ناشنیده‌هایی درباره اسطوره مینیاتور ایران

از همان زمان که چشم باز کرد، نقش و نگارهای فرش‌های دستباف ایرانی را دید و روح و جانش با آن نقش‌ها و رنگ‌ها پیوند خورد. اولین سرمشقی که از استادش در نقاشخانه گرفت، طراحی یک آهو بود؛ به خانه که رفت، از ذوق و شوقی که داشت، ۲۰۰ طرح آهو نقاشی کرد.

«خراسان» در ادامه نوشت: پسر تاجر مشهور فرش بود اما دلش می‌خواست پادویی و شاگردیِ استاد را بکند تا مستقل باشد. آنقدر برای استاد رنگ سابید که کف دست‌هایش پینه زد و حالا با همان دست‌ها جادو می‌کند و نقش‌های بدیع می‌آفریند؛ ۹۱ سالگی‌تان مبارک استاد فرشچیان.

ترجیح هنر به سیاست

استاد محمود فرشچیان در گفت‌وگویی که طی پخش برنامه «هزارداستان» در مهر ۹۹، از شبکه نسیم پخش شد، از پیشنهاد تصدی وزارت فرهنگ در اوایل انقلاب گفت و اینکه چنین پیشنهادی را نپذیرفته و ترجیح داده است در عالم هنر بماند و وارد سیاست نشود. فرشچیان دریچه تازه‌ای را به روی هنر اسلامی - ایرانی باز کرد و همین هم سبب شد که در سال ۱۳۸۳ پیشنهاد تأسیس دانشگاه هنرهای اسلامی - ایرانی استاد فرشچیان، توسط فرهنگستان هنر به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شود. این دانشگاه که یکی از اهدافش تبدیل‌شدن به قطب علمی - آموزشی هنرهای سنتی و اصیل اسلامی - ایرانی است، در ۳۰ مهر ۱۳۹۸ افتتاح شد و اکنون در سه شاخه هنرهای سنتی (نقاشی)، هنرهای صناعی (صنایع‌دستی و فرش) و معماری دانشجو می‌پذیرد.

هنر در خدمت دین و ادبیات

نشان هنری نخل طلای ایتالیا، مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر آمریکا، نشان درجه یک هنر و چهره ماندگار ایران در سال ۱۳۸۰، تنها گوشه‌ای از جوایز و افتخارات استاد محمود فرشچیان در ایران و جهان است. بیشتر ایرانی‌ها با شنیدن نام محمود فرشچیان به یاد دو تابلوی شاهکار «ضامن آهو» و «عصر عاشورا» می‌افتند ولی فرشچیان هنرش را علاوه بر دین و مذهب، در خدمت ادبیات کهن این سرزمین هم به کار گرفته است که آثارش را می‌توان در تصویرگری‌های او از شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ و رباعیات خیام دید. تابلوی «شمس و مولانا» هم با الهام از شعر مولانا نقاشی شده است که اکنون در موزه کاخ سعدآباد تهران نگهداری می‌شود. استاد درباره این تابلو گفته است: «در خلق این تابلو از شعر «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» الهام گرفته‌ام و سعی کرده‌ام در آن رنگ‌هایی را به کار ببرم که حالت روحانی و جذبه و کشش مولوی نسبت به شمس را به خوبی نشان بدهد».

گوش جان سپردن به ندای درون

غیرممکن است که «عصر عاشورا» را ببینی و دلت نلرزد؛ به قول سعدی: «که هر چه از جان برون آید، نشیند لاجرم بر دل». استاد فرشچیان به معنی واقعی کلمه این اثر را با تمامِ دلش نقاشی کرده و ناگفته پیداست چنین اثری، همیشه حرفی برای گفتن دارد و خودش یک روضه مستقل است.

فرشچیان درباره «عصر عاشورا» گفته آن را در ۴۴ سالگی و بدون فکر قبلی و در روز عاشورا کشیده است. او درباره طراحی ضریح حرم امام رضا (ع) هم می‌گوید که آن را بدون اینکه از قبل اتود و طرحی داشته باشد، طراحی کرده و اضافه می‌کند که بدون اینکه سابقه طراحی ضریحی را داشته باشد، تنها حس درونی‌اش را به اجرا درآورده است.

کانال عصر ایران در تلگرام