انتقاد یک اقتصاددان از طرح انتقال آب از خوزستان به مرکز ایران

"بهمن آرمان"اقتصاد دان در مطلبی با عنوان "بهشت آباد طرحي نشدني و غيرمنطقي" در روزنامه اعتماد به انتقاد از طرح انتقال آب از خوزستان به مناطق مرکزی ایران موسوم به طرح بهشت آباد پرداخت.

متن کامل این مطلب به این شرح است:

    با مشاهده وضع كم آبي و خشك شدن رودخانه زاينده رود اصفهان تصميم بر ارسال نامه يي به استاندار اصفهان در اين زمينه داشتم چرا كه آنچه در اصفهان اتفاق افتاده مساله خشكسالي نيست و يك فاجعه ساخته دست انسان هاست.

 ايران در منطقه نيمه بياباني قرار گرفته و به صورت سينوسي داراي دوره هاي خشكسالي و ترسالي است، آنچه كه در حال حاضر اتفاق افتاده ناشي از خشكسالي نيست بلكه متاثر از عوامل ديگري است كه اگرچه راهكارهايي هم ارايه شده اما منطقي نيستند.

 استان اصفهان با قرار گرفتن در يك منطقه خشك سهم عمده يي در توليدات كشاورزي كشور ندارد كه اطلاعات مركز آمار ايران نيز مويد اين موضوع است. استان هايي مانند خوزستان، فارس، گلستان، آذربايجان غربي و كردستان نقش عمده يي در توليدات استراتژيك كشاورزي كشور دارند.

اما استان اصفهان در توليدات محصولات باغي نيز داراي سهم قابل ذكري در كشور نبوده است. حدود 50 سال پيش جمعيت ايران بين 20 تا 23 ميليون نفر بود و اولويت هايي مانند صنعت، زندگي مدرن شهري و فضاي سبز مطرح نبود و حتي در آن زمان نيز كه هنوز سد زاينده رود احداث نشده بود، در سال هايي در منطقه شرق اصفهان به بعد باغ ها بر اثر كم آبي دچار خشكي مي شدند و اين ثروت ملي از ميان مي رفت.

پس از احداث سد زاينده رود براي تامين آب مورد نياز كارخانه ذوب آهن، عملامشكلي در زمينه آب زاينده رود به وجود نيامده بود ولي چند سالي به دليل تصميمات غيرعلمي و احساسي با انتقال بخشي از آب زاينده رود به استان هاي ديگر مانند يزد، مساله كم آبي در اصفهان بروز كرد.

استقرار صنايع سنگين كه ميزان مصرف آب آنها بالااست، در استان هاي كم آب همچنان ادامه دارد. ادامه اين روند ميلياردها دلار سرمايه گذاري در منطقه نامناسب كم آبي مانند يزد را بلااستفاده مي كند.

 انتقال اين ميزان آب از زاينده رود به يزد اگر براي تامين آب آشاميدني مردم يزد بود، جاي نگراني وجود نداشت اما انتقال اين ميزان آب از اصفهان به يزد نشان دهنده اين مطلب است كه اين ميزان آب در بخش صنعت مورد استفاده قرار مي گيرد. انتقال آب از زاينده رود به استان يزد براي استفاده در صنعت، داراي توجيه اقتصادي نيست و اين خطر همچنان پابرجاست كه ادامه استقرار صنايع با مصرف بالاي آب در استان يزد، سبب افزايش انتقال آب زاينده رود به يزد خواهد شد.

ميزان استقرار واحدهاي سنگين صنعتي در استان اصفهان نيز در سال هاي اخير رو به افزايش گذاشته است، مصرف آب دو واحد فولاد مباركه و ذوب آهن اصفهان از آنجا داراي اهميت است كه مصرف آب در تهران بين 30 تا 32 مترمكعب در ثانيه است، اين درحالي است كه مصرف آب در دو بخش صنعتي مذكور يك مترمكعب در ثانيه برآورد شده است. ازآنجاكه مصرف آب بخش صنعت در ايران كم است در نتيجه كشاورزي 95 درصد از مصرف آب كشور را به خود اختصاص داده است.بنابراين كشاورزي در استان اصفهان جز در محصولاتي كه مصرف آب كمي دارند به صرفه و اقتصادي نيست.

 نه تنها اصفهان منطقه مناسبي براي كشت محصولاتي مانند برنج نيست بلكه استان هاي پرآب ديگري مانند خوزستان نيز نبايد اقدام به كاشت اين محصول كنند چراكه برنج در منطقه يي كشت مي شود كه بالاي يك هزار و 500 ميلي متر بارندگي در سال داشته باشد.

دومين مشكل در بخش كشاورزي اصفهان استفاده از روش هاي سنتي و غرق آبي است. اصفهان در كشت محصولات باغي و چغندرقند نيز كه مناسب اين منطقه است، از روش هاي غيرعلمي استفاده مي كند.

 در كشورهاي اروپايي و حتي در كشوري مانند ايتاليا كه ميزان بارندگي آن بالاي دوهزار ميلي متر در سال است و كمبود آب ندارد، از سيستم هاي آبياري زيرزميني پيشرفته براي آبياري باغات استفاده مي شود كه اين روش ميزان برداشت محصولات را تا 5/2 برابر افزايش داده است .با توجه به ساختار صنعتي قوي در استان اصفهان پيشنهاد مي كنم اين كار در دستور كار اتاق بازرگاني و صنايع و معادن اصفهان قرار داده شود. چرا كه بر پايه اصول علم اقتصاد براي هر ماده اوليه كه مصرف مي شود، ارزش افزوده استاندارد براي كشور بايد فراهم شود. با مصرف 2/1 مترمكعب آب در كارخانه هاي ذوب آهن و فولاد مباركه اصفهان بالغ بر پنج ميليارد دلار توليد محقق مي شود.

 با مصرف ميزان كمتري از اين آب بيش از 300 تا 400 ميليون دلار محصولات پتروشيمي و بيش از يك ميليارد دلار سود از طريق پالايشگاه اصفهان براي كشور توليد مي شود. بنابراين مشكل خشك شدن زاينده رود در حالي در استان اصفهان بروز كرده كه به ازاي هر توريست 12 شغل جانبي ايجاد مي شود. در صورتي كه آمارهاي جهانگردي استان اصفهان را مورد بررسي قرار دهيم، متوجه مي شويم كه در طول سه سال گذشته تعداد مسافران ورودي به اصفهان بشدت كاهش يافته است.

 استان اصفهان بايد سهم بودجه يي خود را در مجلس شوراي اسلامي افزايش داده و ظرف دو سال تمام باغات خود را مجهز به سيستم هاي آبياري قطره يي زيرزميني كند. بنابراين پافشاري غيرعلمي، غيرمنطقي و احساسي مسوولان و نمايندگان استان اصفهان درباره اجراي طرح آبرساني بهشت آباد كه با آن مخالفت هاي بسياري شده است، يكي ديگر از مشكلات اصفهان در مواجهه با مساله كم آبي است. زيرا امكان انتقال 4/1 ميليارد مترمكعب آب از سرشاخه هاي كارون وجود ندارد و انتقال اين ميزان آب به معناي از دست دادن يك نيروگاه برق آبي با ارزش افزوده بالغ بر يك ميليارد دلار در سال است. برخلاف پافشاري هاي بسيار براي اجراي طرح بهشت آباد اين طرح علاوه بر غيرمنطقي و غيركارشناسي بودن، يك پروژه نشدني براي اصفهان است.