صرف و نحو اقتباس؛ از «ملکوت» و «تنگسیر» تا «سووشون»

احمد محمداسماعیلی (عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینما)

در سالهای اخیر درباره ضرورت اقتباس از آثار ادبی نامدار فراوان شنیده ایم و کم نیستند کارشناسان و متخصصانی که یک دلیل رکود سینما و تلویزیون را عدم استفاده از دامنه غنی ادبی ایران می‌دانند.

به تازگی سریال «سووشون» به عنوان تازه ترین محصول اقتباسی صنعت هنرهای نمایشی ایران و بعد از فراز و فرودهای فراوان به شبکه خانگی عرضه شده و در همین مدت بعد از عرضه با واکنش‌های مختلف روبرو شده.

آنچه ورای نظرات منفی و مثبت رخ می‌نماید آن است که برخلاف دیگر ارگانها و نهادهای مختلف که مدام شعار حمایت از اقتباس سر می‌دهند و درنهایت هم خروجی شان می‌شود بازپخش «قصه های مجید» یا اینکه پول را صرف برگردان تصویری داستان‌های گمنام از نویسندگان گمنام می‌کنند، نماوا راه اصلی را رفته یعنی اثری سترگ از سیمین دانشور را منبع اقتباس قرار داده و چند سال زمان و انرژی و هزینه گذاشته و حتی تلاش کرده که ممنوعیت‌های پخش را برطرف کرده و سریال را رفع توقیف کند.

این راه، همان راهیست که سال‌ها پیش بهمن فرمان آرا و خسرو هریتاش رفتند و با اقتباس از هوشنگ گلشیری و بهرام صادقی، فیلمهای «شازده احتجاب» و «ملکوت» ساختند یا راهی که مهرجویی رفت و «گاو» و «دایره مینا» را براساس آثار غلامحسین ساعدی و «مهمان مامان» را براساس داستان هوشنگ مرادی کرمانی ساخت.

راهی که امیر نادری رفت و کنشگراترین فیلم خود «تنگسیر» را براساس داستانی از صادق چوبک ساخت، راهی که کیمیایی رفت و «داش آکل» را براساس داستان صادق هدایت ساخت.

ورای همه ی نقدها ی مختلف و گاه متضاد له یا علیه سریال سووشون، اینکه دست‌اندرکاران پلتفرم نماوا بالاخره و بعد از مدتها فترت اقتباس، طلسم را شکستند و شرایط تولید و عرضه اولین اقتباس از رمان سترگ سووشون سیمین دانشور را فراهم آورند، قابل تامل است.

بقیه هم در کنار نقد و تحلیل و بررسی، وسط بیایند و بروند داستان‌های مشهور دیگری را پیدا کرده و اقتباس کنند. فضا برای زورآزمایی کاملا فراهم است...از ارگانهای سینمای دولتی نظیر فارابی تا تلویزیون سیمافیلم و دیگر پلتفرم‌ها وسط بیایند و آستین بالا بزنند برای اقتباس از دامنه غنی ادبیات این مملکت.

متاسفانه یکی از آسیب های وارده به سینما و تلویزیون این است که اغلب کارگردانان ژست اقتباس گرفته و می‌خواهند خودشان هم بنویسند و هم دکوپاژ کنند و بسازند در حالی که اگر داستان های معروف که قابلیت تصویرسازی دارند منبع تولید فیلم و سریال قرار گیرند هم ضعفهای کارگردانان در داستان پردازی کمتر میشود و هم یک ارتباط موثر بین سینما و ادبیات ایجاد می‌گردد.

اراذل و اوباش حمله‌کننده به یک مغازه در محله آذری تهران زمین‌گیر شدند (فیلم)

تماشاخانه

داستان جذاب به قدرت رسیدن شاهان عیلامی در دوره عیلام میانه و جدید/ هخامنشیان با عیلامیان چه کردند؟ (فیلم)

از عیلام میانه تا ظهور هخامنشیان / قسمت دوم داستان عیلام را از دست ندهید (فیلم)

فیلم های دیگر