تحولات منطقه و ذوق زدگان داخلی

مطلبی که در زیر می آید به هیچ وجه قصد ندارد آرمان و اهداف حرکت های مردمی در منطقه طی ماه های اخیر را دچار تشکیک کند. اما قصد نقد ذوق زدگی برخی مسئولین و رسانه های داخلی را دارد.

قصدمان این است تا به برخی ها بگوییم که در دام خودساخته نیفتند. اصلا چرا ما علاقه داریم یا از این طرف پشت بام بیفتیم یا از آنطرف؟ چرا اینقدر با واژه تعادل بیگانه ایم؟
 عملکرد برخی کشورها در این مدت به خوبی نشان داده که برخی برای منافعشان حاضرند هرکاری را انجام دهند، حتی حاضرند همزمان با همه طرفهای به ظاهر متضاد، مفاهمه و مصالحه داشته باشند. به قول قدیمی ها یکی به نعل بزنند و یکی هم به میخ. چرا که اساسا مبنای آنان، منافعشان است. شاید این امر - در نگاه آرمانی - مطلوب نباشد اما کاملا طبیعی است. همه کشورها که نگاهشان صرفا سیاسی نیست. اقتصادی هم هست، امنیتی هم هست ضمن اینکه نیم نگاهی هم به سیاست دارند. نباید انتظار داشته باشیم آنان عین ما فکر کنند.

اصلا چه کسی گفته یک نفر برای اینکه مورد تایید ما باشد باید مواضعش نعل به نعل با مواضع ما یکی باشد؟ چه کسی گفته برای اینکه یک نفر را به رسمیت بشناسیم باید کاملا مثل ما باشد؟ آیا اصلا چنین چیزی امکان پذیر است؟

اتفاقی که پس از قیامهای مردمی کشورهای منطقه در سطح برخی رسانه های ما بوجود آمد این بود که با شادی زاید الوصفی طوری اخبار را منعکس می کردند که هر کس نمی دانست گمان میکرد که نماینده ای از ایران به آن کشور رفته و حاکمیت آنجا را به دست گرفته است!
ذوق زدگی آنان به حدی بود که حتی حاضر نبودند چند درصد احتمال بدهند که ممکن است وضعیت به گونه ای دیگر پیش برود.

نتیجه احتمالی چنین برخوردی نیز این است که چند صباحی آنان را به کلی تایید کرده، طوری جلوه می دهیم که انگار آنان نماینده های ما هستند، و پس از گذشت مدت کوتاهی و با مشاهده اولین تفاوت در دیدگاه ها، آنان را به کلی طرد کرده و نگاه سلبی نسبت به آنان پیدا می کنیم  و احتمالا اینگونه جلوه می دهیم که این کشورها هم دچار انحراف و از مسیر اصلی خود جدا شدند. درحالی که چنین نیست ؛ آنان از ابتدا هم همینگونه بودند. این ما بودیم که تصمیم گرفته بودیم برخی از واقعیت ها را مشاهده نکنیم.

من اصلا کاری به این ندارم که آقای مرسی چند ساعت قبل، شاید هم چند ساعت بعد از آنکه پیام تبریک ایران را دریافت می کند، مقدمات سفرش را به عربستان فراهم می کند، حتی به این هم کاری ندارم که در همان حالی که تصمیم می گیرد "گذرگاه رفح" را باز کند، قرارداد "کمپ دیوید" را هم به رسمیت می شناسد،یا اینکه بعد از اینکه در دانشگاه قاهره با تمام وجود به روح شهدای انقلاب قسم می خورد که به اهدافشان خیانت نکند، با نظامیان جلسه می گذارد و آنها را هم به نوعی خاطر جمع می کند، یا اینکه پیام تبریک بشار اسد را رد میکند و اخوان المسلمین کشورش هم به شدت حامی اخوان المسلمین سوریه است. اصلا به این هم کاری ندارم که در شعارهای انتخاباتی اش اسلام را راه حل می خواند و پس از پیروزی اظهار می دارد که دموکراسی اسلامی وجود ندارد و ... من به هیچ کدام از اینها کاری ندارم، روی سخن من با خودمان است . چرا که بعضی ها علاقه دارند که برخی واقعیت ها را نبینند. برخی رسانه ها این واقعیت ها را نادیده می گیرند و مرسی را آنگونه معرفی میک نند که انگار این همان چیزی است که ایران به دنبالش بوده است. چرا باید واقعیت ها را گزینشی ببینیم؟

یمن که اکنون در ابتدای راه تثبیت سیاسی خود قرار دارد با ایران دچار اختلافاتی شده، حتی تهدید کرده که سفیرش را از ایران فراخوانده و دیپلمات های ایرانی را اخراج می کند.
این روند ممکن است در آینده روابط دو کشور تاثیرات منفی داشته باشد. ایران با تونس و مصر نیز پیرامون وضعیت سوریه موضع یکسانی ندارند و ممکن است سرنوشتی مشابه ترکیه پیداکنند.

