آیا زلزله ماهدشت نشانه زلزله بزرگ تهران است؟

گسل این منطقه فعال است، چراکه زلزله‌های کوچک و متوسط در طی سال‌های گذشته در این بخش رخ داده است. علاوه بر آن با توجه به طولی که این گسل در جنوب کرج دارد، اگر کل آن گسسته شود، می‌تواند زلزله‌ای به عمق 6 ریشتر ایجاد کند. این به معنای این است که این گسل حتی اگر سایر گسل‌های تهران را هم تحریک نکند، می‌تواند مهم باشد

عصر ایران؛ فرزانه احمدی- زلزله 4 ریشتری شامگاه شنبه در ماهدشت کرج بار دیگر تهرانی‌ها و کرجی‌ها را نگران کرده است. مرکز این زلزله در ماهدشت کرج بود و در عمق 8 کیلومتری زمین رخ داد. ماهدشت حدود 60 کیلومتر با تهران فاصله دارد.

به گفته مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان البرز این زلزله خسارت جانی یا مالی نداشته است و آنطور که پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال احمر اعلام کرده: نیروهای امدادی همچنان در آماده‌باش کامل به‌سر می‌برند تا در صورت وقوع پس‌لرزه یا حوادث احتمالی دیگر وارد عمل شوند. این زلزله در عمق کم و در نزدیکی مناطق مسکونی رخ داد اما شدت آن به اندازه‌ای نبود که باعث نگرانی یا تخلیه مناطق شود.

خلفی افزود: در حال حاضر از هر شعبه دو تیم عملیاتی در حالت آماده‌باش قرار دارند و ۷ تیم عملیاتی نیز در مرکز استان مستقر شده‌اند. همچنین ۱۵ نفر از نیروهای ستادی هلال‌احمر استان نیز به‌صورت آماده‌باش کامل در ستاد حضور دارند.
او تأکید کرد که نیروهای امدادی تا پایدار شدن شرایط و رفع هرگونه نگرانی، در حالت آماده‌باش خواهند ماند.

اما در سال 96 هم یک زلزله 5 ریشتری در ملارد رخ داد و حالا این توالی‌ها می‌تواند این سوال را ایجاد کند که آیا گسل‌های تهران فعال شده‌اند؟ آیا این گسل غربی بر سایر گسل‌ها هم تاثیرگذار است و آیا تهران باید منتظر یک زلزله بزرگ باشد؟

زلزله ماهدشت روی کدام گسل بود؟

رییس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد زلزله‌شناسی پژوهشگاه زلزله‌شناسی در پاسخ به این سوالات به خبرنگار عصر ایران گفت: زلزله‌هایی که با بزرگی 4 ریشتر اتفاق می‌افتند معمولا شواهد میدانی و سطحی ندارند اما از نظر موقعیت، کانون این زلزله روی گسل ماهدشت-جنوب کرج بوده است.

مهدی زارع ادامه داد: این گسلی است که در جنوب کرج از ماهدشت، ملارد و شمال شهریار رد می‌شود و انتهای شرقی آن به گسل شمال تهران و انتهای غربی آن به گسل جنوب اشتهارد می‌رسد و درواقع یک گسل شرقی- غربی با حدود 15 کیلومتر طول است. دو طرف آن هم گسل‌های راستای شرقی- غربی قرار دارند.

او گفت: زلزله‌ای که در 29 آذر ماه 96 در ملارد رخ داد و قدرت آن 5 ریشتر بود، مربوط به همین گسل بود که البته تبعات آن زلزله بیشتر بود و وحشتی را در مردم تهران و کرج ایجاد کرد به طوری که تعدادی از مردم شب تا صبح در خیابان بودند.

گسل کرج فعال است

رییس مرکز پیش‌بینی زلزله درباره اینکه آیا این زلزله می‌تواند مقدمه زلزله‌های دیگری باشد، گفت: با یک زلزله نمی‌شود پیش‌بینی کرد و مدعی شد که مثلا یک زلزله بزرگ در این منطقه اتفاق می‌افتد، اما روند لرزه‌خیزی را می‌شود پیش‌بینی کرد.
زارع ادامه داد: یعنی بررسی می‌کنیم که آیا این اتفاق با زلزله‌های قبلی یا بعدی که در همان منطقه یا نزدیک به آن رخ داده یا می‌دهد، تشکیل یک خوشه را می‌دهند یا نه؟ در آن صورت می‌توان تحلیل کرد که آیا احتمال زیادی برای یک زلزله قوی‌تر هست؟

او بیان کرد: امروز دو نکته را نباید فراموش کرد، اول اینکه گسل این منطقه فعال است، چراکه زلزله‌های کوچک و متوسط در طی سال‌های گذشته در این بخش رخ داده است.
او افزود: نکته دوم درباره این است که زلزله احتمالی روی این گسل چقدر بزرگ خواهد بود. با توجه به طولی که این گسل در جنوب کرج دارد، اگر کل آن گسسته شود، می‌تواند زلزله‌ای به عمق 6 ریشتر ایجاد کند.

