سیستم عصبی؛ هدفی مطلوب برای تهاجم کرونا

به گزارش ایسنا، وبینار پاندمی کووید ۱۹ و سیستم عصبی با حضور دکتر علیرضا زالی فرمانده ستاد عملیات بیماری کرونا در کلانشهر تهران پنجشنبه ۱۶ اردیبهشت ماه برگزار شد.

در این وبینار علمی دکتر علیرضا زالی فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران و چهارتن از متخصصان این حوزه به ارایه آخرین یافته های علمی ایران و جهان درخصوص پاندمی کووید ۱۹ و عوارض آن بر سیستم عصبی بیماران مبتلا پرداختند.

زالی استاد و متخصص جراحی مغز و اعصاب دانشگاه با گذشت ۱۴ ماه از بروز این پاندمی در عرصه ملی و جهانی هرچه زمان می گذرد آثار متفاوتی و عوارض جدیدی از ویروس در ارگان‌های بدن به غیر از ارگان‌های تنفسی جلب  توجه می شود.

زالی در این وبینار گفت: این روزها مقالات متعددی در مورد درگیری سیستم عصبی و مغز در رابطه با کرونا مطرح است که همگی می تواند نقش موثری را در تشخیص و درمان بیماری ایفا کند.

به گفته وی، این وبینار در شرایطی برگزار می شود که دوپ دیده جدید علاوه بر موضوع کووید ۱۹ در عرصه جهانی طرح موضوع شده است که عبارتند از سندروم مزمن کووید ۱۹ و عوارض  واکسیناسیون.

زالی با اشاره به  این که سندرم مزمن کووید ۱۹ یا long COVID ۱۹ عوارض ناشی از بیماری است که به صورت طولانی مدت در بیمار باقی می‌ماند، گفت: گرچه علایم تنفسی فونداسیون و پایه اصلی این سندرم مزمن را تشکیل می دهد  اما در بین علایم ذکر شده در مبتلایان به کرونا علایم سیستم عصبی و روانشناختی و روانی نیز جلب توجه می‌کند و اختلالاتی مثل PTSD، افسردگی، اضطراب و اختلالات خلقی را در کنار مسایلی نظیر فیبروز ریوی نیز می توان دید.

وی با اشاره به انجام فرایند واکسیناسیون  جهانی خاطرنشان کرد که عوارض مستقیم و غیر مستقیم ناشی از واکسیناسیون  بر روی سیستم عصبی فرد نیز  بحث جدیدی را ایجاد کرده است.

این استاد برجسته دانشگاه با اشاره به تفاوت رفتار ویروس کووید ۱۹ با سایر ویروس‌های هم خانواده اش گفت: سیستم عصبی همواره یک ماهیت مطلوب و جذاب برای ویروس‌ها دارد. شواهد عینی و مطالعات گذشته درخصوص در مرس و سارس و انفلوآنزا و هرپس سیمپلکس، نشان داده است که سیستم اعصاب مرکزی یک هدف مطلوب برای تهاجم و فعالیت این ویروس‌ها و ایجاد تغییرات غیر مستقیم بر روی سیستم اعصاب به شمار می‌روند.

فرمانده ستاد مقابله با کرونای پایتخت خاطرنشان کرد: یافته‌های قابل توجهی در این زمینه قبل از کووید ۱۹ در رابطه با مرس و سارس وجود داشت. مرس شبیه همین کووید ۱۹ برای تهاجم از گیرنده‌های AC۲ استفاده می‌کرد و در مورد مرس نیز دی پپتیدیل دپیپتاز۴  ناحیه حمله و ورود ویروس به سیستم عصبی محسوب می‌شدند.