 فراموش نکنیم این کشورها در اخذ مواضعشان کاملا آزادند و این وظیفه دستگاه دیپلماسی است که ضمن حفظ روابط حسنه با کشورهای مذکور، بیش از اندازه به آنها بها ندهد، تا در صورت آشکار شدن اختلافات نیاز به حذف کامل آنها نباشد.اتفاقی که در رابطه با ترکیه بوجود آمد. لازمه فرار از چنین اتفاقاتی این است که تلاش کنیم واقیت ها را آنگونه که هست جلوه دهیم و رویکرد گزینشی خود را کنار بگذاریم. چرا که با گسترش وسایل ارتباط جمعی مردم از اکثر جوانب رخدادهای جهان مطلع میشوند و ثمره نگاه گزینشی تنها بی اعتماد کردن مردم به رسانه های داخلی است.

نتیجه منطقی نگاه تک بعدی و گزینشی خواه ناخواه این است که تا زمانی که اختلافات ما با آنها چندان فاحش نشده، نه تنها آنها را تایید می کنیم بلکه طوری آنان را مطرح می کنیم که انگار حافظ منافع ما هستند (!) و پس از اینکه رفتار واقعی آنان دیگر قابلیت عدم انعکاس و اغماض را نداشت، به یک باره آنان را پایین آورده و تکفیرشان می کنیم! اتفاقی که تقریبا در مورد ترکیه و در راس آن اردوغان بوجود آمد.

برخی رسانه های داخلی تا مدت ها اردوغان را بدون چون و چرا تایید می کردند، اما بلافاصله پس از ایجاد اختلاف بین ایران و ترکیه در مورد مسائل سوریه به یک باره اردوغان به چهره ای کاملا منفور تبدیل شد، طوری که حتی روابط و کارهای خوب سابقش در مورد ایران هم نادیده گرفته شد.

سخن اصلی ما این است که نیازی به تایید و یا رد صددرصدی هیچ کس وجود ندارد. ما با هیچ کس عهدی نبسته ایم که او را کاملا تایید یا رد کنیم. فاصله افراط از نقطه تعادل دقیقا برابر با نقطه تفریط از نقطه تعادل است.
اگر از همان ابتدا فرد را همان طور که هست بشناسیم و معرفی کنیم نیازی ندارد که مدام تایید یا تکفیر کنیم. بهترین راه برای فرار از این وضعیت این است که از همان ابتدا سیاست های دیگران را همانگونه که هست نقل کنیم، قاعدتا، با آن قسمت هایی که با مواضع ما همخوانی دارد موافقت می کنیم و با آن قسمت از مواضع ما که زاویه پیدا میکند مخالفت پیدا می کنیم.

از آنجا که نظام های سابق این کشورها هم پیمان غرب و بویژه آمریکا بودند و بعضا رفتارهای مخالف گروه های اسلامی انجام می دادند، می توان گفت نظام آینده آنان سیستمی خواهد بود که علاقه مند به اسلام و "تا حدی" هم مخالف سیاست های کلی نظامهای قبلی شان خواهد بود. اما در عین حال خوش بینانه است که گمان کنیم آنان به ایدئولوژی اسلام در رویکردهای سیاسی خود پایبند خواهند بود به طوری که حاضر باشند هزینه این مسیر را هم بپردازند.
نکته دیگری که گفتنش ضروری به نظر می رسد این است که ما باید نگاهمان به این تحولات رو به جلو باشد. ما باید بدانیم که این تحولات در صورتی به نفع ماست که فواید آن را به عینه ببینیم. دستگاه دیپلماسی ما باید تلاش بیشتری در این رابطه انجام دهد. به نظر می رسد ما در این زمینه قدری کوتاهی کرده ایم. نزدیک به یک سال نیم از انقلاب مصر میگذرد، درحالی که ما در این مدت نتوانسته ایم ارتباط خاصی را با آنها برقرار کنیم.با دیگر کشورهایی که اخیرا دچار تحول شده اند هم همینطور. رابطه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... خاصی با این کشورها در این مدت مشاهده نمی شود و حتی گاه مشکلاتی هم پیش آمده است.

ما بیشتراز اینکه به آینده بیندیشیم در گذشته سیر میکنیم. در این مدت چندین همایش و کنفرانس و ... برگزار شده که تاثیر انقلاب اسلامی را بر تحولات اخیر بررسی کرده، اما همایشی در مورد بررسی راه های افزایش همکاری با این کشورها برگزار نشده است. باید به این نکته توجه خاص داشته باشیم که تحولات در صورتی میتواند به نفع ما باشد که ما اثرات مثبت آن را به عینه در رخدادهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... خود مشاهده کنیم. اینکه بگوییم مردم یک کشور متاثر از ما هستند و بعد که نگاه می کنیم می بینیم مثلاً در هیچ کدام از قراردادهای اقتصادی و ... آنان جایی نداریم چه فایده ای میتواند برای ما داشته باشد؟

به نظر میرسد دستگاه دیپلماسی و همچنین برخی رسانه های داخلی ما لازم است ضمن تجدید نظر در این نوع نگاه گزینشی، توانایی خود را صرف بهره برداری هرچه بیشتر از این تحولات کند تا بتواند از موقعیت بوجود آمده نهایت استفاده را ببرد.
از آنجا که ایران با نظام های سابق این کشورها مانند مصر حسنی مبارک، اختلافات اساسی و بنیادی داشت ، آینده روابط ایران با این کشورها می تواند بهتر از گذشته آنان خواهد بود. این به شرطی است که اگر دستگاه دیپلماسی ما بتواند واقعیات این کشورها را به خوبی درک کند و مطابق آنها برنامه ریزی کند به دستاوردهای بیشتری در این زمینه دست خواهد یافت.