یاد روزهایی که پزشکان «پذیرایی» می‌کردند...

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- امروز – اول شهریور – به عنوان «روز پزشک» نام گذاری شده است.

 مناسبت این نام گذاری یا وجه تسمیه زادروز حکیم شیخ الرییس ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ایرانی است.

در فرهنگ ایرانی پزشک بیش از آن که صاحب و واجد فن و مهارتی باشد حکیم بود و قدر دیدن و حرمت نهادن او در مرتبه نخست به این خاطر  و گرنه صرف دانش طب و پزشکی یک مهارت است و به صرف مهارت این جایگاه شکل نمی گیرد.

روز پزشک امسال با چهلمین روز درگذشت ناباورانه عباس کیارستمی مقارن شده و قرار است نتیجه بررسی پرونده اعلام شود و این اتفاق و اصطکاک جامعه هنری و پزشکی فضای متفاوتی را به نسبت سال های قبل رقم زده هر چند که بدیهی است خطای یک نفر را نمی توان به کل مجموعه تسری داد ولی این واقعیت را نمی توان انکار کرد که بخشی از پزشکان با احساس تافته جدا بافته بودن انتظار دارند جامعه همچنان به چشم حکیم و دانشمند به آنها بنگرد در حالی که خود تنها از موضع حرفه برخورد می کنند. 

  نظامی عروضی سمرقندی در کتاب «‌مجمع‌النوادر» که به «چهار مقاله» مشهور شده  از چهار فن – دانش : «دبیری، شاعری، طب ونجوم» در چهار گفتار جداگانه  یاد می کند و به همین خاطر به «چهار مقاله» مشهور شده است.

در نگاه نظامی عروضی قوام مُلک به «دبیر» است و بقای اسم با «شاعر» و نظام امور با «منجم» و صحت بدن با  طبیب.   
            
خود او هم گذشته از شاعری و دبیری در فنون طب و نجوم نیز مهارت داشته و حکایت هایی که در چهار مقاله ذکر می کند گواه این نکته است. 

این اشاره به خاطر آن است تا این نکات را یادآور شویم:

1- صرف مهارت ولو هر قدر بالا یک طبقه را ممتاز نمی کند تا از جامعه انتظار فوق العاده داشته باشند.

به نظر می رسد برخی از پزشکان محترم دچار این سوء تفاهم شده اند که هر چند خود از مواهب دنیای مدرن بهره می برند اما از جامعه انتظار دارند با آنان بر پایه جایگاه سنتی برخورد کند و به همین خاطر نگاه از بالا به پایین دارند.

حال آن که در عهد قدیم چنان که گفته شد و از مناسبت روز پزشک هم پیداست پزشک تنها طبیب نبود و حکیم هم بود و اقتضای حکیم بودن ترجیح امور معنوی بر مادی بود و احترام ویژه به سبب این صفات و نه صرف مهارت و فن چرا که در دنیای مدرن هم پزشکان حرفه ای جایگاهی چون صاحبان دیگر کارهای خدماتی دارند. مثال روشن تر این که نوبل پزشکی را به خاطر تحقیقات علمی در این زمینه اعطا می کنند و نه به صرف اشتغال به این حرفه.

2- نظامی عروضی می‌گوید: دبیری نه کاری است خُرد و درباره شاعری هم می‌گوید « نه اندک شغلی است » و از نجوم به عنوان «علمی ضروزی» یاد می‌کند اما نوبت به طب که می‌رسد آن را «صنعتی ناگزیر» توصیف می‌کند.

3- روز پزشک هم فرصتی است برای تجلیل از پزشکانی که جان مردم را نجات می دهند و مهم ترین بخش در زنچیره سلامت و بهداشت به حساب می آیند و هم زمانی برای این یادآوری که اگر پزشکی حرفه است و به این خاطر به کسب درآمد می اندیشند پرداخت پول گزاف چه به صورت مستقیم و چه از طریق بیمه ها این حق را ایجاد می کند که مردم هم مطالبه کنند نه این که اطبا گمان کنند حرفه پزشکی به آنان این حق را می دهد که در برج عاج بنشینند و پاسخ گو نباشند.

4- پزشکان امروز هر قدر هم ماهر و حاذق باشند اما بسیاری از اعمال جراحی در عصر دیجیتال به خاطر پیشرفت های حیرت آور در فناوری های مختلف است. به عبارت دیگر یک تیم با تخصص های مختلف یک عمل جراحی را انجام می دهند و پزشک امروز وام دار آنان هم هست. به عبارت ساده تر عمل جراحی موفقیت آمیز حاصل عملکرد یک تیم است نه یک فرد و پزشکان محترم نباید فراموش کنند که آنان وامدار علوم دیگر هم هستند.

این که چشم پزشکی مشهور می تواند در یک روز 28 عمل جراحی انجام می‌دهد تنها به سبب حذاقت و مهارت یک نفر نیست بلکه مجموعه ای از تخصص ها در کنار هم قرار گرفته اند هر چند که هدایت و مرکزیت با پزشک است.

بگذارید صریح تر بگوییم تا مشخص شود این گفتار در پی چیست:

نخست این که در دنیای قدیم، پزشکی مجموعه‌ای از دانش های مختلف بود و بخشی از احترام و قدر شناسی و صدر نشینی به سبب این جامعیت بود. پزشکی کنونی اما تنها یک مهارت است هر چند که به خاطر سر و کار داشتن با جان انسان ها ویژه و متفاوت به حساب بیاید.

دوم: نمی توان هم حکیم بود و هم اصل را بر مادیات قرار داد. این دو با هم ناسازگارند.
پزشکان محترم باید بپذیرند آنان نیز مهارتی از مهارت های انسانی و نه همه مهارت ها را آموخته اند.

باید بپذیرند نمی توانند انتظار داشته باشند جامعه آنان را به چشم حکیم بنگرد ولی خود رفتاری تاجر مآبانه داشته باشند.

البته می دانیم شماری از پزشکان هم در دانشگاه به تدریس اشتغال دارند و هم به کار حرفه ای خود مشغولند. اما آنان نیز باید بپذیرند که بعد از ظهرها در مطب باید سرویس بدهند و به یاد آوریم که پزشکان قدیمی از اصطلاح « پذیرایی» استفاده می کردند.
 
اگر بخشی از جامعه نگاه مثبتی به پزشکان ندارد به این خاطر است که احساس می کند پاره ای ارجاع ها یا اصرار بر جراحی ها به خاطر کسب درآمد برای تامین هزینه های اقامت فرزندان در خارج از کشور است هر چند که بسیاری چنین نیستند.

این واقعیت راهم نباید نادیده انگاشت که پزشکان در طرح های مختلف تحت فشار قرار می گیرند و سال های بسیاری از جوانی آنها در شهرهای مختلف و دور از زادگاه و خانواده  می‌ گذرد و پس از ورود به بازار کار احساس می کنند زمان را از دست داده اند و درصدد جبران بر می آیند.

با همه آنچه گفته شد اختصاص یک روز به عنوان روز «پزشک» نشان می‌دهد که در این حرفه هم مشکلاتی بروز کرده کما این که شاهد پدیده ای به نام «پزشکان بیکار» هم هستیم ولی حق مطلب در همین عکسی که در متن است ادا شده است. کلمه «پذیرایی» یک دنیا حرف دارد...