کهن‌ترین انیمیشن جهان کجاست؟

جامی سفالین با نقشِ بزی در حال پرش که کهن‌ترین انیمیشن جهان شناخته شده، از گوری ۵ هزار ساله در شهر سوخته، نزدیکی‌های زابل پیدا شد که حالا برای دیدن‌اش باید راهی موزه ایران‌باستان در تهران شد.

به گزارش ایسنا، بیشتر سفال‌هایی که از شهر سوخته کشف می‌شود، مزین به نقوشی با رنگ خاکستری یا سرخ از طبیعت یا باورهای آن دوران است، اما چند سال پیش باستان‌شناسان از گوری ۵ هزار ساله جام سفالینی را پیدا کردند که متوجه‌ی نقوش هدفمندی روی آن شدند و وقتی را در کنارهم قرار دادند با تصویری متحرک روبرو شدند که بعدها از آن فیلمی ۲۰ ثانیه‌ای تهیه شد.

سیدمنصور سیدسجادی، سرپرست تیم کاوش در شهر سوخته که حدود ۴۰ سال است در این محوطه باستانی فعالیت دارد، درباره‌ی این انیمیشن کهن توضیح داده: «حرکت بز به سوی درخت و تغذیه او از برگ درختان در پنج حرکت مصور شده است. در این تصاویر نه تنها بز به سمت درخت حرکت می‌کند، بلکه جهش آن و پریدن بز روی برگ درختان کاملا دیده می‌شود. »


این نقوش متحرک حدود ۵ هزار سال پیش روی سفالی پایه‌دار توسط هنرمندان ساکن در نزدیکی‌های دریاچه‌ی هامون خلق شده است.  

به گفته‌ی این باستان‌شناس، در دوره‌های پیش از تاریخی، تا کنون چنین تصاویری دیده نشده و برای اولین‌بار بود که به این تصویر در شهر سوخته برخورد کردیم. در بسیاری از ظروف، اشکالی را می‌بینیم که تنها تکرار شده‌اند، اما حرکتی در آن‌ها دیده نمی‌شود. تحقیقات ما نشان داده است که این نقش، قدیمی‌ترین ایده‌ی مردمان باستان برای ارایه «تصویر متحرک» و به تعبیر امروزی «انیمیشن» است.

باستان‌شناسان همان موقع که جام سفالین مزین به تصاویر متحرک را پیدا کردند و به راز آن پی بردند، تحویل موزه‌ی ایران‌باستان دادند، مثل جمجمه جراحی شده که به موزه تاریخ پزشکی تهران داده شد و یا حتی چشم‌ مصنوعی که در موزه ملی نگهداری می‌شود.

صفورا کلانتری ـ مدیر موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران ـ درباره‌ی محل نگهداری این اثر شگفت‌انگیز به ایسنا توضیح داد: انیمیشن در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود به اضافه پیکرک معروفی که جزو یافته‌های شهر سوخته در قبل از انقلاب است. آن موقع زاهدان موزه‌ای نداشت و گروه ایتالیایی همه آثار مکشوفه را به موزه‌ی ایران باستان تحویل می‌داد.

او درباره‌ی دیگر یافته‌های مشهور شهر سوخته که هیچ ویترینی از موزه‌ی زاهدان به آن‌ها اختصاص داده نشده است، گفت: ما آثار معروف را هر از گاهی به نمایش می‌گذاریم، اما برخی از آن‌ها سال‌ها پیش به موزه‌های دیگر تحویل داده شده‌اند، البته اشیای زیبای دیگری در اینجا موجود است، مثل سبدهای حصیری بسیار زیبایی که از نظر حفاظتی خیلی مهم و حساسند، یعنی اگر کمی جابه‌جا شوند و یا در هوای نامناسبی قرار گیرند، به شدت آسیب می‌بینند، برای همین ترجیح دادیم این آثار را در نمایشگاه‌های موقت به از خزانه خارج کنیم.

کلانتری اضافه کرد: تخته نرد پیدا شده از شهر سوخته در موزه زاهدان نگهداری می‌شود، اما در ویترین نمایش داده نشده، در عوض می‌توان آثار یافته شده‌ی دیگری از محوطه‌های باستانی یا دوران اسلامی این منطقه را در موزه‌ی زاهدان مشاهده کرد، مثل مهرها، آیینه‌ها، پارچه‌ها پنج هزار ساله، پیکرک‌ها، ظروف سفالی و مفرغی

او معتقد است؛ اگر امروز آن آثار نایاب را در ضعیف‌ترین حالت حفاظتی نمایش دهیم شاید برای چند صد سال دیگر آن‌ها را کاملا از دست بدهیم.