قانون نوشت :
دمشق روزهای دشواری را می گذراند. ناآرامیها در شهرهای سوریه واکنشهای بینالمللی و منطقهای بسیاری را در پی داشته است اما موضع (منفی) ترکیه به عنوان کشور همسایه و دوست در این میان بسیار مناقشه برانگیز است. موضعی که به عقیده حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بینالملل و منطقه رفتار پرخطری است که با پایان یافتن غائله و باقی ماندن بشار اسد در قدرت، مناسبات آنکارا ـ دمشق را به شدت تیره خواهد کرد.
رجب طیب اردوغان پس از کنارهگیری مقامهای ارشد نظامی همواره بر نبود بحران در ترکیه و عادی بودن فضای سیاسی در این کشور تاکید کرده است. مخاطبان اردوغان چه کسانی هستند، متحدان غربی، سران ارتش یا مخالفان داخلی؟
اردوغان میخواهد بگوید که در ترکیه راهکارهای قانونی برای خروج از بنبست وجود دارد منتها اردوغان نمیتواند این واقعیت را کتمان کند که این برای نخستین بار است که چهار تن از فرماندهان ارشد نظامی ترکیه از بالاترین ردههای ارتش یعنی رئیس ستاد مشترک و فرماندهان نیروهای زمینی و دریایی استعفا میدهند. اردوغان نمیتوانست منکر این شود که این اقدام سران ارتش بیسابقه و معنیدار است با این حال میخواست بگوید که این منجر به بحران نمیشود. اردوغان در واقع بیش از توجه به اتحادیه اروپا میخواست به بازارهای داخلی ترکیه پیغام بدهد چرا که سهام بازارهای داخلی ترکیه در اثر همین استعفا حدود چهار تا پنج درصد سقوط کرده بود.
اختلاف ارتش و دولت ترکیه از کجا ناشی میشود؟
دولت اردوغان در سیاست خارجی خود و در قبال تحولات سوریه به ظاهر از مردم در حال سرکوب کشوری دیگر حمایت میکند و این حمایت همسو است با سیاستهایی که در صحنه بینالملل توسط آمریکا و متحدانش در منطقه دنبال میشود. ترکیه امیدوار است که جناح اخوان المسملین سوریه که مرکزشان در شهر «حماه» است به قدرت برسد و جایگزین بشار اسد شود که در این صورت در بلند مدت موقعیت ترکیه در آنجا تثبیت خواهد شد
به این معنی که آمریکا و متحدانش از سیاستی حمایت میکنند مبتنی بر اینکه (بر حسب ظاهر) در سوریه حقوق بشر نقض میشود و باید از حقوق مردم آنجا دفاع کرد.
ترکیه از منظر بینالمللی، خودش را وارد بازی کرده است. بازی که میخواهد نشان دهد در آن طرفدار حقوق بشر است، مخالف سرکوب است و به همین دلیل چنین برآشفته شده است. این ظاهر ماجراست.
پشت صحنه اما، ترکیه دنبال این است که نخست، علویان حاکم بر سوریه ساقط شوند و این مسئله موجب خواهد شد که علویان ترکیه (که حدود 12 تا 20 میلیون ارزیابی شدهاند) نیز در موقعیت ضعیفتری قرار بگیرند. از آن مهمتر ترکیه امیدوار است که جناح اخوان المسملین سوریه که مرکزشان در شهر «حماه» است به قدرت برسند و جایگزین بشار اسد شوند که در این صورت در بلند مدت موقعیت ترکیه در آنجا تثبیت خواهد شد. (این نگاه بر اساس رصد اخبار ترکیه و تحلیلهای شخصی است)
ارتش ترکیه اما بیش از اینکه بخواهد در صحنه بینالمللی و منطقهای نقشآفرینی کند، دنبال مسائل ناسیونالیستی و ملیگرایی است. یعنی ارتشیها بیش از اینکه به ایفای نقش در صحنه بینالمللی و منطقهای بیندیشند به دنبال حفظ منافع ملیگرایانه هستند.
به همین دلیل وارد شدن در جنگ لیبی در چارچوبهای فعالیتهای ناتو، جز درگیر کردن ارتش در جنگی ناخواسته نتیجه دیگری برای ترکیه نداشت. اما از آن خطرناکتر وارد شدن در بازی سوریه است.
ترکیه در یک دهه گذشته رشد اقتصادی مثبتی را تجربه کرده است، پس وارد شدن در بازی خطرناک سوریه (به ویژه اگر در نهایت منجر به رویارویی نظامی شود) ارتش را بسیار نگران میکند چرا که اصلا به نفع ترکیه نیست.
ارتشیها میگویند که ترکیه به جای همراهی با رژیمصهیونیستی و آمریکا که خواستار سرنگونی حکومت اسد هستند باید منافع ملی خود را دنبال کند. از نگاه ارتش، منافع ترکیه در درگیر شدن با کشوری خارجی نیست چرا که از طرفی، در داخل مشکل کردها وجود دارد و از طرفی دیگر مقابله با دمشق منجر میشود که احتمالا سوریه کردهای خود را مسلح کند و کردهای سوریه به کردهای ترکیه کمک کنند.
شما از رابطه اردوغان با اخوانالمسلمین سخن گفتید. این رابطه چگونه است؟
دولت ترکیه به دنبال سرمایهگذاری بر روی آینده سوریه و اخوانالمسلمین در این کشور است چرا که حزب عدالت و توسعه گرایشهای اخوانی دارد و خود اردوغان در دهه 80 میلادی امام خطیب (امام جماعت) برجستهای در ترکیه بوده است. عبدالله گل، رئیسجمهوری ترکیه هم خود جز گروههای اخوانی است که از حزب اربکان منشعب شدند و عدالت و توسعه را تاسیس کردند.
در شرایط فعلی به نظر میرسد که دولت ترکیه تصور میکند با برادارن اخوانی خود در سوریه راحتتر میتواند تعامل داشته باشد اما این رفتار بسیار پرخطری است چرا که اگر آنکارا در محاسبات خود اشتباه کرده باشد و دولت سوریه موفق به آرام کردن شرایط شود مناسبات ترکیه و سوریه به شدت تیره خواهد شد. همانگونه که چند سال گذشته مناقشه بر سر آب، دو کشور را تا پای رویارویی نظامی کشاند.
برخی گزارشها حکایت از آن داشتند که یکی از اختلافات ارتش و دولت ترکیه بر سر شکست عملیاتهای اخیر ارتش در مقابله با پکک بوده است. استعفاها و انتصابهای اخیر تاثیری بر مواضع دولت و ارتش ترکیه در این باره خواهد داشت؟
در ترکیه موضوعی چون پکک موضوعی کاملا ملی است به چند دلیل یکی اینکه پکک گروهی مارکسیست است و اقدامهای مسلحانه و تروریستی انجام میدهد بنا براین دولت و ارتش ترکیه در برخورد با این گروه تروریستی ذرهای تردید به خودشان راه نمیدهند.
جایگزینی افراد هم تاثیری در عملکرد ترکیه در این موضوع خاص نخواهد نداشت چرا که در ترکیه این نیروهای امنیتی هستند که در صف مقدم مقابله با پکک هستند و ارتش در صف بعدی است، منتهی بیشتر اختلافات ارتش و دولت بر سر نوع موضعگیری در قبال تحولات لیبی و اکنون سوریه است.
این مسئله است که ارتش را نگران کرده است که به گفته مطبوعات ترکیه یکی از مهمترین موضوعات مورد اختلاف ارتش و دولت است.