اظهارات صالحي در مورد مهم ترين مسايل سياست خارجي ايران

علي اكبر صالحي، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران، در مصاحبه اي با 'آسيا تايمز' نظرات خود را پيرامون اولويت هاي سياست خارجي ايران، برنامه هسته اي كشورمان، ديدار با 'كاترين اشتون'، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و روابط تهران با آنكارا و دمشق بيان كرد.
   
به گزارش ايرنا، اين مصاحبه روز 24 سپتامبر (2 مهر) در نيويورك انجام و امروز (سه شنبه) در پايگاه اطلاع رساني آسيا تايمز منتشر شده است .

براساس گزارش پايگاه اطلاع رساني آسيا تايمز، اين مصاحبه توسط كاوه افراسيابي، نويسنده، كارشناس مسائل ايران و ستون نويس اين پايگاه اطلاع رساني هنگام سفر وزير امور خارجه جمهوري اسلامي به نيويورك براي شركت در نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد صورت گرفته است.

مشروح اين مصاحبه به شرح زير است :

* ملاقاتي با كاترين اشتون داشتيد، مي توانيد در اين مورد توضيح دهيد؟

- اين دومين ديدار ما بود. البته طي هشت ماهي كه از تصدي من بر وزارت امور خارجه مي گذرد، چندين بار نيز تلفني گفت و گو كرده ايم. بيشتر صحبت ها پيرامون مسئله هسته اي و علاقمندي دو طرف براي مذاكرات بيشتر گروه 1+5 بوده است. خانم اشتون گفت به نامه سعيد جليلي، دبير شوراي عالي امنيت مالي ايران، به زودي پاسخ خواهد داد. از ديدگاه ما، مشكلي وجود ندارد. ما فعاليت هاي هسته اي خود را با اجراي تعهدات مطرح در معاهده عدم تكثير تسليحات هسته اي موسوم به ان پي تي، ادامه مي دهيم. بارها گفته ايم با توجه به حقوق مطرح در ان پي تي به تعهدات خود عمل مي كنيم.

ايران نمي خواهد ان پي تي نقض شده و يا تسليحات هسته اي توليد شود، در حالي كه بر اين امر تاكيد داريم در دو بند ان پي تي شامل عاري سازي تسليحات و منع تكثير، توازن وجود ندارد. كشورهاي داراي تسليحات هسته اي بيشتر در مورد عدم تكثير نگران اند تا عاري سازي تسليحات. گفته ام فعاليت هاي هسته اي ما صلح آميز است و شما در مورد نيات ما نگران هستيد؛ اما در كنوانسيون هاي بين المللي در مورد نيات كشوري شرط يا بندي نيامده است. با وجود اين، اگر بپذيريم كه دو طرف نسبت به يكديگر بي اعتماد هستند، آماده ايم كه گام هاي لازم را براي اعتماد سازي دو طرف برداريم و اگر نگراني مشخصي وجود دارد، بايد در مذاكرات به آن پرداخته شود تا براي هر دو طرف حل و فصل شود. زيرا ما نيز نگراني هاي خود را در مورد طرف مقابل داريم. بايد به دنبال راهكارهاي خلاق باشيم ، به جاي اتخاذ مواضع مشخص كه راه به جايي نمي برد. همچنين بايد از پيشنهادات مبتكرانه استقبال كنيم.

روسيه طرح 'گام به گام' را مطرح كرده است و ما از آن به دليل اساس مبتكرانه اش تقدير و استقبال كرده ايم. اما براي به توافق رسيدن در مورد جزئيات مشخص آن بايد مذاكرات با كارشناسان صورت بگيرد.

خانم اشتون گفت كه از طرح روسيه مطلع است و خواستار همكاري ايران با روسيه در قالب اين طرح شده است. اما روس ها به اطلاع ما رسانده اند كه با چندين كشور مذاكره كننده 1+5 گفت و گو كرده اند و در نهايت براي مذاكرات بيشتر هنوز به زمان نياز دارند.

اين خلاصه مذاكرات من با خانم اشتون بود كه به طور كلي مثبت تلقي مي شود؛ زيرا در ديدار اوليه در ژنو، گام هاي مثبتي در راستاي ارتقاي درك مشترك برداشتيم. مقامات سازمان انرژي اتمي ايران، براي اولين بار به دبير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي اجازه دادند تا بازرسان خود را به نيروگاه آب سنگين اراك و مراكز تحقيقاتي تجهيزات سانتريفيوژهاي پيشرفته بفرستد و اين امر براي نشان دان حسن نيت و شفافيت ما انجام شده است.