زالی در ادامه عنوان کرد: نکته بسیار عجیب  این است که در برخی بافت‌ها که هیچ گونه حضوری از گیرنده‌های  ACE۲ و یا دی پپتیدیل دپیپتاز۴ وجود ندارد کووید ۱۹ علایم قابل توجهی ایجاد می کند. مثلا در کبد که از نظر این گیرنده‌ها فقیر است شاهد بروز برخی سندرم‌های کشنده شامل آسیب‌های کبدی و آنسفالوپاتی ناشی از مسایل کبدی هستیم و اتفاقا بین درگیری کبدی و پروگنوز کوتاه مدت و دراز مدت بیماری کووید ۱۹ یک ارتباط مستقیم وجود دارد.

وی در ادامه سخنان خود در مورد مکانیسم‌ها و مسایل مختلف سیستم عصبی توضیحاتی را بیان کرد.

وی  با اشاره به این که کرونا مثل هر ویروس دیگری می تواند موجب ایجاد آنسفالیت و مننژیت شود و با توجه به گزارش بیماران ژاپنی و چینی در این خصوص یادآور شد که احتمال ایجاد آنسفالیت و مننِژیت با آلوده شدن مستقیم بافت‌های مغزی به ویروس کووید ۱۹  وجود دارد گرچه شیوع بسیار پایینی دارد.

زالی با اشاره به آنسفالوپاتی‌هایی که ناشی از هایپوکسی است که بصورت اختلال سطح هوشیاری و تشنج و اختلالات حرکتی و سندرم هایی شبیه مغزی که در کووید ۱۹ رخ می دهد ممکن است به دلیل کاهش سطح اکسیژن و اختلالات تواتر گازهای تنفسی در ریه منجر به بروز آنسفالوپاتی هایپوکسمیک شود که خودش می‌تواند منجر به بروز علایم سیستم عصبی در کووید ۱۹ شود.

این استاد دانشگاه نوع دیگر از درگیری سیستم عصبی در کووید ۱۹ را سندرم‌های التهابی عنوان کرد که از آنها به عنوان آنسفالوپاتی‌های التهابی یا ادم یاد کرد.

وی بروز سیتوکاین استورم یا طوفان سایتوکاینیرا را از دیگر عوارض سیستم عصبی در کووید ۱۹ برشمرد که می تواند کاسکت‌های التهابی را در هر بافتی ایجاد کند. هر بافتی از بدن از جمله ریه، کبد، کلیه و سیستم اعصاب مرکز و مغز نیز می‌تواند در جریان این سیتوکاین استروم دچار سندرم التهابی از هم گسیخته شود که منجر به بروز بیماری‌های مختلف می‌شود.

فرمانده ستاد مقابله با کرونای پایتخت در بخش دیگری از توضیحات تخصصی خود عارضه شایع به دنبال واکسیناسیون و یا سندرم مزمن کووید ۱۹ گفت: ممکن است شاهد هایپر کوآگولوپاتی یا اختلالات انعقادی در بیماران باشیم که این موضوع می تواند سبب افزایش مرگ و میر و اختلالات عروقی باشد. مطالعات نشان داده که یکی از دلایل افزایش سکته های مغزی می‌تواند مربوط به همین موضوع باشد که در فیزیوپاتولوژی بیماری کووید ۱۹ نقش بسیار مهمی را دارد.

وی با اشاره به مطالعه ۷۵۰ بیمار در بیمارستان شهدای تجریش گفت: شانس سکته در بیماران پنج درصد بود و شانس بروز اختلال تعادل در مبتلایان ۱۲-۱۰ درصد بود.

زالی با اشاره به این که گیرنده ACE۲ موجود در مغز نقش رگولاتوری و تنظیم کنندگی را ایفا می کند، افزود: اگر این گیرنده ها توسط ویروس اشغال شوند نقش تنظیم کنندگی گیرنده در مورد فشار خون تغییر می کند و ممکن است باعث افزایش فشار خون در بیماران کرونایی شود که می تواند موجب ایجاد هموراژی و خونریزی و سکته مغزی شود.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود شایعترین عوراض ناشی از کووید ۱۹ در سیتم اعصاب مرکزی را اختلالات بویایی و چشایی برشمرد و با اشاره به آناتومی گیرنده های حسی بویایی و مجاورت آن با بافت مغز، درگیری و اختلال سیستم بویایی را دور از انتظار ندانست و به بیان توضیحات کاملی در خصوص مکانیسم بروز این اختلال پرداخت.

