جهان از جان کری چه انتظاراتی دارد؟

عصرایران - "هیلاری رودهام کلینتون" یکی از معروف‌ترین و فعال‌ترین وزرای خارجه آمریکا بود که در طول چهار سال گذشته نزدیک به یک میلیون مایل از پاناما تا پاکستان راه پیمود.

جانشین او ، "جان کری" که به تازگی بر کرسی وزارت خارجه آمریکا تکیه زده است، هرچند که ممکن است نفوذی به گستردگی کلینتون نداشته باشد اما 30 سال تجربه سیاست خارجی دارد و یکی از مناسب‌ترین افراد برای هدایت سکان دیپلماسی آمریکا شناخته می‌شود.

این دیپلمات با سابقه آمریکایی که با سفر به سرتاسر اروپا بزرگ شده است و به زبان فرانسه تسلط کافی دارد، در انتخابات سال ۲۰۰۴ میلادی بازی را به رقیب جمهوری خواهش "جورج بوش" واگذار کرد. اما در همین حال، او در سرتاسر جهان به خاطر فعالیت‌های جهانی‌اش در کمیته شورای روابط خارجی سنای آمریکا به خوبی شناخته می‌شود؛ کمیته‌ای که او به مدت چهار و تنها زمانی که ۲۸ سال داشت، بر آن ریاست می‌کرد.

اکنون تمامی جهان امیدوار است که کری نشان دهد در رویارویی با شدید‌ترین مشکلات پیچیده جهانی در جایگاهی قرار گرفته که شایستگی آن را دارد. "لان لیسر" یکی از تحلیلگران آمریکایی درباره او می‌گوید "کری نمادی از سیاست خارجی سنتی آمریکا است."

حال او چه لیاقت این کرسی را داشته باشد چه نداشته باشد، مردم جهان از اروپا و پاکستان گرفته تا چین انتظار دارند که این دیپلمات با تجربه به زودی بر بحران‌های بین المللی و مسائل جهانی غلبه کند.

حل مشکلات پاکستان

یکی از چالش‌های که کری در نخستین روزهای صدراتش با آن روبه‌رو خواهد شد، رابطه آمریکا با پاکستان به ویژه پس از عقب‌نشینی واشنگتن از افغانستان است.
برای تضمین فرآیند صلح در منطقه‌ای از پاکستان که با افغانستان مرز مشترک دارد و محل فعالیت شبه‌نظامیان است، جان کری فردی بسیار کلیدی به شمار می‌آید.

شهروندان آمریکایی در داخل مرزهای این کشور امیدوارند که کری بتواند گره‌های کور این معادله را باز کند. یکی از مقام‌های ارشد پاکستان که نمی‌خواهد نامی از او برده شود در گفت‌و‌گو با سایت "کریستین ساینس مانیتور" در این باره می‌گوید: "شخصا احساس می‌کنم که جان کری دیدگاه کامل و مثبتی به پاکستان و افغانستان دارد. او در میان اعضای وزارت خارجه و ارتش، وجهه بسیار خوبی دارد. و به باور من، کری می‌تواند یخ‌های کنونی را ذوب کند و در مسئله پاکستان و افغانستان پیشرو باشد."

وزیر خارجه جدید آمریکا در سال ۲۰۰۹ میلادی ماموریت موفقی در کابل داشت و توانست "حامد کرزی" را متقاعد کند که باردیگر در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا شود. او همواره از نیاز به "مصالحه" برای حل مشکل پاکستان صحبت می‌کند و بر این باور است که نباید کمک‌های خارجی به اسلام آباد متوقف شود به ویژه آن که با کشته شدن "اسامه بن لادن" رهبر سابق القاعده، توسط نیروهای آمریکایی ، اعتبار پاکستان از بین رفته است.

"رضا رومی" مدیرکل موسسه "جناح" در پاکستان معتقد است، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کری آن است که او به خوبی پاکستانی‌ها را می‌شناسد و با زیروبم‌های سیاسی آنان آشنا است؛ این مسئله مزیت بزرگی محسوب می‌شود. او ادامه می‌دهد که کری تندرو نیست و در بسیاری از موارد، او دوست خوب پاکستان شناخته می‌شود.

نقش محوری آسیا

اکنون مشخص نیست که آیا کری نیز مانند سلف خود، بر آسیا متمرکز خواهد شد یا نه؟ یکی از اصلی ترین بحران‌های بین المللی که ممکن است کری در این منطقه با آن رو در رو شود "کره شمالی" است؛ کشوری که همچنان تهدید می‌کند آزمایش‌های هسته‌ایش را ادامه خواهد داد و به خواسته‌های جوامع بین المللی بی‌اعتناست.