* ايران اخيرا 'يوكيا آمانو'، مدير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي، را براي بازديد از تاسيسات هسته اي خود دعوت كرد، اما وي پيش شرط هايي را براي اين ديدار اعلام كرده است؛ اكنون وضعيت اين دعوت چگونه است؟

- فريدون عباسي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران، دعوتنامه اي براي آمانو فرستاده است، اما پيش شرط گذاشتن در مورد دعوت نامه درست نيست و اگر آمانو مي خواهد به ايران بيايد، اين دعوت همچنان برقرار است. ايران به عنوان يك عضو مسئول و فعال آژانس انتظار دارد كه مدير كل اين نهاد بين المللي، همانند دبير كل هاي پيشين از كشورهاي عضو ديدن كند. به ويژه آن كشورهايي كه فعاليت هاي صلح آميز هسته اي دارند. توصيه ما اين است كه آمانو دعوت را بپذيرد، اما اين امر به خود وي بستگي دارد.

* محمود احمدي نژاد، رييس جمهوري ايران، در سفر خود به سازمان ملل متحد گفت كه در صورت فروش سوخت هسته اي براي رآكتور تهران، ايران غني سازي 20 درصد را متوقف خواهد كرد. آيا اين امر يعني، معامله مبادله سوخت بارديگر مطرح شده است؟

- هنگامي كه مسئله مبادله سوخت سه سال قبل مطرح شد، ما از آژانس درخواست كرديم كه سوخت هسته اي را به تهران برسانند؛ دقيقا مانند 25 سال قبل وقتي ما از طريق آژانس سوخت را از آرژانتين خريديم. اين بار آمريكايي ها و روس ها، معامله مشتركي را ارائه كردند كه به موجب آن سوخت ايران تامين مي شد؛ اما اين امر تنها تحت شرايط مشخصي ميسر بود. ما كمي تعجب كرديم؛ زيرا تامين سوخت مسئله اي تجاري است كه از راه هاي قانوني انجام مي شود. به چه دليل بايد براي آن پيش شرط بگذاريم؟

اين امر تا زمان بيانيه تهران در سال 2010 ادامه يافت كه بر اساس نامه 'باراك اوباما'، رييس جمهوري آمريكا، به همتاي برزيلي و نخست وزير تركيه انجام شده بود. وي در اين نامه از آنها خواسته بود تا ايران را به انجام مبادله سوخت تشويق كنند. نامه اي كه 'لولا داسيلوا'، رييس جمهوري برزيل، بعدها آن را منتشر كرد. من به ياد مي آورم كه وي قبل از آمدن به ايران، در يك كنفرانس خبري در مسكو حضور داشت.

به گفته داسيلوا، 'دميتري مدوديف'، رييس جمهوري روسيه، به او گفته است كه امكان موفقيت اين طرح 30 درصد خواهد بود. با وجود تعجب مسئولان برزيلي و تركيه اين طرح پيش رفت و ما اعلام كرديم كه آماده انتقال يكهزار و 200 كيلوگرم از اورانيوم 3.5 درصد غني شده خود به تركيه هستيم؛ تا زماني كه 120 كيلوگرم سوخت هسته اي به تهران برسد. اما آمريكايي هاي بعدا با اين طرح مخالفت كردند و دليل آن نيز معلوم نيست.

امروز شرايط به گونه اي است كه ما دوباره آماده ايم تا موضوع مبادله سوخت را همان طور كه رييس جمهوري ايران گفته است، بررسي كنيم. اما زمان گذشته است و اين پيشنهاد ارزش خود را از دست داده است؛ زيرا خود ما در حال توليد سوخت هسته اي هستيم و توانايي توليد سوخت ديگر كشورها را نيز داريم. آنها در ابتدا اين امر را نمي پذيرفتند و ترديد داشتند كه ما مي توانيم اورانيوم با غناي 20 درصد را به دست آوريم. با وجود اين، بعد از دستور رياست جمهوري كارشناسان ما به سرعت اين هدف را دنبال كردند. آنها هنوز ما را باور ندارد و ما را به مبالغه متهم مي كنند تا اينكه گزارش آژانس اين واقعيت را تاييد كرد.

سپس گفتند نمي توانيم صفحه سوخت هسته اي توليد كنيم؛ اما حدود يك سال و نيم قبل مدلي از صفحه سوخت هسته اي به آنها ارائه كرديم كه از مس ساخته شده بود. خوشبختانه طي چند ماه آينده مي توانيم. وقتي اين امر اتفاق بيفتد، مبادله سوخت ديگر براي ما ارزش نخواهد داشت. ما اكنون قصد نداريم كه همه اورانيوم موجود خود را به اورانيوم با غناي 20 درصد تبديل كنيم. رييس جمهوري اعلام كرده است كه اگر آنها سوخت هسته اي را به ما بدهند، ما غني سازي را متوقف خواهيم كرد.

* در صحبت هايتان گفتيد كه بيانيه تهران، به ابتكار تركيه و برزيل و توافق آمريكا صورت گرفت. به دليل تحولات سريع منطقه از آن زمان به بعد مانند نا رضايتي ايران از رفتار تركيه در منطقه، آيا اين بيانيه از نظر ايران همچنان معتبر است. آيا تركيه به عنوان ميانجي قابل اعتماداست.

-مي خواهم از دو جهت به اين سوال پاسخ بدهم؛ اول از نظر شخصي و دوم سياست خارجي ايران.

نظر شخصي من اين است كه ايران و تركيه مانند دو همسايه با روابط دراز مدت يكديگر را كامل مي كنند و بايد تلاش هاي فراواني را براي نزديكي به هم در همه زمينه ها تا حد ممكن صورت دهند. اما از نظر سياست خارجي ايران، گفته ايم كه ايمن سازي مرزها و ايجاد روابط مطلوب با همه همسايگان اولويت ما است. اين امر يعني، اگر هر مسئله اي روي دهد، آن را رها نمي كنيم و بايد به نوعي حل شود. براي نمونه حل و فصل، مسئله اراضي و آب هاي مرزي با عراق، بر اساس قرارداد سال 1975 در حال انجام است و ما در مراحل نهايي هستيم. يعني اين قرارداد در نهايت عملي خواهد شد. ما 15 همسايه داريم و اگر بخواهيم بين آنها اولويت بندي كنيم؛ تركيه و عربستان سعودي رتبه اول را خواهند داشت.

تركيه كشوري قدرتمند و وارث امپراتوري عثماني است. اين كشور به نام اسلام در برابر غرب ايستاده است و به قدرتي منطقه اي تبديل شده است. ما تركيه را اولويتي در سياست خارجي خود مي دانيم، همچنين عربستان سعودي كه خادمين الحرمين الشريفين و قدرت مهم اقتصادي، عضو كشورهاي گروه 20 است. رياض نقش مهم و نفوذ فراواني در جهان اسلام دارد. در نتيجه روابط ما با عربستان سعودي به اندازه تركيه مهم است. ما مانند رقيب به تركيه نگاه نمي كنيم. پيشرفت و رفاه تركيه، پيشرفت و رفاه ماست. امنيت اين كشور امنيت ماست. در واقع رفاه همه همسايگان ما مهم است. به عبارت ديگر، باور داريم كه از پيشرفت هاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و امنيتي همسايگان مان، ما نيز متنفع مي شويم و مشكلات آنها نيز بر ما تاثير مي گذارد.

همان طور كه ايران ميزبان سه ميليون پناهنده از كشورهاي همسايه بوده است. بايد بگويم با آنكه تركيه را مانند دوست و شريكي همراه مي بينيم، طبيعي است ديدگاه هاي ما در مورد موضوعات بين المللي همواره صد درصد مطابق هم نيست. ما خواستار ارتقاي همكاري ها و از بين بردن موانع هستيم. اين خطر مشي موفقيت آميز بوده است و به زودي مي توان انعكاس آن را در ابعاد اقتصادي ديد.

مسائل سياسي نمي تواند توسعه روابط انساني و دو طرفه بين دو كشور را متوقف سازد. با وجود اين، باور داريم كه نقش تركيه در بيانيه تهران بسيار مهم بوده است؛ زيرا احتمالا براي اولين بار نشان داد كه مسئله اي بين المللي با همكاري كشورهاي در حال توسعه قابل حل است. شخصا باور دارم آمريكا به همين دليل با اين بيانيه مخالف و از پيشنهاد اوليه خود صرف نظر كرد. اگر اين بيانيه موفقيت آميز بود، نقطه عطفي در برآوردهاي بين المللي و جهاني به شمار مي آمد و همان طور كه گفتم به نطر من آمريكايي ها و ديگر كشورها به همين دليل با آن مخالفت كردند. زيرا سال ها مانند متولي نظم جهاني عمل كرده اند و نمي خواهند مسائل بين المللي توسط كشورهاي در حال توسعه حل شود، بلكه مي خواهند خودشان در اين امور دست داشته باشند.

* مشكلات سوريه تا چه حد بر روابط ايران و تركيه تاثير منفي داشته است؟

- كاملا واضح است كه مسئله سوريه بر روابط ايران و تركيه تاثير نخواهد داشت. اين روابط مهم تر از آن است كه اجازه داد مسائل بين المللي بر آن تاثير گذارد. بارها گفته ايم كه تركيه و سوريه را به عنوان اعضاي خانواده اي مي دانيم كه اگر يكي از آنها مسئله داشته باشد، ديگر اعضا نيز بايد براي حل آن بكوشند. خود را از آنها جدا نمي دانيم. روابط ما با سوريه و تركيه راهبردي است و با مسئولان هر دو طرف مذاكرات مستمري داريم.

