خط‌ کشی با سینمای معناگرا

روزنامه شرق نوشت: «از نظر من شکل‌گیری دوباره سینمای معناگرا قدم‌برداشتن به عقب نیست. ما در سینما پارادایم‌های فکری مختلفی داریم که ازجمله آنها سینمای اخلاقی، سینمای دینی و سینمای معناگراست به‌همین‌دلیل اگر از این منظر نگاه کنیم، ایجاد شورای سینمای معناگرا بازگشت به عقب نیست بلکه نوعی نگاه به آینده است». این چکیده سخنان علیرضا تابش، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، درباره راه‌اندازی شورایی برای فیلم‌های به‌اصطلاح «معنا‌گرا» است که به مهر خبر داده. در همین چند روز که این اصطلاح دوباره در سینمای ایران سر زبان‌ها افتاده، واکنش‌های مختلفی را نسبت به آن شاهد بوده‌ایم؛ ‌واکنش‌هایی اغلب منفی و انتقادی که اساسا مخالف معناگرادانستن یا غیرمعنا گراخواندن سینما هستند.

اصطلا‌ح سینمای معناگرا از سال‌های ٨٢ و ٨٣ در حوزه معاونت سینمای وزارت ارشاد، مطرح و به‌تدریج یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل هنری و فرهنگی - چه در میان جامعه سینماگران و چه مسئولا‌ن و متولیان فرهنگ و هنر کشور- شد. عده‌ای در این میان به دفاع از این بحث یعنی ورود یک مقوله جدید با عنوان سینمای معناگرا به عرصه مسائل هنری پرداختند و در سوی دیگر کسانی بودند و هستند که اعتقاد دارند طرح مسئله سینمای معناگرا و خط‌کشی میان فیلم‌های سینمایی از این منظر، اساسا اشتباه بوده و این مسیر بیراهه است.

احمد طالبی‌نژاد در گفت‌وگو با «شرق» درباره تشکیل سینمای معنا‌گرا گفت: «سال‌ها قبل نیز این ماجرا جریان‌ساز شد و اصطلاح سینمای دینی یا سینمای معناگرا فراگیر شده بود. مفهوم این سینما همان زمان هم خیلی روشن نبود و بازخوردهای خوبی نداشت و در عمل ساخت این‌گونه فیلم‌ها تبدیل شد به یک ماجرای فرصت‌طلبانه که فیلم‌سازی با قراردادن پلان‌هایی از نماز یا قرآن‌خواندن اسم فیلمش را معناگرا می‌گذاشت».

این منتقد در ادامه گفت: «به گمانم نخستین فردی که این بازی را شروع کرد، مخملباف بود که بعد نوع فیلم‌سازی‌اش را تغییر داد و مسیر دیگری رفت.

بعد از مدتی بنیاد فارابی این جریان را ادامه داد و باز فیلم‌هایي معناگرا نامیده می‌شدند که حال و هوای دینی و مذهبی داشتند و این شائبه به وجود آمد که فیلم‌های تارکوفسکی فیلم‌های معناگرایی هستند که البته از جهاتی می‌توان آن را درست دانست چراکه تارکوفسکی در نظام ضد دین فیلم‌هایي در مورد خدا می‌ساخت و فیلم‌سازي او در چنین شرایطی امر مهم و پسندیده‌ای بود. اما در کشور ما که اساسا حکومت دینی داریم، هر فیلمی که به این صورت ساخته شود، فیلمی ایدئولوژیک محسوب می‌شود و به این دلیل است که این قضیه هیچ‌گاه جدی نمی‌شود. مگر اینکه کسانی از ته قلبشان و با تمام اعتقاد فیلم بسازند».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «حتی زمانی فیلم‌های هیچکاک به‌عنوان فیلم‌های معناگرا شناخته شدند؛ خاطرم هست آقای آوینی صحبتی در این مورد داشت. اما جدا از این مثال‌ها به نظرم سینمای معناگرا در ایران راه به جایی نخواهد برد مگر اینکه کسانی با باور دینی فیلم بسازند نه اینکه از فرصت استفاده کنند. به نظرم ما تنها یک فیلم معناگرا به معنی واقعی داریم که فیلم «روز واقعه» است به این دلیل که فیلم‌نامه آن با اعتقاد نوشته شده است».

تماشاخانه

«ناترون» دریاچه حیوانات مومیایی! حیواناتی که برای استراحت به دریاچه می‌آیند سرنوشت غم‌انگیزی دارند (فیلم)

شوروی سابق هنوز پابرجاست / منطقه‌ای با پرچمی که هنوز نماد داس و چکش شوروی را دارد (فیلم)

فیلم های دیگر