آبجی‌نسا،‌ بازی زنانه تهران قدیم / شوهر باید اعیون باشه، صاحب آب و نون باشه

بازی‌های نمایشی از دوره قاجار به ابزاری برای بیان مشکلات و معضلات اجتماعی تبدیل شد و در دوره پهلوی رونق دوچندانی گرفت. آبجی‌نسا یکی از همین بازی‌های نمایشی است که در مناطق مختلف ایران رواج داشته، اما خیلی‌ها منشأ آن را تهران می‌دانند. آبجی‌نسا روایت دختر دم‌بختی است که به پسری جوان و فقیر علاقه‌مند می‌شود و همزمان پیرمردی ثروتمند به خواستگاری‌اش می‌رود. داستان این بازی نمایشی بازتاب‌دهنده یکی از مشکلات دختران در تهران قدیم یعنی وابستگی مالی آنها به شوهرانشان است.

به گزارش همشهری آنلاین، آن‌طور که پژوهشگران روایت می‌کنند به کار بردن برخی اصطلاحات در بازی آبجی‌نسا نشان می‌دهد که این بازی در دوره پهلوی قوام پیدا کرده اما برخی متون قدیمی از علاقه دختران تهرانی دوره قاجار به این بازی نمایشی خبر داده‌اند. «محمدحسین ناصربخت»، استاد دانشگاه و پژوهشگر، درباره تاریخچه این بازی نمایشی می‌گوید:

«آبجی‌نسا یکی از تقلیدهای زنانه سنتی است که توسط بانوان و همچنین دسته‌های مطرب زنانه در جشن‌ها و محافل خصوصی زنان و به‌ویژه عروسی‌های دوره قاجار و پهلوی اول اجرا می‌شد. این نمایش کوتاه کمیک با همراهی رقص و موسیقی اجرا می‌شد و به موضوع اختلاف نظر در زمینه معیارهای ازداوج بین خانواده‌ای که بیشتر به تمکن مالی خواستگاران اهمیت می‌دهد و دختر دم‌بختی که جوانی، اخلاق و سواد را معیار می‌داند می‌پردازد.»

انجوی شیرازی از پژوهشگران ادبی معاصر در کتاب «بازی‌های نمایشی» دو روایت از این بازی نمایشی را با همان زبان عامیانه مکتوب کرده است. یکی از این روایت‌ها با لهجه تهرانی است که به آبجی‌نسا معروف شد و روایت دوم با لهجه همدانی است که تحت عنوان «آبجی خاتون» اجرا می‌شد.

ناصربخت در باره شیوه و تقسیم نقش‌ها در نسخه تهرانی بازی نمایشی آبجی نسا می‌گوید: «نقش‌های این بازی نمایشی عبارتند از آبجی خاتون(راهنما و دوست مادر خانواده)، آبجی نسا(مادر) و سکینه(دختر).» مثلا آبجی‌خاتون در جایی به دختر دم‌بخت نصیحت می‌کند که " شوهر باید اعیون باشه، صاحب آب و نون باشه".

به اعتقاد این پژوهشگر، تعابیر استفاده شده در این بازی نمایشی مثل «با بالونک به هوا رفتن برای سفر به مکه و کربلا» و «یازده کلاس سواد خواستگار جوان» نشانه تعلق این بازی به دوران پهلوی است، اما گفته شده در دوران قاجار نیز با اختلافاتی در متن اجرا شده است

چرا اشیا در آینه‌ بغل خودرو نزدیک‌تر از آنچه به نظر می‌رسند هستند؟

بیشتر بخوانید:

تهران در پایان عصر پهلوی چگونه شهری بود؟

تماشاخانه

روایتی که تا کنون از پتروشیمی میانکاله نشنیده اید / اعضای شورای روستای حسین‌آباد و للمرز بالاخره سکوت را شکستند / یکی از اعضای شورای تامین گفته بود باید بر پیشانی سازنده پتروشیمی بوسه زد (فیلم)

هند و پاکستان تا حالا چند بار با هم جنگیده اند؟ نتیجه چه بود؟ اگر باز هم بجنگند کدام طرف پیروز می شود؟ (فیلم)

فیلم های دیگر