* عده اي از نظاميان ارشد ايران تصميم تركيه را براي نصب رادار ضد موشك سازمان پيمان آتلانتيك شمالي 'ناتو ' محكوم كرده اند و آن را با امنيت ملي ايران متضاد دانسته اند، برآورد شما در اين زمينه چيست؟

- ما آشكارا مخالفت خود را با برادران تركيه اي بيان كرده ايم. اما مقامات اين كشور هنوز در اين مورد اظهار نظري نكرده اند و ما اطلاعاتي نداريم كه نشان دهد تركيه صد در صد اين تصميم را گرفته است. اميدواريم اين امر در سطح مذاكرات پارلماني و اخبار رسانه اي بماند. جمهوري چك، چند سال قبل نيز چنين تصميمي را اعلام كرده بود، اما بعد از اما و اگرهاي فراوان، اتفاقي روي نداد. در مورد تركيه نيز هنوز بيانيه رسمي منتشر نشده است و در حد اخبار رسانه اي است. البته گفته ايم اين امر مهم نيست ، به ويژه در شرايط فعلي كه مي تواند پيام نادرستي را منتقل كند و در گفت و گو با برادران تركيه اين امر را مطرح كرده ايم.

* آيا تركيه نسبت به نگراني هاي ايران، پاسخي داده است؟

- اين امر در واقع به بحث هاي تندي داخل تركيه و بين احزاب و گروه هاي سياسي تبديل شده است. من به مباحث و درگيري هاي لفظي احزاب تركيه اشاره مي كنم. عده اي مي گويند اين تصميم با منافع ملت هاي مسلمان هماهنگ نيست. به همتايان تركيه اي خود توصيه كرده ايم كه از اتخاذ هر نوع اقدام سريعي خودداري كنند.

بله كاملا خوش بين هستم و اگر مصر اعلام كند مي خواهد روابط ديپلماتيك كامل با ايران داشته باشم، تمايل دارم به سرعت ديپلماتي به اين كشور اعزام كنم. ما شرايط مصر را درك مي كنيم. مصر كشوري بزرگ با هزاران سال تاريخ است. اين كشور مركز انديشه و تفكرهاي اسلامي بوده است. همواره روابط نزديكي با مصر داشته ايم؛ غير از چند دهه اخير به دليل قرارداد 1979 كمپ ديويد. ما خواستار پيشرفت مصر هستيم. مردم مصر در شرايط فعلي ديدگاه مشابهي با ما در مورد قرارداد كمپ ديويد دارند، اين قرارداد هرگز به نفع مصر نبوده است و غرب و اسرائيل هرگز خواستار رفاه و پيشرفت مصر نبوده اند. علاوه بر اينها، قرارداد ياد شده حاكميت مصر بر صحراي سينا را نيز در نظر ندارد.

* اولويت هاي سياست خارجي ايران، امروز چيست؟

- ما اولويت هاي زيادي داريم. اول اينكه كشوري خاص هستيم؛ زيرا كشورهاي كمي به اين اندازه همسايه دارند. خوشبختانه، كم ترين مشكل را با 15 كشور همسايه خود داريم. اولويت مهم ما روابط خوب با همه همسايگان و حل همه مشكلاتي است كه در اين راه احتمالا روي خواهد داد.

دومين اولويت، جهان اسلام است؛ يعني استحكام روابط مان با كشورهاي مسلمان، در حوزه هاي اقتصادي، فرهنگي و ديگر عرصه ها.

سومين اولويت حل و فصل موانع موجود در ارتقاي روابط با اتحاديه اروپاست. باور داريم كه دليلي براي سردي روابط با اروپا وجود ندارد و ما روابط عميقي با اروپا داريم.

بسياري از كارخانه ها، مراكز توليدي و تخصصي ما در گذشته از غرب وارد شده است. شباهت ها و تفاوت هاي فراواني داريم. بايد بر شباهت هاي خود براي حل تفاوت هاي مان تمركز كنيم. متاسفانه ديدگاه اروپايي ها اشتباه است. آنها تفاوت ها را برجسته مي كنند كه حل مشكلات را دشوارتر مي سازد. در گفت و گو با بسياري از وزراي امور خارجه كشورهاي اروپايي، به آنها گفتم بايد رويكرد خود را تغيير دهند، سپس شاهد نتيجه هاي محسوسي در سياست ايران خود خواهند بود. در نهايت، روابط ما با كشورهاي آسيايي مانند هند، چين، جنوب آسيا و غيره هر روز بهبود مي يابد. اين كشورها پيشرفت هاي اقتصادي و فني فراواني داشته اند كه به آنها اجازه داده است تا عرصه هاي گسترش روايط خود را با توجه به مقتضيات زمان توسعه دهند. روابط ايران با آنها بيشتر شده است.