شهرداری و کشاورزان تپه‌های باستانی ۷ هزار ساله را در نزدیکی بهشهر با خاک یکسان کردند / استخوان‌های انسانی متعلق به بیش از ۳ هزار سال قبل روی زمین ریخته‌اند / گوردخمه‌های اشکانی به طور کامل نابود شدند (فیلم)

فیلم گزارش را این‌جا ببینید

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ در یکی از عجیب‌ترین فجایع باستان‌شناسی ایران، تپه باستانی باقرآباد رکاوند، یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های عصر مفرغ و آهن در شرق مازندران، در سال ۹۶ به بهانه احداث جاده روستایی توسط شهرداری خلیل‌شهر تخریب شد. این تپه عظیم با وسعتی بین ۳۰ تا ۴۰ هکتار، که باستان‌شناسان آن را مرکز تمدنی شهرنشینی از هزاره سوم پیش از میلاد می‌دانند، بدون هیچ‌گونه مجوز یا استعلام از سازمان میراث فرهنگی تسطیح و آسفالت شد. دیواره‌های تپه اکنون لایه‌های باستانی ارزشمندی را آشکار کرده‌اند: تکه‌های سفال، استخوان‌های انسانی و حیوانی که حکایت از تمدنی غنی دارند. اما متأسفانه این محوطه هرگز کاوش علمی نشده و تنها در اطلس باستان‌شناسی ایران به عنوان اثری حفاظت‌شده ثبت شده بود.

حسین رمضان‌پور، باستان‌شناس، در گفت‌وگو با عصر ایران این تپه را پس از گوهرتپه، دومین محوطه بزرگ شرق مازندران توصیف کرد و افزود: «اینجا یک مرکز تمدنی بوده، اما خاک‌برداری غیرقانونی برای آسفالت جاده‌ای که هیچ ضرورتی نداشت، حدود ۸۰۰ مترمربع از عرصه باستانی را نابود کرد.» تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که سطح وسیعی از تپه همچنان تحت کشاورزی است، اما کشاورزان موظف به شخم کم‌عمق شده‌اند تا آسیب بیشتری به محوطه وارد نشود. با این حال، تخریب عظیم سال ۹۶ توسط لودرهای شهرداری، بدون توجه به این محدودیت‌ها، بخش‌های کلیدی تپه را از بین برد.

در همان سال، اداره میراث فرهنگی بهشهر علیه شهرداری خلیل‌شهر اعلام جرم کرد، اما در کمال ناباوری، هیچ پیگیری قضایی انجام نشد و متخلفان بدون مجازات به کار خود ادامه دادند. شگفت‌آورتر آنکه فرد مسئول این تخریب، چند سال بعد به عنوان رئیس اداره میراث فرهنگی بهشهر منصوب شد! این فرد در دوره مدیریت خود متهم به دست داشتن در تخریب تپه باستانی قیزبون، محوطه‌ای با قدمت ۷ هزار سال، شد. تپه قیزبون که در سال ۸۴ یا ۸۵ توسط دکتر سامان گمانه‌زنی و کاوش شده بود، حاوی بقایای تدفین‌های انسانی، خمره‌های تاریخی و حتی گورستان‌هایی از دوره‌های صفوی و قاجار است. اما این تپه نیز به دست کشاورزان و برای احداث مسیر دسترسی تخریب شد، در حالی که اداره میراث فرهنگی نظارتی بر آن نداشت.

در بازدید از تپه قیزبون، بقایای تکان‌دهنده‌ای روی سطح زمین دیده می‌شود: دنده‌ها و مهره‌های کمر انسان‌های پیش از تاریخ، سفال‌های شکسته، خمره‌های تاریخی و حتی دندانی عجیب که احتمالاً متعلق به اسب است. رمضان‌پور با اشاره به این یافته‌ها گفت: «اینجا پر از گور دخمه‌های دوره اشکانی و بقایای انسانی است. تخریب این تپه یکی از بدترین فجایع باستان‌شناسی ایران است.» او افزود که گورستان تاریخی روستای سارو، شامل سنگ‌قبرهای دوره قاجار و صفوی، نیز در این تخریب از بین رفته است.

مقایسه این تخریب‌ها با کاوش‌های علمی گوهرتپه، عمق فاجعه را نشان می‌دهد. در گوهرتپه، پس از بیش از ۱۰ فصل کاوش، تنها ۱۲۰۰ مترمربع از محوطه خاک‌برداری شد، اما در تپه‌های رکاوند و قیزبون، بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ مترمربع از محوطه‌های باستانی در یک تخریب غیرقانونی نابود شده، بدون آنکه هیچ اطلاعاتی ثبت یا مستند شود. این در حالی است که برای هرگونه خاک‌برداری در محوطه‌های باستانی، استعلام از میراث فرهنگی و سازمان محیط زیست الزامی است، اما ظاهراً در این موارد هیچ نظارتی وجود نداشته است.

نام فرد مسئول این تخریب‌ها در اختیار وزارت میراث فرهنگی قرار گرفته و هشدار داده می‌شود که در صورت عدم پیگیری قضایی، هویت او فاش خواهد شد. این فاجعه نه تنها بخشی از تاریخ ۷ هزار ساله ایران را نابود کرده، بلکه نشان‌دهنده ضعف نظارت و بی‌توجهی به میراث فرهنگی کشور است. فعالان میراث فرهنگی خواستار پاسخگویی فوری وزارت‌خانه و مجازات متخلفان شده‌اند تا از تکرار چنین فجایعی جلوگیری شود.

دو خانم ایرانی با دسته گل منسوب به سوریوگین اواخر قرن 19 (عکس)

بیشتر بخوانید:

ثبت‌نام کلاس اولی‌ها به تعویق افتاد (فیلم)

خصوصی‌ترین کاخی که شاه عباس با زنان حرم‌سرایش به آنجا می‌رفت کجاست؟ مکانی بکر وسط جنگل هیرکانی / عباس‌آباد، باغی با ابتکارات عجیب (فیلم)

روایتی که تا کنون از پتروشیمی میانکاله نشنیده اید / اعضای شورای روستای حسین‌آباد و للمرز بالاخره سکوت را شکستند / یکی از اعضای شورای تامین گفته بود باید بر پیشانی سازنده پتروشیمی بوسه زد (فیلم)

تماشاخانه

زندگی در قفس: واقعیت تلخ مسکن در هنگ‌کنگ (فیلم)

روایتی از خانه‌های تخریب شده در جنگ اسرائیل علیه ایران / «این‌جا خانه‌ام بود؛ هرچیزی در آن معنایی داشت» (فیلم)

فیلم های دیگر