چرا وقتی کاملاً سیر شده‌ایم بازم پرخوری می‌کنیم؟

همه می دانند که پرخوری برای سلامت مضر است. اضافه وزن، بیماری های قلبی، دل درد. این ها اطلاعاتی هستند که تقریبا همه از آن آگاهند. اما یک عادت بدی که خیلی از ماها داریم این است که حتی هنگام سیری باز هم پرخوری می کنیم و حتی نمی دانیم که علتش چیست. تحقیقات نشان داده است که این عادت بد ممکن است توسط سیستم عصبی که همه عادت ها را کنترل می کند کنترل شود. این یافته می تواند در کشف علت و رفع عادت پرخوری کمک بزرگی باشد.

به گزارش بدونیم؛ در یک تحقیق از ۳۲ نفر شرکت کننده سالم درخواست شد که در مقابل کامپیوتر بنشینند و هنگام ظاهر شدن تصویری که به آن ها اخطار فشار دادن دکمه ای را می دهد این کار را انجام دهند. وقتی دکمه را فشار دادند بلافاصله ماشینی با دو نوع غذا در کنار آن ها ظاهر می شود. چیپس ذرت و کلوچه. آن ها هر غذایی که از ماشین بیرون می آمد را می خوردند. نیمی از شرکت کنندگان در دو جلسه ۸ دقیقه ای این کار را انجام دادند در حالیکه نیم دیگر در دوازده جلسه این کار را انجام دادند. گروه دوم چون این کار را بیشتر تمرین کرده بودند، پس احتمال فشار دادن دکمه از روی عادت برای این گروه بیشتر است. بنابراین گروه دوم را گروه عادت و گروه اول را گروه غیر عادت نامیدند.

محققان برای اینکه تشخیص دهند که چگونه عادت می تواند روی رفتار غذاخوردن ما تاثیر بگذارد، در فعالیت قسمتی از مغز به نام قشر جلو مغزی شکمی که در میانه پایینی قسمت قدامی مغز قرار دارد تحقیق کردند. وظیفه اصلی این بخش پیش بینی ارزش یک واقعه است. این مسئله در سیر پاداش مغز حائز اهمیت است زیرا نکات منفی و مثبت یک رفتار را مدیریت می کند. به عنوان مثال وقتی گرسنه در رستوران نشسته ایم و گارسون با غذا به میز ما می رسد، سیستم های عصبی با پیش بینی غذا به مغز تلنگر وارد می کنند. قشر جلومغزی شکمی شروع به فعالیت می کند چون غذا را به عنوان جایزه تشخیص داده است. هنگامی که سیر هستیم، پاسخ مغز تقلیل می یابد. وقتی گارسون یک بشقاب دیگر غذا بیاورد این قسمت از مغز پاسخ ضعیف تری می دهد. این پاسخ ضعیف مغز از ارزش خوردن می کاهد و ما را از ادامه غذا خوردن منع می کند. پس وظیفه قشر جلومغزی شکمی این است که هنگام گرسنگی ما را تشویق به خوردن و هنگام سیری از خوردن منع می کند.

با استفاده از دستگاه fMRI ( دستگاهی که فعالیت های مغز را نشان می دهد) محققان در آزمایشات خود پاسخ قشر جلومغزی شکمی را در ۲ گروه عادت و گروه غیرعادت با هم مقایسه کردند. در گروه غیرعادت، این قشر قبل از هر فشار دکمه افراد به دلیل پیش بینی غذا آنها را تشویق به خوردن می کرد و این در حالی بود که آن ها گرسنه بودند. سپس وقتی که کاملا سیر می شدند دکمه را فشار می دادند و fMRI کاهش فعالیت این قشر را در مغز نشان می داد. شرکت کنندگان سیر بودند و جایزه غذا برای مغز ارزش کمتری پیدا کرده و مانع خوردن غذا در افراد می شد.

گروه عادت هم مورد آزمایش قرار گرفتند و نتایج آن کمی با گروه دیگر متفاوت بود. وقتی افراد گرسنه بودند قشر جلومغزی شکمی علامتی را نشان می داد که تعیین کننده جایزه بزرگ یا همان غذا بود. هنگامی که افراد سیر بودند باز هم قشر جلومغزی شکمی همانند هنگام گرسنگی فعالیت می کرد و افراد همچنان اشتها داشتند و از ارزش غذا به عنوان جایزه پیش بینی شده کم نشده بود. در نتیجه چونکه افراد از روی عادت دکمه را برای غذا فشار می دادند مغز قادر به منع آن ها از خوردن غذا نبوده و قشر جلومغزی شکمی به صورت کاملا برعکس عمل می کرد: خوردن غذا بدون حس گرسنگی. پیشرفت این رفتار غذا خوردن را از عملی که وابسته به نیاز گرسنگی است به عملی اتوماتیک تبدیل می کند.

این تحقیقات نشان دادند که چرا وقتی گرسنه نیستیم باز هم میل به غذا داریم. در واقع به سیستم عادت هایمان اجازه پیشرفت می دهیم تا رفتار غذا خوردن را در ما به صورت اتوماتیک در بیاورد. اما سوال اینجاست که آیا می توانیم با این سیستم مبارزه کرده و آن را کنترل کنیم؟ دو نوع سیستم هستند که رفتارهای ما را هدایت می کنند. سیستم عادت رویه ای یا عملی و سیستم هوشیار متفکرانه. به عنوان مثال راندن ماشین را در نظر بگیرید. وقتی در مسیر جدیدی رانندگی می کنید مراقب تصمیماتی که در جاده می گیرید هستید. اما در مسیرهایی مثل مسیر محل کار یا مدرسه که مدام رانندگی کرده اید می توانید حتی با فکر کردن به مسائلی به جز رانندگی، آن مسیرها که برایتان عادت شده اند را بپیمایید.

سیستم هوشیار می تواند رانندگی کند . می تواند به مسائل روزانه تمرکز کند. اما نمی تواند هر دوی این ها را با هم در یک زمان انجام دهد. وقتی سیستم هوشیار خیلی پرمشغله شود سیستم عادت به وظایف و مسائل رانندگی می پردازد. اگر به صورت منفعلانه به افکار اجازه دهیم که ذهنمان را مشغول کنند، در واقع باعث می شویم که سیستم هوشیار از ماموریت های خود دور شده و سیستم عادت بر آن غلبه کند.

سیستم عادت پروسه غذا خوردن را به دست می گیرد. این مسئله معمولا زمانی اتفاق می افتد که حواسمان پرت چیزی مثل تلویزیون شده است. علت این که پزشک ها خوردن در مقابل تلویزیون را منع می کنند همین است، چون باعث پرخوری می شود. وقتی تلویزیون می بینیم به تلویزیون اجازه می دهیم که سیستم تمرکز ما را در دست بگیرد. بنابراین اگر کاری در کنار تماشای تلویزیون انجام بدهیم مثل خوردن چیپس سیستم عادت، کنترل این رفتار را در دست می گیرد.

وقتی ذهنمان را بیش از حد مشغول کنیم توانایی کنترل هوشیارانه رفتارها در مغز متوقف می شوند و یک روند از پیش برنامه ریزی شده را دنبال می کنیم. اما می توانیم در هر زمانی کنترل رفتارها را به دست بگیریم، مدارهای مغزی را از سیستم عادت گرفته و تصمیمات سالم تری بگیریم.