تزریق واکسن به بازوهای راست یا چپ، پاسخ ایمنی متفاوتی ایجاد می‌کند! اما چرا؟!

در ظاهر، این تصمیم بسیار ساده به نظر می‌رسد: وقتی برای واکسن زدن می‌نشینید، پرستار می‌پرسد «کدام بازو؟» و شما یا طبق عادت همیشه یک طرف را انتخاب می‌کنید یا به خاطر درد کمتر، بازوی غیرغالب را جلو می‌آورید. اما بر اساس پژوهش‌های تازه، این تصمیم کوچک می‌تواند تفاوت‌هایی قابل‌توجه در واکنش ایمنی بدن ایجاد کند – به‌ویژه در هفته‌های نخست پس از تزریق.

در حالی‌که اکثر راهنماهای پزشکی بر نوع واکسن، فاصله بین دوزها و شرایط سلامت عمومی تمرکز دارند، حالا این پرسش مطرح شده: آیا انتخاب بازوی تزریق هم در اثربخشی واکسن‌ها نقش دارد؟

به گزارش یک پزشک، پاسخ دانشمندان فعلاً روشن نیست. تحقیقات مختلف به نتایج متناقضی رسیده‌اند. بعضی پژوهش‌ها حاکی از آن هستند که تزریق هر دو دُز به همان بازو، واکنش ایمنی قوی‌تر و سریع‌تری ایجاد می‌کند. در مقابل، پژوهش‌هایی دیگر می‌گویند تعویض بازو در دُز دوم باعث افزایش سطح آنتی‌بادی‌ها در بلندمدت می‌شود.

حالا پژوهش جدیدی از استرالیا، با بررسی دقیق عملکرد دستگاه ایمنی، دیدگاه تازه‌ای به این مسئله اضافه کرده است.

پژوهش جدید در استرالیا: تزریق در همان بازوی تزریق قبلی، پاسخ سریع‌تری می‌دهد

در این مطالعه که توسط پژوهشگران مؤسسهٔ گاروان (Garvan Institute of Medical Research) و دانشگاه نیو ساوت ولز (University of New South Wales) انجام شد، ۳۰ فرد سالم که سابقهٔ ابتلا به کووید-۱۹ نداشتند شرکت کردند. همهٔ شرکت‌کنندگان دو دُز واکسن فایزر (Pfizer) را با فاصلهٔ سه هفته دریافت کردند.

۲۰ نفر هر دو دُز را در یک بازو دریافت کردند، در حالی که ۱۰ نفر بازوی تزریق را در دُز دوم تغییر دادند.

پژوهشگران با بررسی نمونه‌های خون و نمونه‌برداری از گره‌های لنفاوی (Lymph Nodes)، متوجه شدند که در گروهی که هر دو دُز را در یک بازو دریافت کرده بودند، تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده علیه ویروس SARS-CoV-2 به‌مراتب سریع‌تر آغاز شد – به‌ویژه در هفتهٔ اول پس از دُز دوم.

علاوه بر آن، این آنتی‌بادی‌ها در برابر گونه‌های مختلف ویروس از جمله دلتا (Delta) و اومیکرون (Omicron) هم اثربخشی بیشتری نشان دادند. دکتر «می‌لینگ مونیِر» (Mee Ling Munier)، ایمونولوژیست شرکت‌کننده در پژوهش، توضیح داد که «تولید سریع‌تر و دقیق‌تر آنتی‌بادی‌ها در گروه بازوی ثابت، می‌تواند نقش مهمی در محافظت اولیه از بدن ایفا کند.»

اما آیا این اثر ماندگار است؟ نه الزاماً

نکتهٔ مهم این‌جاست که برتری گروه بازوی ثابت، فقط در هفته‌های ابتدایی مشهود بود. وقتی پژوهشگران چهار هفته پس از دُز دوم سطح آنتی‌بادی‌ها را دوباره اندازه‌گیری کردند، تفاوت میان دو گروه تقریباً ناپدید شده بود.

بنابراین، اگر شما واکسن‌هایتان را در دو بازوی متفاوت دریافت کرده‌اید، جای نگرانی نیست. سطح نهایی محافظت ایمنی در هر دو روش تقریباً یکسان خواهد بود. اما پژوهشگران تأکید دارند که در شرایط پاندمی، این تفاوت در روزها و هفته‌های ابتدایی پس از واکسیناسیون می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل شیوع بیماری در سطح جمعیت ایفا کند.