اما به رغم تجربه جنگ در ویتنام و سفرهای بی شمار به آسیا که لزوما تمامی اعضای شورای روابط خارجی آمریکا انجام می‌دهند، جان کری در امور آسیایی تخصص ویژه‌ای ندارد.

"بونین گلاسر" مشاور ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی واشنگتن، در این باره می‌گوید "برقراری توازن در سیاست خارجی آمریکا در برابر آسیا، میراث کلینتون است و شاید کری بخواهد میراث دیگری از خود بر جای بگذارد."
او اینگونه نتیجه می‌گیرد که به رغم محوریت آسیا، اکنون بسیاری از کشورهای منطقه خود را برای کاهش سطح توجه آمریکا آماده می‌کنند. در حال حاضر این واهمه وجود دارد که آمریکا تمامی اهداف و منافعش که در طول چهار سال اخیر بر آن متمرکز شده بود را فراموش کند.

وزیر خارجه جدید آمریکا اما رابطه کاخ سفید با "ژاپن" را نادیده نخواهد گرفت، به ویژه زمانی که توکیو بر سر جزایر واقع در شرق دریای چین با پکن دچار اختلاف شده است. در همین حال، "تائو ونژائو" تحلیلگر مسائل آمریکا در آکادمی علوم اجتماعی چین، هشدار می‌دهد "جان کری مجبور است در مسیر رابطه با ژاپن و ارتباط با چین، توازن حساس و ظریفی به وجود آورد."

تحلیلگران چینی معتقدند که در دوران ریاست کری، "دیپلماسی نرم"‌ برقرار می‌شود. "لیو فیتائو" تحلیلگر امور آمریکا در موسسه مطالعات بین المللی در چین و یکی از مشاوران دولت پکن، نیز در این باره می‌گوید: "کری اقداماتی را در راستای محوریت چین در آسیا انجام می‌دهد. من معتقدم که کشمکش و اختلاف‌های زمان هیلاری کلینتون پایان می‌یابد."

 صلح در خاورمیانه

شاید جان کری زمانی که تلاش می‌کند مذاکرات شکسته خورده صلح در خاورمیانه را مجددا آغاز کند، با شرایط بهتری مواجه شود.

وزیر خارجه آمریکا می‌گوید "از لحن سخنان باراک اوباما" رئیس جمهوری آمریکا، به خوبی فهمیده که او به شدت نگران عدم اجرای راه حل کنونی یعنی‌‌ همان تشکیل دو دولت اسرائیل و فلسطین است.
کری همچنین هشدار می‌دهد که اگر ما موفق به گشودن در‌ها نشویم، احتمال فراموش شدن این راه حل توسط تمامی افراد وجود دارد و به باور او این فاجعه بزرگی است.

اسرائیل در سال ۲۰۱۲، چهار بار ساخت و ساز در بیت المقدس و کرانه باختری را تصویب کرد و به نگرانی‌ها درباره فراموش شدن فرآیند برقراری صلح در کنار دولت فلسطینی دامن زد. به همین دلیل جان کری در نظر دارد در ماه فوریه برای آغاز مذاکرات با هر دوطرف این مجادله، به منطقه سفر کند.

به باور کار‌شناسان، ماه فوریه برای آغاز تلاش‌ها بسیار دقیق و ظریف انتخاب شده است. "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل، در انتخابات پارلمانی اخیر با اختلاف ناچیزی پیروز شد و انتظار نمی‌رود که دولت جدید تل آویو حداقل تا یک ماهه آینده تشکیل شود. این شرایط برای مذاکره بسیار ایده‌آل‌تر از زمانی است که کلینتون کرسی وزارت خارجه را در اختیار داشت.

"آلون لیل" تحلیگر مسائل خاورمیانه، با اشاره به پیروزی مجدد اوباما و به رسمیت شناختن فلسطین به عنوان دولت ناظر غیرعضو در سازمان ملل متحد، می‌گوید: "فکر می‌کنم شرایط کنونی نسبت به چند سال گذشته بسیار مناسب‌تر است و می‌توان در سطوح مختلفی بازی کرد." او ادامه می‌دهد که اکنون رئیس جمهوری مستقل‌تر و قوی‌تر در آمریکا و نخست وزیری ضعیف‌تر در اسرائیل قدرت را در اختیار دارد و همچنین پس از رای سازمان ملل، با "محمود عباس" رئیس تشکیلات خودگردانِ مقتدری روبه‌رو هستیم که قدرت بیشتری هم در فلسطین و هم در جهان دارد.