زالی همچنین شایع‌ترین علایم بالینی مبتلایان به کووید ۱۹ را سردرد عنوان کرد که معمولا جنرال، تنشی یا کششی است و بعد از دو تا سه روز به حداکثر خودش می رسد و به مسکن نیز پاسخ نمی دهد. این نوع سردرد در خانم‌ها شیوع بالاتری دارد و مکانیسم‌های عروقی نیز در آن بدون تاثیر نیست.

این جراح برجسته مغز و اعصاب  افزود: مسایل روانشناختی، اضطراب و افسردگی نیز می‌تواند در بروز سردردهای تنشی در این بیماران تاثیرگذار باشد اما آنچه  بسیار اهمیت دارد سردردهای مستمر و افزایشی است که ممکن است با ترومبوز و لخته خون در مغز ارتباط داشته باشد و باید پیگیری شود.

به گفته زالی، یک نوع سردرد دیگر ناشی از استفاده مستمر از ماسک و شیلد در کادر بهداشت و درمان است که ممکن است با سردردهای ناشی از کووید۱۹ اشتباه گرفته شود. این نوع سردرد یک ساعت پس از استفاده مستمر ماسک و شیلد شروع می شود و بیشترین محل درد موضعی در محل تماس با ماسک و شیلد است که این سردرد  یک ساعت تا ۷۰ دقیقه پس از برداشتن ماسک و شیلد رفع می‌شود.

وی سرگیجه و عدم تعادل و ضعف عمومی را نیز از سایر علایم در این بیماران برشمرد و به احتمال بروز انواع سندرم‌ها نظیر فیشر، والنبرگ، گلین باره در این بیماران اشاره کرد.

زالی در بخش دیگری از سخنان خود به مطالعه ۷۵۰ بیمار کرونایی در بیمارستان شهدا و علایم نورولوژیک آنان اشاره کرد که در این مطالعه؛ ۱۲ درصد سرگیجه  و عدم تعادل ، پنج درصد استروک و سکته که غالبا جوان و زیر ۵۰ سال بودند که شدید و بدون پاسخ به درمان بود و ۲۲ درصد اختلالات بویایی و ۳۰ درصد نیز اختلالات روانشناختی مشاهده شد.

فرمانده ستاد مقابله با کرونای پایتخت یکی از مهمترین بحث‌های مهم در کووید ۱۹ را بروز اختلالات روانشناختی از جمله اضطراب، افسردگی و اختلالات خلقی و... عنوان کرد  که در بیماران با سابقه یک یا دو بار ابتلا به کووید ۱۹ علایم روانشناختی بسیار افزایش داشته است.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، زالی خاطرنشان کرد: با توجه به ناشناخته بودن خصوصیات و بروز جهش‌ها و موتاسیون‌های جدید در کووید ۱۹، نیازمند شناخت عمیق‌تر از این بیماری با استفاده از یافته‌های تصویربرداری و کالبدشکافی هستیم تا این شناخت عمیق‌تر نسبت به بیماری و درگیری سیستم عصبی مرکزی به ما کمک کند تا عوارض ناشی از بیماری به ویژه عوارض نورولوژیک آن که متاسفانه  در مرگ و میر و کاهش کیفیت زندگی بیماران تاثیرگذار است را کاهش دهیم.

زالی در خاتمه سخنان خود از دست اندرکاران برگزاری این وبینار قدردانی و ابراز امیدواری کرد که باعث ارتقای ارایه خدمات درمانی به بیماران مبتلا به کووید ۱۹ شود.