او گفت: این به معنای این است که این گسل حتی اگر سایر گسل‌های تهران را هم تحریک نکند، می‌تواند مهم باشد.
زارع تاکید کرد: در صورتی که این گسل سایر گسل‌های اطراف خود به ویژه شمال تهران را تحریک کند، مساله جدی‌تر و مهم‌تر هم خواهد بود. اینکه گسل شمال تهران آیا احتمال گسیختگی دارد یا نه نکته مهمی است.

زارع گفت: حتی پیش از وقوع این دو زلزله بر روی گسل کرج هم ما به این نکته توجه داشتیم که آیا هر حرکت در هر کدام از گسل‌ها می‌تواند منجر به تغییرات و حرکت در سایر آنها شود؟

تاثیر فرونشست بر زلزله

این استاد دانشگاه عنوان کرد: مساله دیگر که بعد از زلزله ملارد در سال 96 به آن توجه کردیم، رابطه بین تخیه چاه‌های عمیق منطقه و سفره آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین با زلزله است.
او گفت: به نظر می‌رسد کانون زلزله 29 آذر 96 و زلزله‌ دیشب هر دو در محدوده فرونشست قرار دارد و در منطقه‌ای است که تخلیه آب‌های زیرزمینی به طور وسیعی در سه دهه اخیر اتفاق افتاده است.

زارع بیان کرد: این را با داده‌ها نشان داده‌ایم که تخلیه آب‌های زیرزمینی می‌تواند روی تحریک گسل‌ها موثر باشد.
او گفت: دخالت انسانی در چند دهه اخیر در زیرزمین به نظر می‌رسد که این گسل را تحریک کرده است.

زلزله بزرگ‌تری در راه است؟

استاد گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی درباره پیش‌بینی زمانی وقوع یک زلزله بزرگ در تهران گفت: اگر بخواهیم به این سوال بر اساس داده‌های موجود پاسخ دهیم، باید ببینیم که در طی چند سال چنین زلزله‌هایی رخ داده است و همچنین ارتباط گسل فعال کرج با سایر گسل‌ها چیست، اما در حال حاضر برای چنین پیش‌بینی‌هایی داده‌های کمی داریم.

زارع ادامه داد: تجهیزات فعلی عدد و رقم قابل اتکایی را به دست نمی‌دهد و فقط نشان می‌دهد که احتمال وقوع زلزله درصد کمی زیادتر شده است.
به گفته او، پیش‌بینی دقیق‌تر نیاز به اطلاعات جامع‌تری مانند جزییات زلزله‌های کمتر از 4 ریشتر دارد، که آن هم نیازمند موقعیت‌سنجی دقیق از طریق نقشه برداری با دقت میکرون است.

او تصریح کرد: بارها پیشنهاد خرید چنین تجهیزاتی را مطرح کرده ایم چراکه برای پیش‌بینی شدت و زمان زلزله در تهران به آنها نیاز داریم و لازم است که یک سامانه پایشی قابل ملاحظه با دستگاه‌های لرزه‌نگاری و موقعیت‌سنج‌های دقیق کل منطقه را با دقت بالا پایش کند.
زارع اضافه کرد: در حال حاضر این ایستگاه‌ها وجود دارند ولی تعداد آنها خیلی کم است مثلا اگر در گسل شمال تهران یک دستگاه فعال باشد ما به 50 دستگاه نیاز داریم.

به گفته این استاد دانشگاه، برای غرب تهران هم نیاز به حدود 50 تا 100 ایستگاه هست اما فقط 20 ایستگاه در کل منطقه وجود دارد بنابراین دولت باید سرمایه‌گذای زیرساختی در این زمینه انجام بدهد.
زارع بیان کرد: بررسی تغییرات زیرزمینی بر روی زلزله هم نیازمند تجهیزات دقیق است که ما در حال حاضر به آن دسترسی نداریم. این در حالی است که بعضی نقاط تهران سالانه تا 30 سانتی‌متر هم فرونشست دارد که باعث تغییرات در گسل‌ها می‌شود.

او تاکید کرد: گسل فعال شمال تهران از مناطق 22، 55 و یک شهرداری تهران عبور می‌کند و بیش از 2 میلیون نفر روی آن زندگی می‌کنند.
زارع گفت: این گسل از نظر جمعیتی که در خود جا داده بسیار مهم است و باید بر روی آن پایش‌های دقیقی انجام شود، به خصوص که آخرین زلزله مهم در این منطقه حدود 3 هزار و 200 سال قبل بوده است و بنابراین بازگشت یک زمین‌لرزه مهم می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد و باید فاکتورهای امروزی مانند جمعیت زیاد و فرونشست را هم در نظر بگیریم تا به مدل‌های ریسک اضافه شود.