سرمایه: شايد به جرات بتوان گفت هيات‌هاي حسيني يكي از قديمي‌ترين نهادهاي مدني شكل گرفته در جامعهء سنتي ايران هستند كه سال‌هاست به حيات خود ادامه مي‌دهند. اگرچه انگيزهء اصلي از شكل‌گيري اين نهادها، زنده نگه‌داشتن ياد و خاطرهء حوادث روي داده در سال 61 هجري براي امام حسين و يارانش در مصافي نابرابر اما بر حق بوده است ولي ميل به تثبيت هويت شيعي هدف ديگري بوده كه قوام اين حركت را تاكنون موجب شده است. در اين يادداشت به وضعيت فعلي شيوه‌هاي عمدهء عزاداري در تبريز به اختصار پرداخته مي‌شود:

دستجات شاه حسين‌گويان

اين شيوه نوعي عزاداري خياباني متشكل از زنجيرهء انساني است كه به صورت طولي گسترش مي‌يابد. «شاه حسين‌گويان» معمولا پس از شامگاه عيد غدير آرام‌آرام هر شب عزاداري خود را آغاز مي‌كنند و هرچه به عاشورا نزديك‌تر مي‌شود بر شور آن افزوده مي‌شود و ظهر روز عاشورا پايان مي‌پذيرد. دستجات مختلف كه به محله‌هاي مختلف شهر منتسب هستند، ساعتي پس از غروب عزاداري خود را آغاز مي‌كنند و معمولا تا پاسي از شب ادامه مي‌دهند. در اين نوع عزاداري تا چند سال پيش از شمشير (قمه) استفاده مي‌شد كه به صورت ريتميك و منظم حركت داده مي‌شد اما با ممنوعيت استفاده از قمه چندسالي است كه از چوب‌هاي هم‌شكل استفاده مي‌شود. پيش‌تر از اين عده‌اي از شاه حسين گويان ظهر روز عاشورا مراسم قمه‌زني اجرا مي‌‌كردند كه به صورت رسمي اين رويه نيز متوقف شد اما به شكل غيررسمي در شهرك‌هاي اطراف شهر همچنان ادامه مي‌يابد و همراهي طبل نيز جزو جدا نشدني اين شيوه از عزاداري است و گاه آلات ديگري نيز به مراسم اضافه مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به سنج ، كيبورد و ... اشاره كرد همچنين يك سري چراغ‌هاي مهتابي كه با يك ژنراتور، برق مورد نيازشان را تامين مي‌كنند نيز در هر دسته به چشم مي‌خورد.

مشهورترين دستجات شاه‌حسين گويان تبريز مربوط به محلهء كوچه باغ (مسجد حاج آقا بالا) و محلهء خيابان است. به نظر مي‌رسد با پيشرفت زمان به دليل عدم اعمال مديريت زيبايي شناختي بر اين نوع دستجات آن‌ها هرچه بيش‌تر از اصالت ساده بودن سنتي دور شده و تنها برخي ظواهر ناساز با روح عزاداري به اين نوع از عزاداري تحميل مي‌شود. استفاده از طبل‌هاي فراوان با مارك‌هاي خارجي، استفاده از كيبورد (ارگ) و پخش مداحي‌هايي با ريتم ترانه‌هاي استانبولي و موارد ديگر به افول اقبال نسبت به اين شيوه انجاميده است.

دستجات حسيني در بازار تبريز

اين شيوه از عزاداري اما همچنان تا حدود زيادي شكل سنتي خود را حفظ كرده است. دستجات مختلف زنجيرزني و سينه‌زني از محلات گوناگون دو روز مانده به تاسوعاي حسيني اقدام به شركت در اين دستجات مي‌كنند و تا روز سوم شهادت نيز ادامه مي‌يابد. هر محله ممكن است يك دسته يا چندين دستهء عزاداري با شيوه‌هاي مختلف داشته باشد. غير از دستجات زنجيرزنان دو نوع عمدهء دسته سينه‌زني هم در اين نوع عزاداري رايج است كه به آن‌ها سينه‌زنان عرب و سينه‌زنان عجم مي‌گويند. اين شيوهء عزاداري بعدازظهر آغاز مي‌شود و ترتيب حضور دستجات در بازار تبريز را قرعه‌كشي تعيين مي‌كند. دستجات عزادار با عبور از راستهء بازار تبريز به بازار زيباي سنتي مطرفيه مي‌رسند كه مرحلهء اوج حركت دسته را شامل مي‌شود. از مشهورترين دستجات مي‌توان به زنجيرزنان راستهء كوچه سينه‌زنان عجم ويجويه و سينه‌زنان عرب ليل‌آباد اشاره كرد.

کانال عصر ایران در تلگرام