بازي تركيه در لبه تيغ ايران و اسراييل

عصر ايران - تركيه در روزهاي گذشته دو اقدام همزمان انجام داد ؛ یکی علیه اسرائیل و دیگری اقدامی که قطعاً ناخرسندی تهران را به دنبال خواهد داشت:

اقدام نخست اخراج سفير اسراييل از آنكارا به دليل عدم عذرخواهي تل آويو از اقدام سال گذشته خود در حمله به كشتي تركيه اي عازم غزه و كشتن 8 شهروند تركيه اي در اين حادثه بود كه روز جمعه از سوي احمد داوود اوغلو وزير خارجه تركيه اعلام شد.

در اقدام دوم نيز كه در همان روز صورت گرفت ، وزارت خارجه تركيه با صدور بيانيه اي اعلام كرد كه تا پايان سال جاري ميلادي اين كشور پذيراي استقرار رادارهاي سيستم دفاع ضد موشكي خواهد بود كه بنا به اعلام مقامات آمريكايي به عنوان يك اقدام بازدارنده دفاعي در برابر تهديدات موشكي ايران است.

اين دو اقدام  به ظاهر متناقض در شرايطي صورت پذيرفت كه بنا به عقيده بسياري از ناظران امور تركيه ، سياست خارجي اين كشور در سال هاي گذشته و به ويژه پس از انتصاب احمد داوود اوغلو (تئوريسين سياست خارجي حزب حاكم اسلامگراي عدالت و توسعه)  به سمت وزارت خارجه ، تغييرات شگرفي يافته است.

بنا به عقيده بسياري از ناظران ، داوود اوغلو از سال هاي گذشته نيزنقش نظريه پرداز اصلي سياست خارجي دولت رجب طيب اردوغان را ايفا مي كرده است ، اما از زماني كه رسما عهده دار سمت وزارت امور خارجه اين كشور شده ، تمايلات و ايده هاي خود در زمينه سياست خارجي را به طور آشكار تري به عرصه عمل گذاشته است.

اساس و شاكله سياست خارجي داوود اوغلو تقويت نقش منطقه اي تركيه به عنوان يك قدرت منطقه اي و تثبيت جايگاه اين كشور در مجموعه جهان اسلام و كشورهاي خاورميانه است .

داوود اوغلو معتقد است كه سياست خارجي تركيه تا زمان به قدرت رسيدن حزب حاكم عدالت و توسعه ره به خطا برده و دستاوردي متناسب با تلاش هاي اين كشور براي عضويت در كلوپ غرب عايد اين كشور نساخته است.

از نظر داوود اوغلو تركيه يك كشور شرقي است و در مجموعه تمدني جهان اسلام قرار دارد و اين قابليت را دارد تا هم به عنوان رهبر جهان اسلام عمل كند و هم اينكه به عنوان يك كشور الگو و الهام بخش دروازه تعامل جهان اسلام و خاورميانه با غرب باشد و الگويي براي مدرنيزاسيون اسلامي .

در چارچوب اين نگاه و اين بازتعريف از نقش منطقه اي ، تمدني و جهاني ، داوود اوغلو تقويت نقش بازيگري تركيه در معادلات منطقه اي ، به صفر رساندن سطح تنش با همسايگان و ايجاد رابطه اي متوازن تر با اروپا و آمريكا را در دستور كار خود قرار داده است.

در سياست خارجي جديد تركيه ، تاكيد آنكارا بر تداوم تعاملات اقتصادي با غرب ، به دست گرفتن بازارهاي كشورهاي خاورميانه و ايفاي نقشي بسيار فعال در معادلات منطقه اي است .

داوود اوغلو معتقد است تركيه در دهه هاي گذشته از منطقه خاورميانه غفلت ورزيده و همواره چشم به " در بسته اتحاديه اروپا " دوخته است. از نظر اين سياستمدار تركيه اي ، غرب هيچ گاه تركيه را به عنوان كشوري خودي نخواهد پذيرفت و اين تركيه است كه بايد با تقويت نقش و جايگاه منطقه اي و جهاني ، خود را به مجموعه جهان غرب و اتحاديه اروپا به عنوان يك وزنه غير قابل چشم پوشي تحميل كند.

در چارچوب اين نگاه و اين بازتعريف از نقش تركيه ، دولت رجب طيب اردوغان براي نفوذ در مجموعه جهان عرب و كشورهاي خاورميانه نيازمند فاصله گرفتن از اسراييل در عین ايجاد رابطه اي متوازن تر با آمريكا است .

اين همان خواسته اي است كه اكثريت افكار عمومي تركيه نيز از آن حمايت مي كنند و حركت در اين مسير تضمين گر تداوم حمايت بخش بزرگي از افكار عمومي اين كشور از حكومت اسلامگرايان حاكم بر اين كشور است .

دولت اردوغان به فراست دريافته است كه غرب به تركيه نياز دارد و مانورهاي ضد غربي و ضد اسراييلي آنكارا تاثير چنداني در تمايل آنها بر حفظ تركيه به عنوان متحدي با نفوذ و مهم نخواهد گذاشت و از اين رو دولتمردان حزب حاكم تركيه با زيركي همزمان با حفظ مراودات اقتصادي پرسود خود با كشورهاي اروپايي و آمريكا ، شعارهاي ضد اسراييلي و ضد امپرياليستي هم سر مي دهند تا بدين وسيله هم برد معنوي خود در افكار عمومي جهان اسلام را تقويت كنند هم اينكه با به دست گرفتن حمايت اكثريت افكار عمومي اين كشور همچنان صندوق هاي آرا را در قبضه خود داشته باشد.

اخراج سفير اسراييل از آنكارا علاوه بر اينكه اقدامي در چارچوب سنت ملي گرايي در سياست خارجي آنكاراست - كه مسبوق به سابقه است- اما در عين حال همزماني اين اقدام با تصميم آنكارا بر پذيرش بخشي از سيستم دفاع موشكي ناتو در خاك خود نشان دهنده اين واقعيت است كه دولتمردان آنكارا زيركانه همزمان با مانورهاي ضد اسراييلي و آمريكايي ، در چارچوب سياست واقع گرايانه و غير آرمان گرايانه به حفظ و گسترش روابط پرسود سياسي و اقتصادي خود با غرب ادامه خواهند داد.

در مجموع دولتمردان آنكارا با اين دو تصميم متناقض خود با دو كشور رقيب منطقه اي خود پيغام هايي فرستادند .
تركيه در ماه هاي گذشته بر سر مساله سوريه با ايران مشكلاتي دارد و اقدام اين كشور در اعلام موافقت با استقرار رادارهاي ناتو در خاك تركيه مي تواند پيامي براي تهران باشد و همزمان تركيه با ضرب شست نشان دادن به اسراييل مي خواهد خود را بيشتر به كشورهاي عربي منطقه نزديك كرده و جايگاه و نفوذ معنوي خود در ميان افكار عمومي عرب را تقويت كند.