اختیار

*ابوذر ابراهيمي ترکمان

مرحوم آيت الله العظمي بهجت (ره) در توصيه هايي که مي فرمودند بر روي يک نکته تاکيد فراوان داشتند .ايشان همواره تاکيد مي کردند که انسان تا مي تواند نبايد از روي اختيار مرتکب گناه شود ويا حتي واجبي را ترک کند.

اختيار همان نيت قبلي براي انجام عملي است که مي تواند دلخواهش هاي يک انسان را به فعليت برساند.ارتکاب اختياري گناه ويا ترک اختياري واجبات نه تنها اثر تخريبي خود را بر روح وروان آدمي مي گذارد بلکه سبب ساز تخريب دروني وشکستن سدهاي مقاومت در برابر دلخواهش هاي برآمده از هواي نفس است.

زدست غير ننالم که همچو حباب
هميشه خانه خراب هواي خويشتنم

سئوال کننده اي ازايشان راه حصول حضور قلب را مي پرسد وايشان پاسخ مي دهند: اگر مقصود حضور قلب است، با نوافل و عبادات مستحبه تحصيل مي شود و از آن جمله، تبديل فرادي به جماعت است. و تحصيل حضور قلب به اين مي شود که در اوقات غفلت به خودش فشار نياورد و در اوقات حضور اختياراً آن را از دست ندهد.

ديگري مي پرسد براي حضور قلب در نماز و تمرکز فکر، دستورالعملي بفرماييد؟
ايشان پاسخ مي دهند: در آني که متوجه شديد، اختياراً منصرف نشويد.

مومن ديگري مي پرسد:شخصي که ايمان بسيار ضعيف دارد، چگونه اراده را قوي کند تا هر کاري را انجام ندهد و حتي بتواند از کارهايي که خارج از اختيار است جلوگيري کند.
ايشان پاسخ مي دهند: آنچه در تحت اختيار اوست، اختياراً خلاف رضاي خدا را بجا نياورد؛ همين راه نجات است.

شخصي که تصميمات اخلاقي را مي گيرد وخود را با نذر شرعي ملزم مي کند ولي ياراي پايبندي به تصميم خود را ندارد چاره اي از ايشان مي خواهد وايشان پاسخ مي دهند:
يک دقيقه خود را در ياد خدا ديديد، اختياراً خود را منصرف ننماييد؛ و به انصراف و غفلت غير اختياري، اهميت ندهيد.

آن ديگري مي پرسد:چگونه در تمامي کارها و عبادات اخلاص را فراموش نکنيم؟

وايشان مي فرمايند: در عبادات و تمام کارها اختياراً راه ندهد غير از خدا را و غير از ياد او را و همين راه منحصر سعادت است.

مرحوم آقا محمد بيد آبادي که خود از زمره عارفان شيعي است در دستور العملي اخلاقي يکي از راههاي تقرب به خداوند متعال را چنين مي نگارد:"تصحيح نيّت ، كه از اعظم مجاهدات است . و راهش اين است كه: ...كمال بنده ،اتّصاف به صفات بارى تعالى (است) تا به مرتبه‏اى (به حسب اخبار صحيحه)برسد به آن كه گفته‏اش گفته خدا باشد و شنيدنش شنيدن خدا باشد: « بى يسمع و بى ينطق و بى يبصر و بى يمشى »( اصول كافى ، كلينى ، ج 22 / 2) و اين مرتبه را تصوّر صحيح نمى توان كرد در ابتدا ... و هر عملى كه مى كند همه ضايع و او را اصلاً به جناب اقدس الهى راهى نمى رسد . و(با صبر بر مجاهده) در آخر چنين مى شود كه همه افعال او ثوابش بلند و آنا فآناً ذوق و شوق و محبتش در تزايد بيند و كمال بندى را مشاهده نمايد كه همه كارهاى(او) خالص شود . « من كان للّه كان اللّه له » شود كه هر چيز در خاطرش خطور كند چنان شود و همه كمالات او را حاصل گردد ، تا به معنى كمالاتى كه فوق همه كمالات است . و از مرتبه « ان هم الا كاالأنعام بل هم اضلّ . . . » ( سوره فرقان ، آيه 44)خلاصى‏ يافته ، به درجه‏اى رسد كه بهتر از ملائكه مقرّبين باشد .

چنانچه احاديث صحيحه بر آن دلالت مى كند و علومش ، حقيقتاً ، «لدنيّه » شود و از مرتبه اسفل السافلين طبيعت ، خلاص شده ، بهتر از مقرّبانى شود كه چندين هزار سال بندگى كرده‏اند كه اصلاً غبار عصيان‏بردامن عصمت ايشان ننشسته باشد و به مرتبه « علماء امّتى كانبياء بنى اسرائيل »( بحار الانوار ، ج . 22 / 2 )رسد ، هر چند هيچ نخوانده باشد و آنچه علماء در هفتصد سال رياضت كسب كرده باشند ، او را آنى ، حاصل شود "(مجله حوزه شماره 58)

در نگاه عارفان، مؤمن رسالت مدار است. غفلت، انسان را از مدار و صراط خارج مى كند. سالك و عابد, اگر در سلوكش مبتلا به غفلت شود, لشگر شيطان به او هجوم مى آورد و او را از صراط مستقيم منحرف مى كند. زيراغفلت راه نفوذ لشكر شيطان است. از اين روى، اسلام انسان را از عوامل غفلت اختياري باز داشته است.
لحظه ها سكّوى پرش و پرتگاه سقوط هستند. اعمال نيک وبد در لحظه ها انجام مى گيرد و همين لحظات است که ممکن است سبب رشد وتعالي کسي گردند ويا باعث انحطاط وغفلت او.
 در نگاه عالم عارف مرحوم بهجت(ره) استفاده از لحظات عمردائر مدار اختيار انسان است که مي تواند پايه گذار نيت صحيحي باشد براي رشد وتعالي ونزديکي به خداوند منان چه آنکه پيمودن راه غفلت از روي اختيار همواره انسان را به مراتب عميق تري از گناه وترک واجبات هدايت مي کند .
مرحوم آيت الله العظمي بهجت (ره) خود چنين بود وبر ديگران نيز چنين مي خواست.
 روحش شاد ودعاهايش در حق ما مستجاب