ناكامي عربستان

در گفت‌وگو با سردار مسجدي كارشناس‌ارشد مسائل خاورميانه پيشنهاد ملك عبدالله بن عبدالعزيز پادشاه عربستان به سياستمداران عراقي براي برگزاري نشست در رياض و مشكلات پيش ‌روي تشكيل دولت در اين كشور را مورد بررسي قرار داده‌ايم.

 وي بر اين باور است كه هدف پادشاه عربستان از دعوت سياستمداران عراقي به رياض اين بود كه سعي داشت با كشاندن تمام جريان‌هاي عراقي به رياض بتواند جريان‌هاي سياسي عراق را به تفاهم برساند. با اين اقدام هم به بن‌بست وضعيت سياسي عراق پايان دهد و هم بتواند از طريق رايزني با جريان‌هاي مختلف عراقي سهم بيشتري از دولت را براي ائتلاف تحت حمايت خود (العراقيه) تامين كند.
     
چرا پس از گذشت نزديك به هشت ماه از بن‌بست تشكيل دولت عراق پادشاه عربستان شنبه هفته گذشته از تمام سياستمداران عراقي دعوت كرد تا به‌منظور حل بحران تشكيل دولت دراين كشور نشستي را تحت نظر اتحاديه عرب در رياض برگزار كنند؟ به عبارت ديگر عربستان سعودي دنبال چه چيزي در عراق است؟

در رابطه با درخواست عربستان بايد گفت جريانات و گروه‌هاي عراقي واكنش و عكس‌العمل‌هاي متفاوتي داشتند. شيعيان و جريان‌هاي كرد عراق خيلي از دعوت پادشاه عربستان استقبال نكردند و اين دعوت را رد كردند، تنها ائتلاف العراقيه به رهبري اياد علاوي به اين دعوت پاسخ مثبت داد. در واقع دعوت ملك عبدالله از سياستمداران عراقي با استقبال اكثريت سياستمداران عراقي مواجه نشد، اما درخصوص اينكه عربستان به دنبال چه چيزي در عراق است، بايد گفت سعودي‌ها مهم‌ترين هدف‌شان تامين خواسته‌ها و به حداكثر رساندن تقاضاهاي ائتلاف العراقيه (ائتلاف العراقيه از سني‌ها و سكولارهاي عراق تشكيل شده) است. همچنين هدف ديگر پادشاه عربستان اين بود كه سعي داشت با كشاندن تمام جريان‌هاي عراقي به رياض بتواند به نوعي جريان‌هاي سياسي عراق را به تفاهم برساند و هم به بن‌بست وضعيت سياسي عراق پايان دهد و هم بتوانند از طريق رايزني با جريان‌هاي مختلف عراقي سهم بيشتري از دولت را براي ائتلاف تحت حمايت خود (العراقيه) تامين كند.

اما برخي ناظران بر اين باورند كه دعوت پادشاه عربستان در واكنش به سفر آقاي نوري مالكي نخست‌وزير عراق به ايران صورت گرفته است.

در پاسخ به اين سوال بايد گفت مقامات ايران مانند پادشاه عربستان، از تمام جريان‌هاي سياسي عراق دعوت نكردند كه به‌منظور حل بن‌بست تشكيل دولت به تهران سفر كنند تا براي آنها تعيين‌تكليف كنند. ولي آنچه از صحنه سياسي عراق مشخص است اين است كه تمام جريان‌هاي سياسي عراقي، پشتيباناني در ميان كشورهاي منطقه دارند كه در اين ميان همواره ايران از جريان‌هاي شيعه و كرد عراق حمايت كرده است. در عين حال مقامات تهران نسبت به جريان‌هاي سني و ديگر احزاب عراقي هميشه يك موضع كاملا حمايتي داشتند و در رابطه با چگونگي تشكيل دولت عراق اعلام كردند از دولت مشاركت ملي كه تمام طيف‌هاي عراقي را دربر مي‌گيرد حمايت مي‌كنند. بنابراين ايران هيچ‌وقت يكجانبه از يك جريان حمايت نكرده، اما سعودي‌ها تلاش مي‌كنند بتوانند بيشترين خواسته‌ها را براي ائتلاف تحت حمايت خود فراهم كنند.

برخي از سياستمداران هوادار عربستان اعلام كردند سياستمداران عراقي هوادار ايران پيشنهادهاي اين كشور را براي تشكيل دولت تجربه كردند، اما با گذشت قريب به هشت ماه از انتخابات عراق هنوز موفق به حل بن‌بست تشكيل دولت نشده، لذا بهتر است جناح‌هاي عراقي براي يك بار هم كه شده از تجربه عربستان براي تشكيل دولت استفاده كنند تا شايد از اين طريق بن‌بست ايجادشده به نحوي پايان يابد. شما اين اظهارات را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

اين بحث كه تجربه ايران يا عربستان و يا حتي تجربه آمريكا مي‌تواند به بحران تشكيل دولت عراق پايان دهد و اينكه نظر اين كشور‌ها مي‌تواند در روند تشكيل دولت سرنوشت ساز باشد را نمي‌توان به‌عنوان يك بحث جدي تلقي كرد. چراكه اين كشورها نمي‌توانند نظر خود را به رهبران سياسي عراقي تحميل كنند. ولي نظر ايران درخصوص تشكيل دولت عراق، با وضعيت موجود و واقعيت‌هاي صحنه سياسي عراق منطبق است. درواقع نظر ايران اين است كه با توجه به اينكه اتحاد ملي عراق كه از شيعيان اين كشور تشكيل شده به‌عنوان بزرگ‌ترين فراكسيون پارلمان عراق است، پست نخست‌وزيري حق طبيعي اين فراكسيون خواهد بود. از سوي ديگر بايد گفت حمايت ايران از تشكيل دولت توسط بزرگ‌ترين فراكسيون عراق با قانون اساسي اين كشور همخواني دارد.

شما اظهار داشتيد كه كشورهاي همسايه يا ديگر كشورهاي غربي در سرنوشت سياسي عراق تاثيرگذار نيستند، اگر اين كشورها تاثيرگذار نيستند، چرا آقايان نوري مالكي، اياد علاوي و سيد عمار حكيم رهبر ائتلاف ملي عراق طي يك ماه گذشته سفرهايي به برخي كشورهاي منطقه داشتند تا بلكه از طريق مذاكره با اين كشورها بتوانند به بن‌بست سياسي كشورشان پايان دهند؟ بنابراين به اعتقاد شما سفر مقامات عراقي به كشورهاي منطقه به معناي اين نيست كه نظر اين كشورها در آينده سياسي عراق تاثيرگذار خواهد بود؟

چرا، ولي به اعتقاد من رايزني مسوولان و مقامات سياسي عراق در منطقه يا خارج از آن يك امر كاملا طبيعي است. زيرا هر جريان يا تشكل سياسي تلاش مي‌كند حمايت كشورهاي مختلف را با خود همراه كند تا خودش را بيشتر معرفي كرده و از اين راه، حمايت اين كشورها را به سوي خود جلب مي‌كند. اگر دقت كنيم خواهيم ديد كه اين رايزني‌ها را همه طرف‌هاي عراقي انجام مي‌دهند و چيزي خارج از منطق سياسي حاكم بر اين كشور نيست. اما اگر اين رايزني‌ها به اين معنا تلقي شود كه كشورهاي منطقه سعي دارند خواسته‌ها و نظرات خودشان را به مقامات عراقي ديكته كنند، اين تلقي اشتباه است، زيرا اگر اينطور بود تاكنون وضعيت عراق به اين شكل در نمي‌آمد و اين امر نشانگر اين است كه هر كشوري ديدگاه سياسي خودش را دارد و تلاش مي‌كند رابطه بهتري را با عموم جريان‌هاي عراقي داشته باشد. به اعتقاد من آن چيزي كه سرنوشت اين كشور را رقم مي‌زند، خود جريان‌هاي سياسي عراقي هستند. جريان‌هاي مختلف عراقي بايد نشستي را در بغداد برگزار كنند و براساس «منطق دموكراسي» با يكديگر به تفاهم برسند و دولت آينده‌شان را تشكيل دهند.

شما اشاره كرديد جريان‌هاي سياسي عراق بايد خودشان براي تشكيل دولت تصميم‌گيري كنند، باتوجه به اين موضوع پيشنهاد مسعود بارزاني رئيس اقليم كردستان عراق براي پايان دادن به بن‌بست تشكيل دولت را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

همان‌گونه كه پيش از اين اشاره كردم بهترين راه براي پايان دادن به بن‌بست تشكيل دولت اين است كه تمام جريان‌هاي عراقي نشستي را در يكي از شهرهاي عراق برگزار و درخصوص چگونگي تشكيل دولت‌شان باهم مذاكره كنند. ايجاد تفاهم ملي ميان جريان‌هاي سياسي عراق مي‌تواند بهترين راه براي تشكيل دولت مشاركت ملي باشد. در همين حال مي‌توان گفت طرحي را كه بارزاني براي تقسيم پست‌هاي سياسي مطرح كرده مي‌تواند يكي از بهترين گزينه‌ها باشد.

در پايان برگرديم به سوال اول و دعوت پادشاه عربستان، برخي از سياستمداران عراقي در اعتراض به اين دعوت اعلام كردند كه اگر مقامات سعودي مي‌خواهند حسن‌نيت‌شان را به ما نشان دهند، بايد از حمايت گروه تروريستي القاعده در عراق دست بكشند. در همين حال چهار روز پس از مخالفت شيعيان عراقي با طرح ملك عبدالله، شاهد انفجارهاي متعددي در مناطق مختلف كه اغلب ساكنان اين مناطق را شيعيان تشكيل مي‌دهند، بوديم، آيا مي‌توان گفت اين انفجار‌ها پاسخ سعودي‌ها به مخالفت شيعيان عراقي با درخواست پادشاه كشورشان بود؟

در اين رابطه هيچ اظهارنظري نمي‌توانم بكنم، اما واضح است كه اين گروه‌هاي تروريستي عقبه‌اي دارند و از برخي محل‌هاي مرزي عراق تردد مي‌كنند و امكانات و منابع مالي آنها از جايي تامين مي‌شود. بنابراين وقتي مشاهده مي‌كنيم دست‌اندركار اين اقدامات گروه‌هاي سلفي هستند، اينطور تلقي مي‌شود كه عقبه اين گروه‌ها برخي از كشورهاي منطقه ازجمله سعودي‌ها باشند.

گفت و گو: صادق حمزه/ فرهیختگان