هیپوگنادیسم وضعیتی است که بهدلیل پایین بودن سطح تستوسترون در بدن مردان رخ میدهد. شناسایی زودهنگام این اختلال میتواند به درمان مؤثر آن کمک کرده و از آسیبهای جسمی و روانی پیشگیری کند.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ در حالیکه مباحث مربوط به سلامت زنان در سالهای اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته، سلامت مردان همچنان در حاشیه مانده است. موضوعاتی مانند یائسگی و کاهش استروژن در زنان بهطور گسترده مورد بحث قرار میگیرد، اما شرایطی مانند هیپوگنادیسم در مردان تا حد زیادی نادیده گرفته میشود و آگاهی عمومی نسبت به آن همچنان اندک است.
هیپوگنادیسم چیست؟
هیپوگنادیسم اختلالی است که در آن بدن مرد به اندازه کافی هورمون مردانهی تستوسترون تولید نمیکند. به گفتهی دکتر شاشانک، تستوسترون برای رشد جنسی، قدرت عضلانی، سطح انرژی، خلقوخو و باروری اهمیت زیادی دارد. او توضیح میدهد: «وقتی سطح این هورمون بیش از حد پایین باشد، مردان ممکن است با مشکلاتی مانند کاهش میل جنسی، خستگی، کاهش تودهی عضلانی، افزایش وزن و حتی ضعف استخوانها مواجه شوند.»
طبق گزارش انتشارات StatPearls، هیپوگنادیسم مردانه «اغلب کمتر گزارش میشود، بهدرستی تشخیص داده نمیشود و میزان شیوع واقعی آن کمتر از برآوردها در نظر گرفته میشود». پژوهشها نشان میدهد حدود ۴۰ درصد مردان بالای ۴۵ سال و ۵۰ درصد مردان در دههی هشتاد زندگی به هیپوگنادیسم دچار هستند.
نکتهی مهم این است که هیپوگنادیسم میتواند از بدو تولد، در دوران بلوغ یا بعدها در اثر افزایش سن، آسیبدیدگی، بیماری یا عوامل سبک زندگی بروز کند. دکتر شاشانک میگوید بسیاری از موارد تشخیص داده نمیشوند، زیرا علائم آن غالباً با استرس، پیری یا مشکلات دیگر اشتباه گرفته میشود.
کاهش سطح تستوسترون چه اثری بر میل جنسی و باروری دارد؟
کارکرد اصلی تستوسترون، رشد و حفظ اندامهای تولیدمثل مردانه، تقویت ویژگیهای جنسی ثانویه مانند تودهی عضلانی، تراکم استخوان و موهای بدن و همچنین پشتیبانی از سلامت جنسی و باروری است؛ از جمله میل جنسی و تولید اسپرم.
در هیپوگنادیسم، زمانی که سطح تستوسترون پایین میآید، مستقیماً میل جنسی و باروری مردان تحت تأثیر قرار میگیرد. دکتر شاشانک تستوسترون را «هورمون اصلی کنترلکنندهی میل جنسی» توصیف میکند. بنابراین، وقتی سطح آن پایین است، بسیاری از مردان متوجه کاهش علاقه به رابطه جنسی، کمشدن افکار مرتبط با صمیمیت یا دشواری در دستیابی و حفظ نعوظ میشوند.
با گذر زمان، این مسئله میتواند اعتمادبهنفس و روابط فرد را هم تحت تأثیر قرار دهد.
در مورد باروری، تستوسترون نقش اساسی در تولید اسپرم دارد. پایین بودن سطح آن میتواند تعداد و کیفیت اسپرم را کاهش داده و پدر شدن را دشوار کند. دکتر شاشانک میافزاید: «در برخی موارد، مردان ممکن است کوچکشدن بیضهها را هم تجربه کنند. از آنجا که این نشانهها بهتدریج بروز میکنند، بسیاری از مردان متوجه نمیشوند که علت اصلی مشکلات جنسی و باروریشان پایین بودن سطح تستوسترون است.»
علائم هیپوگنادیسم در مردان
گذشته از کاهش میل جنسی، هیپوگنادیسم میتواند با تغییرات جسمانی گوناگونی همراه باشد، از جمله:
• احساس خستگی مداوم
• کاهش قدرت عضلانی و افزایش چربی، بهویژه در ناحیه شکم
• ضعف استخوانها و افزایش خطر شکستگی
• نازکشدن موها، کندشدن رشد ریش یا نرمتر شدن پوست
• تورم یا حساسیت در ناحیه سینه (ژنیکوماستی)
• کوچکشدن بیضهها و کاهش استقامت جسمانی
• کاهش انگیزه برای ورزش و دشواری در کنترل وزن
این علائم معمولاً بهتدریج ظاهر میشوند و ممکن است با روند طبیعی پیری اشتباه گرفته شوند؛ به همین دلیل، بدون آزمایشهای پزشکی دقیق، هیپوگنادیسم میتواند پنهان بماند.
هیپوگنادیسم و سلامت روان در مردان
به گفتهی دکتر شاشانک، سلامت روان نیز بهشدت تحت تأثیر کاهش تستوسترون قرار دارد. او توضیح میدهد: «تستوسترون فقط بر بدن اثر نمیگذارد، بلکه در خلقوخو و احساسات هم نقش دارد. وقتی سطح آن پایین است، مردان ممکن است بیشتر دچار اضطراب، غمگینی یا زودرنجی شوند. افسردگی، بیانگیزگی، کاهش تمرکز و مشکلات خواب هم از نشانههای شایع هستند.»
او میافزاید برخی مردان احساس میکنند اعتمادبهنفسشان پایین آمده یا به کارهایی که قبلاً برایشان لذتبخش بوده علاقهای ندارند. از آنجا که این علائم روانی با استرس یا افزایش سن شباهت دارند، ارتباط آنها با کمبود تستوسترون غالباً نادیده گرفته میشود.
تحقیقات نشان میدهد مردانی که تستوسترون پایینی دارند، بیشتر در معرض افسردگی قرار میگیرند. درمان عدم تعادل هورمونی، همراه با حمایت روانی مناسب، میتواند هم خلقوخو و هم کیفیت کلی زندگی را بهبود دهد.
گزینههای درمانی برای هیپوگنادیسم
مردانی که دچار هیپوگنادیسم هستند، بسته به علت آن، چندین گزینهی درمانی دارند. رایجترین روش، درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) است که سطح هورمون را به حالت طبیعی بازمیگرداند.
دکتر شاشانک توضیح میدهد: «TRT میتواند بهصورت ژل پوستی، پچ، تزریق یا کاشت پلتهای کوچک زیر پوست تجویز شود. این درمان میتواند میل جنسی، خلقوخو، انرژی، قدرت عضلانی و سلامت استخوانها را بهبود بخشد. اگر باروری مدنظر باشد، پزشکان ممکن است بهجای TRT داروهایی را تجویز کنند که تولید طبیعی تستوسترون و اسپرم را تحریک میکنند.»
او اضافه میکند: «اگر هیپوگنادیسم ناشی از بیماری دیگری باشد، درمان آن بیماری نیز میتواند کمککننده باشد. تغییرات سبک زندگی مانند ورزش منظم، خواب کافی، تغذیهی سالم و کاهش استرس هم به بهبود روند درمان کمک میکند. درمان همیشه باید تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.»
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر