آمار مخاطبان سينما طي هفت سال اخير نمايانگر اين است كه سينماي ايران حتي با وجود اينكه فروش برخي فيلم‌ها طي يكي دو سال اخير به فروش يك ميليارد توماني نيز نزديك شده يا از آن عبور كرده، همچنان با ريزش مخاطب مواجه است.

نحسي سال 86 براي سينماي ايران شايد به اين زودي‌ فراموش نشود؛ به طوري كه به گفته بعضي تهيه‌كنندگان در فروردين‌ماه اين سال قاچاق به جايي رسيد كه تا تعطيلي سينماها چيزي باقي نمانده بود.

روند رو به نزول استقبال مخاطبان از فيلم‌هاي ايراني در اين سال همچنان ادامه يافت و حتي جرقه‌هايي مانند «اخراجي‌ها» و «توفيق اجباري» هم با فروش ميلياردي خود نتوانستند بحران سال‌هاي اخير را از سينماها دور كنند.

براساس آمارهاي جديد، تعداد مخاطب سينماي ايران طي شش سال اخير به شكل قابل توجهي كاهش يافته و اين موضوع مي‌تواند دلايل متعددي داشته باشد.

گسترش ماهواره، اينترنت، دستگاه‌هاي ديجيتالي پخش فيلم، پايين‌بودن كيفيت سالن‌هاي سينما، تنگ‌تر شدن حلقه‌هاي مميزي از جمله عواملي هستند كه هر كدام به تنهايي يك تهديد بالقوه براي صنعت سينما به شمار مي‌آيند، با اين حال نمي‌توان اين موضوع را فراموش كرد كه چنين تهديدهايي كم و بيش در تمامي كشورهاي جهان وجود دارند؛ ولي افول صنعت سينما در ايران شايد به عوامل ديگري چون برنامه‌ريزي نامناسب و حمايت ناكافي دولت از اين صنعت نيز ارتباط داشته باشد.

سال به سال دريغ از پارسال

آمار مخاطبان سينما طي شش‌سال اخير نمايانگر اين است كه سينماي ايران حتي با وجود اينكه فروش برخي فيلم‌ها طي يكي دو سال اخير به فروش يك ميليارد توماني نزديك شده يا از آن گذشت، همچنان با ريزش مخاطب مواجه است. براين اساس در سال 1380 تعداد مخاطبان سينماي ايران به 9ميليون نفر رسيد كه اين ميزان بالاترين ميزان مخاطب طي شش سال گذشته است. پس از اين در سال 1381 تعداد مخاطبان به 8ميليون و سپس در سال 1382 به شش‌ميليون كاهش يافت.

در سال 1383 وضعيت كمي بهبود يافت و تعداد مخاطبان سينما دوباره به مرز 8ميليون نفر رسيد؛ اما امسال دوباره ورق برگشت و ميزان استقبال مخاطبان از فيلم‌هاي سينمايي به 5ميليون (تا آخر آبان) كاهش يافته است. وضعيت براي مخاطب، طي سال‌جاري با توجه به در پيش بودن جشنواره فيلم فجر و عدم اكران فيلم قابل توجهي تا پايان سال عملا چشم‌انداز روشني ندارد. در همين حال نگاهي گذرا به متوسط قيمت بليت فيلم‌هاي موفق سينما طي شش سال اخير نشان‌دهنده رشد 50درصدي قيمت بليت در اين مدت است. در واقع مي‌توان گفت با افزايش قيمت بليت هر چند درآمد فيلم‌ها رشد نشان مي‌دهد، اما از طرف ديگر تعداد مخاطبان كاهش يافته است.

خط‌قرمزها و مميزي

منيژه حكمت كارگردان و تهيه‌كننده زن ايراني در ارتباط با كاهش مخاطب طي چند سال اخير گفت: ما در سال 1380فيلم‌هاي اجتماعي بسيار خوب و شايسته‌اي داشتيم كه از لحاظ فرم و محتوا و موضوع در سطح كيفي بسيار بالايي نسبت به سال‌هاي 86 برخوردارند پس اين قضيه كاملا طبيعي است زيرا مخاطب نيز فيلم خوب را مي‌شناسد. شايد برايتان جالب باشد بدانيد كه در آن سال‌ها با وجود اينكه قيمت بليت بين 300 الي 400تومان بود؛ اما فروش‌هايي معادل 700هزار تومان به بالا را داشتيم.

كارگردان فيلم «سه‌زن» توضيح داد: چگونه مي‌توان با وجود خط‌قرمزهاي فراواني كه در سينما وجود دارد و طي سال گذشته به شدت اعمال شده سوژه‌هاي متفاوتي را ارائه كرد، در حال حاضر ما با بايدها و نبايدهاي فراواني حتي بيشتر از تلويزيون رو‌به‌رو هستيم؛ به طوري كه اوضاع تلويزيون از لحاظ تنوع موضوعي بهتر از سينما شده است. مخاطب ما نيز دليلي براي آمدن به سينما وديدن سوژه‌هاي تكراري نمي‌بيند؛ متاسفانه اين بحران وجود دارد و اگر سياست‌گذاري درستي صورت نگيرد، اين روند تعداد مخاطبان سير نزولي خود را ادامه خواهد داد.

سينما مكانيكي نيست

عبدا... علي‌خاني تهيه‌كننده و مديرعامل پويافيلم نيز درباره دلايل كاهش مخاطب سينما طي سال‌هاي اخير گفت: اين قضيه عوامل بسيار زيادي را شامل مي‌شود اما دو علت اساسي دارد. فيلم‌هاي ما متاسفانه از سال 80 به بعد از كيفيت مطلوبي برخوردار نيستند و از طرف ديگر هم شهر نسبت به 6سال گذشته توسعه پيدا كرده و ما از لحاظ اطلاع‌رساني هنوز در جايگاه 6سال قبل خودمان هستيم كه حتي در مواردي نسبت به 6سال گذشته اطلاع‌رساني ضعيف‌تر هم شده است. مثلا: امسال ديگر اجازه پخش تيزرهاي تبليغاتي را از ماهواره نداشتيم. بحث تورم نيز از طرف ديگر دامن‌گير اين صنعت شده است به طور مثال ما براي 10دقيقه تبليغ يك تيزر تلويزيوني براي فيلم كلاغ‌پر با 70درصد تخفيفي كه به ما داده شد مبلغي معادل 30ميليون تومان هزينه كرديم.

تهيه‌كننده فيلم كلاغ‌پر در ارتباط با تاثير سالن‌هاي سينما در كاهش يا جذب مخاطب گفت: يكي از عمده‌ترين عواملي كه باعث جذب يا عدم جذب مخاطب در يك سينما مي‌شود، كيفيت سينماها است. فضاي فيزيكي سينماهاي ايران متاسفانه در حال حاضر از لحاظ كيفيت در سطح بسيار پاييني قرار دارد؛ به عنوان مثال سينماها از تهويه مناسب، صندلي استاندارد، نور، كيفيت پرده و حتي تهويه مناسب در جايگاه پاييني قرار دارند. بيننده‌اي هم كه به سينما مي‌رود چون به صرف تفريح، سينما را انتخاب كرده خود را مجبور نمي‌بيند تا هر شرايطي را براي ديدن يك فيلم در سينما بپذيرد؛ چون سينما مكانيكي نيست كه انسان در بدترين شرايط هم فضاي مكانيكي را در سرما و گرما تحمل كند كه ماشينش درست شود، پس در خانه خود مي‌ماند يك DVDPlayer مي‌گيرد در بهترين فضا فيلم مورد علاقه خود را با كمترين قيمت و در آرامش نگاه مي‌كند.

علي‌خاني در پايان اضافه كرد: متاسفانه هر روز جغرافياي تهران گسترده‌تر مي‌شود و اين در حالي است كه براي اين سطح گسترده سينما نداريم. به عنوان مثال در شرق تهران ما فقط يك سينما داريم و بقيه جاهايي كه فيلم نشان مي‌دهند، فرهنگ‌سرا هستند كه آنها نيز به خاطر بي‌برنامگي و عدم اطلاع‌رساني درست، در جذب مخاطب ضعيف است.

طرح زوج و فرد

علي سرتيپي تهيه‌كننده و مديرعامل فيلم ايران درباره افت شديد مخاطب در سينماهاي ايران گفت: متاسفانه در فضاي كلي سينما ديگر تنوع موضوع وجود ندارد و به همين علت نيز كيفيت فيلم‌هاي در حال اكران تقريبا در پايين‌ترين سطح خود قرار دارد. در سال 80 تنوع فيلم‌ها بالا بود مسائل مميزي و انتخاب‌هاي سليقه‌اي كمتر به چشم مي‌خورد؛ اما جالب است بدانيد كه هم‌اكنون ما در سينما براي انتخاب يك سوژه با مشكلات بيشتري روبه‌رو هستيم تا در تلويزيون، به طوري كه به صراحت مي‌گويم اگر در سينما سوژه سريال ميوه ممنوعه مطرح مي‌شد، حتما مجوز پخش نمي‌گرفت؛ در حالي كه به راحتي در تلويزيون ارائه شد و مجوز هم گرفت.

تهيه‌كننده فيلم نصف مال من نصف مال تو همچنين اضافه كرد: وضعيت اقتصادي مردم نيز در استيصال از فيلم‌ها بسيار موثر است و شايد اين هم از عوامل بسيار مهم در پايين آمدن مخاطب به سينما بود. به طوري كه حتي تصميم بر آن شد كه براي جذب مخاطب قيمت بليت از سال 85 هيچ تغييري نكرد اما متاسفانه اين كار هم جواب نداد و اين روند ادامه داشت. به عنوان مثال اگر يك خانواده براي رفتن به سينما بايد هم از بنزين سهميه‌بندي خود استفاده كنند و هم طرح زوج و فرد را بگذرانند و هم به تعداد اعضاي خانواده بليت تهيه كنند و درنهايت يك شب را بيرون از خانه حتي غذا بخورد. جمع همه اين هزينه‌ها و هزينه‌هاي احتمالي ديگر روي هم قيمت يك دستگاه پخش DVD است كه امكان پخش فيلم‌هاي مختلف را در شرايط خانه مي‌دهد.

اين تهيه‌كننده در پايان اضافه كرد: در حال حاضر روزنه‌هاي اميد نيز ديده مي‌شود؛ اگر به همين صورت ادامه يابد، ممكن است سينما از اين وضعيت كنوني نجات پيدا كند، بازسازي و افزايش سينما و استانداردسازي آنها از لحاظ كيفي و ايجاد سينما در شهرستان‌هايي كه حتي يك سينما هم ندارد مي‌تواند اين امكان را براي جذب مخاطب بيشتر به سينما فراهم سازد.

قاچاق سي‌دي

مرتضي شايسته، تهيه‌كننده و رييس انجمن تهيه‌كنندگان نيز در همين ارتباط گفت: فروردين‌ماه امسال تقريبا سينماي ايران تعطيل شد، زيرا به عنوان مثال درست در روزي كه فيلم سنگ‌، كاغذ، قيچي اكران شد CD آن در بازار موجود بود و فيلمي كه 400ميليون هزينه ساخت آن بود كاملا ضرر داد. اين اتفاق به صورت مشابه براي فيلم «ازدواج به سبك ايراني»

علي معلم، اخراجي‌ها و آتش‌بس تهمينه ميلاني هم افتاد. در زماني كه فيلم آتش‌بس روزي 7 ميليون فروش مي‌كرد، با پخش CD‌هاي آن اين فروش به روزي 400هزار تومان كاهش يافت.

اين قضيه باعث شد تا ضرر بزرگي شامل حال اهالي سينما و حتي صنايع وابسته به آن شود. اين مشكل در سال‌هاي اخير با وجود آمدن دستگاه‌هاي DVD و VCD خيلي بيشتر شده چون امكان تكثير فيلم و سرعت تكثير آن در اين دستگاه‌ها به نسبت آن سال‌هايي كه فقط VHS وجود داشت، خيلي بيشتر شده چون حداقل حسني كه در زمان اين دستگاه‌ها بود، اين بود كه حداقل تا اواخر اكران فيلم، نسخه كپي آن بيرون نمي‌آمد.

تهيه‌كننده فيلم بوتيك اضافه كرد: در‌حال‌حاضر قوه‌قضاييه، نيروي انتظامي و وزارت ارشاد به كمك هم سعي در رفع و رجوع اين قضيه دارند،‌ اما متاسفانه با وجود اينكه تمام اين كارها انجام شد، اما هنوز در سطح شهرستان‌ها با اين معضل روبه‌رو هستيم و تا اين مسائل به طور كلي رفع نشود و از بين نرود نمي‌توان به رشد مخاطب در سينماهاي ايران اميدوار بود.