است که تلاش می کند به واسطه قدرت نرم رسانه ای ، نفوذ سیاسی خویش را در خاورمیانه عربی بالاتر ببرد.

قطر در برخی رقابت های منطقه ای سعی کرده موضع بی طرفانه اتخاذ کند. قطری ها هیچگاه نخواستند بر خلاف بحرین و امارات یا عراق در مناقشات منطقه ای میان تهران-ریاض در یک سوی معادله قرار بگیرند.

به عنوان مثال در جریان اشغال بحرین توسط نیروهای سپر جزیره،قطر به فاصله چند ساعت پس از ورود این نیروها اعلام کرد که ارتش این کشور در این عملیات مشارکت نخواهد کرد.

کاملا روشن است که منافع ملی قطر باعث بروز چنین رفتارهایی از سوی این امیر نشین باشد.یعنی اگر منافع ملی آنها در خلیج فارس ایجاب می کند که در میانه ایران و عربستان قرار گیرند ، در سوریه موضعگیری آنها نسبت به بشار اسد کاملا خصمانه و حتی تندتر از عربستان است و یا در مصر،دولت قطر مانند ترکیه در کنار اخوان المسلمین ایستاده اند و در یمن آنها توسط عربستان از طرح شورای همکاری خلیج فارس برای حل بحران یمن کنار گذاشته شده اند.
 این تغییر جریان منافع قطر در تحولات اخیر خاورمیانه به خط مشی های خبری شبکه الجزیره منتقل شده و باعث گشته مخاطبینش دچار سردرگمی شوند.

در واقع ، الجزیره نه به عنوان یک رسانه مستقل عربی که به مثابه ارگان دولت قطر عمل می کند ؛همانند دولت قطر،در بحرین،الجزیره سیاست کاملا محتاطانه اتخاذ کرده،در سوریه نیز که موضعگیری این شبکه بر مبنای تداوم بحران سازی استوار شده و در مصر نیز در راستای تقویت اخوان المسلمین عمل می کند.در یمن نیز اکنون الجزیره به دنبال ناکارامد نشان دادن طرح عربستان است.

هر چند بروز رفتارهای متناقض از سوی دولت ها بر مبنای پیگیری منافع ملی شان قابل توجیه است اما وقتی که نوبت شبکه های خبری می شود چنین رویکردی باعث ریزش مخاطبین خواهد شد. البته به نظر من نباید خیلی متعجب شد چرا که اینجا خاورمیانه است و با همه جای دنیا فرق می کند، اینجا برای همه دنیا، همه چیز معنای دیگری می دهد!