یک عامل موثر بر بهبود حافظه

تحقیقات جدید نشان می‌دهد جویدن مواد غذایی با سفتی متوسط ممکن است فراتر از خرد کردن غذا عمل کند و بتواند با افزایش سطح یک آنتی‌اکسیدان طبیعی، قدرت مغز را تقویت کند و در نتیجه حافظه را بهبود بخشد.

مطالعه‌ای که اخیرا در مجله «مرزها در علوم اعصاب سیستمی» (Frontiers in Systems Neuroscience) منتشر شده، بررسی کرده است که جویدن مواد مختلف چگونه بر مغز تاثیر می‌گذارد و نشان داده که جویدن چوب در مقایسه با جویدن آدامس به میزان قابل‌توجهی باعث افزایش سطح آنتی‌اکسیدانی به نام «گلوتاتیون» در مغز می‌شود.

به گزارش ایسنا به نقل از ایندیپندنت، تحقیقات قبلی نشان داده‌اند که عمل جویدن می‌تواند بر فعالیت مغز و جریان خون تاثیر بگذارد. این موضوع از این نظر مهم است که مغز برای عملکرد صحیح مدام به اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد و این منابع حیاتی با کمک جریان خون به مغز می‌رسند. حتی برخی مطالعات نشان داده‌اند افرادی که مشکل جویدن دارند، معمولا قدرت شناختی ضعیف‌تری دارند. با این‌ حال، هنوز دقیقا مشخص نیست هنگام افزایش جریان خون ناشی از جویدن چه تغییرات متابولیکی در مغز رخ می‌دهد.

یکی از حوزه‌های مورد توجه استرس اکسیداتیو در مغز است. استرس اکسیداتیو در واقع آسیبی است که مولکول‌های مضر به نام رادیکال آزاد به سلول‌های مغزی وارد می‌کنند. این نوع آسیب در کاهش عملکرد مغز هم‌زمان با افزایش سن نقش مهمی دارد. مغز در برابر استرس اکسیداتیو بسیار آسیب‌پذیر است، زیرا اکسیژن زیادی مصرف می‌کند و چربی‌هایی دارد که به‌راحتی آسیب می‌بینند.

مغز برای محافظت از خود از آنتی‌اکسیدان‌ها استفاده می‌کند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها گلوتاتیون است. گلوتاتیون مانند یک محافظ برای سلول‌های مغزی عمل و رادیکال‌های آزاد اکسیژن مضر را خنثی می‌کند. متخصصان در این مطالعه کنجکاو بودند ببینند آیا جویدن به‌ویژه جویدن مواد با درجات سختی مختلف، می‌تواند بر سطح این آنتی‌اکسیدان محافظ در مغز تاثیر بگذارد یا خیر. آن‌ها همچنین می‌خواستند بررسی کنند آیا تغییرات در سطح گلوتاتیون با تغییرات در مهارت‌های شناختی ارتباط دارد یا خیر.

برای بررسی این پرسش‌ها، متخصصان ۵۲ دانشجوی سالم یک دانشگاه در کره‌ جنوبی را مطالعه کردند. آن‌ها دانشجویان را به دو گروه تقسیم کردند: یک گروه آدامس می‌جوید و گروه دیگر چوب‌هایی کوچک مشابه چوب بستنی می‌جویدند. متخصصان اطمینان حاصل کردند که دو گروه از نظر سن، جنسیت و سطح تحصیلات مشابه باشند.

متخصصان قبل از شروع جویدن و سپس پنج دقیقه پس از آن با استفاده از یک روش تصویربرداری مغزی ویژه به نام طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Spectroscopy) سطح گلوتاتیون را در بخشی از مغز به نام قشر کمربندی قدامی اندازه‌گیری کردند. این ناحیه از مغز به دلیل نقش مهمی که در کنترل شناختی و فرایندهای فکری دارد، مورد توجه قرار گرفت.

علاوه بر اندازه‌گیری سطح گلوتاتیون، تمامی شرکت‌کنندگان قبل و بعد از جلسه‌ جویدن، یک آزمون شناختی نیز انجام دادند که برای ارزیابی سریع جنبه‌های مختلف توانایی‌های شناختی از جمله حافظه، توجه، زبان و توانایی‌های بصری‌ــ‌فضایی طراحی شده بود. این کار به متخصصان اجازه داد بررسی کنند آیا تغییرات شناختی در ارتباط با جویدن رخ داده است یا خیر.

متخصصان پس از تحلیل داده‌ها به نتایج جالبی رسیدند. در مرحله نخست، آن‌ها سطح گلوتاتیون در قشر کمربندی قدامی قبل و بعد از جویدن را مشاهده کردند و متوجه شدند سطح گلوتاتیون در گروهی که چوب جویده‌اند، بیشتر از قبل شده است. این نشان می‌دهد جویدن چوب احتمالا مقدار این آنتی‌اکسیدان مهم در آن ناحیه مغز را افزایش داده است.

با این‌ حال، در سطح گلوتاتیون گروهی که آدامس می‌جویدند، تغییری قابل‌توجه مشاهده نشد. البته بین تغییر سطح گلوتاتیون در دو گروه جویدن چوب و آدامس تفاوت آماری معناداری وجود نداشت، اما روند کلی نشان می‌داد که افزایش گلوتاتیون در گروهی که چوب می‌جویدند، بیشتر بوده است.

در مرحله‌ بعد، متخصصان رابطه‌ بین تغییرات سطح گلوتاتیون و عملکرد در آزمون‌های شناختی را بررسی کردند. آن‌ها دریافتند در گروهی که چوب می‌جویدند، افزایش سطح گلوتاتیون با نمرات آزمون‌های مربوط به حافظه‌ فوری و حافظه‌ داستانی رابطه‌ مثبتی دارد. به این معنا که افرادی که پس از جویدن چوب در سطح گلوتاتیون افزایش بیشتری نشان دادند، در آزمون‌های حافظه نیز عملکرد بهتری داشتند.

نکته‌ جالب اینجاست که چنین رابطه‌ای در گروهی که آدامس می‌جویدند، مشاهده نشد و در ارتباط بین سطح گلوتاتیون و عملکرد حافظه‌ای تغییری یافت نشد.

البته این مطالعه هم مانند تمام تحقیقات، محدودیت‌هایی دارد که باید در نظر گرفته شوند. از جمله اینکه این مطالعه فقط روی دانشجویان جوان و یک ناحیه از مغز متمرکز بود، مدت‌زمان جویدن کوتاه بود و تفاوت‌ بین مواد جویدنی، فراتر از سختی در نظر گرفته نشده است.

با این حال به طور خلاصه می‌توان گفت که این مطالعه دو یافته‌ اصلی داشت: اول، جویدن چوب باعث افزایش سنتز گلوتاتیون در مغز شد. دوم، افزایش گلوتاتیون با بهبود عملکرد شناختی مرتبط بود و از آنجا که تاکنون هیچ دارو یا روش ثابتی برای افزایش سطح گلوتاتیون مغزی وجود ندارد، این یافته‌ها نشان می‌دهند که جویدن مواد نسبتا سخت می‌تواند روشی موثر برای تقویت دفاع آنتی‌اکسیدانی مغز باشد.

کانال عصر ایران در تلگرام