راز واکنش سریع‌تر در بازوی ثابت چیست؟ نقش کلیدی گره‌های لنفاوی و سلول‌های B حافظه

برای درک بهتر اینکه چرا تزریق واکسن در یک بازو می‌تواند پاسخ ایمنی سریع‌تری ایجاد کند، تیم پژوهشی به سراغ مدل‌های موش رفتند. این مدل‌ها به پژوهشگران امکان دادند که عملکرد دقیق سیستم ایمنی را در سطح سلولی بررسی کنند.

هر بازوی بدن، به گره‌های لنفاوی همان سمت متصل است که مسئول تخلیه و پردازش مایعات بافتی و شناسایی عوامل بیگانه مانند ویروس‌ها و واکسن‌ها هستند. وقتی واکسن در بازویی تزریق می‌شود، پاتوژن ضعیف‌شده یا اجزای ویروس به گره لنفاوی همان سمت منتقل می‌شود.

در آن‌جا، سلول‌های نگهبانی به نام ماکروفاژ (Macrophage) وارد عمل می‌شوند. این سلول‌ها پاتوژن‌ها را شناسایی و به سلول‌های حافظهٔ B (Memory B Cells یا Bmems) تحویل می‌دهند. سپس سلول‌های B وارد مراکز ژرمینال (Germinal Centers) در گره‌های لنفاوی می‌شوند – کارخانه‌هایی که وظیفه‌شان تولید آنتی‌بادی‌های دقیق برای مبارزه با پاتوژن خاص است.

در موش‌هایی که دُز دوم را در همان سمت دریافت کردند، ماکروفاژها پیشاپیش آشنا بودند و سلول‌های B حافظه نیز در وضعیت آماده‌باش قرار داشتند. این باعث شد که:

پاسخ ایمنی سریع‌تر فعال شود
تعداد سلول‌های B حافظهٔ فعال‌شده ۱۰ برابر بیشتر از گره لنفاوی طرف مقابل باشد

یافته‌های انسانی این نتایج را تأیید می‌کند

برای بررسی این پدیده در انسان، پژوهشگران از ۱۸ نفر از شرکت‌کنندگان نمونه‌برداری سوزنی ظریف از گره‌های لنفاوی انجام دادند. داده‌ها نشان داد افرادی که هر دو دُز را در یک بازو دریافت کرده بودند، درصد بیشتری از سلول‌های حافظهٔ B در مراکز تولید آنتی‌بادی داشتند.

این نتایج نه‌تنها عملکرد داخلی سیستم ایمنی را بهتر نشان می‌دهد، بلکه می‌تواند در آینده به راهبردهای دقیق‌تر برای واکسیناسیون کمک کند – به‌ویژه در شرایط اضطراری مانند شیوع ویروس‌های جدید یا پاندمی‌های آینده.

آیا این یافته برای همهٔ واکسن‌ها کاربرد دارد؟

پژوهشگران تأکید می‌کنند که این یافته‌ها فعلاً محدود به واکسن‌هایی با دُزهای پی‌درپی است – یعنی دُزهای تقویتی (Booster) که در فاصلهٔ کوتاه‌مدت تزریق می‌شوند. در واکسن‌هایی مانند واکسن‌های فصلی آنفلوآنزا که ممکن است سال‌ها بین دُزها فاصله باشد، تفاوتی میان دو بازو مشاهده نخواهد شد؛ زیرا سیستم ایمنی فرصت کافی برای تعادل و تنظیم پاسخ در هر دو سمت بدن خواهد داشت.

جمع‌بندی: یک کشف بنیادین در عملکرد ایمنی بدن

به‌گفتهٔ دکتر «تری فان» (Tri Phan)، ایمونولوژیست حاضر در پروژه:
«این پژوهش، کشفی بنیادین دربارهٔ نحوهٔ سازمان‌یابی سیستم ایمنی برای پاسخ به تهدیدات بیرونی است. طبیعت، سازوکاری فوق‌العاده برای یادگیری و مقابله با خطرات طراحی کرده – و ما تازه در حال فهمیدن آن هستیم.»

منبع: Cell

بیشتر بخوانید:

علم در خدمت غذا؛ فیزیکدانان راز پخت پاستای بی‌نقص را کشف کردند

تماشاخانه

تد باندی ؛ قاتلی کاریزماتیک و خونسرد که آمریکا را به وحشت انداخت (فیلم)

فنچ های بال سفید تنها لانه سازان یخچالهای طبیعی / خانه‌ای ۵۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا (فیلم)

فیلم های دیگر