برگزاري انتخابات در ناامني

محمدرضا بهرامي سفير جمهوري اسلامي ايران در افغانستان (1386- 1382) با توجه به تجربه چهار ساله در سمت سفير كبيري در كشوري جنگ‌زده و درگير در بحران همچون افغانستان، برگزاري انتخابات در شرايط كنوني در افغانستان را موفقيت بزرگي مي‌داند. وي معتقد است كه جايگاه پارلمان آتي افغانستان در عرصه سياسي اين كشور مهم‌تر خواهد شد. اين ديپلمات پيشين كشورمان در افغانستان موفقيت زنان افغان در كسب مناصب شغلي و مديريتي عالي را مي‌ستايد. بهرامي با اشاره به اينكه نيروهاي آمريكايي و ناتو موفقيتي در تامين امنيت افغانستان نداشته‌اند، با اين حال نسبت به آينده افغانستان و فرآيند سياسي و دموكراتيك در اين كشور نگاه مثبتي دارد.
 
دومين انتخابات پارلماني افغانستان روز شنبه در اين كشور برگزار شد، ارزيابي شما از اين انتخابات چيست؟

به نظر مي‌رسد برگزاري اين انتخابات نشانه‌اي كاملا مثبت در عرصه سياسي افغانستان است و در جهت پيشرفت‌هايي كه در اين كشور انجام شده، صورت گرفته است. همچنين بايد گفت، برگزاري اين انتخابات نشانه‌اي از علاقه‌مندي مردم افغانستان نسبت به مشاركت در تعيين سرنوشت خودشان است. در مجموع نفس برگزاري انتخابات را قدمي مثبت و موثر در روند تحولات سال‌هاي اخير افغانستان مي‌دانم. البته اين انتخابات با مشكلات امنيتي‌اي كه عمده‌ترين مشكل اين دوره انتخابات بود، مواجه شد.

مهم‌ترين انتظارات دولت و مردم افغانستان از برگزاري اين دوره از انتخابات پارلماني چه بود؟

تصور مي‌كنم مهم‌ترين توقع مردم افغانستان تقويت و قوام نهاد‌هاي مختلف در ساختار حاكميت افغانستان باشد. همچنين تقويت قانونمداري، مقابله با قانون‌گريزي، ايجاد نهاد نظارتي كه نماينده مردم افغانستان براي مبارزه با فساد باشد و تدوين قوانين لازم با هدف ارتقاي وضعيت كشور و وضعيت خود مردم افغانستان از ديگر دلايل مهم مردم براي مشاركت در اين دوره از انتخابات است. به نظر مي‌رسد مجموع اين نكات به صورت كلان و كلي به‌عنوان بخشي از توقعات مردم افغانستان باشد و اميدوارند با برگزاري اين انتخابات و شكل‌گيري دومين پارلمان كشورشان به اين آرمان‌ها دست پيدا كنند.

اين انتظارات مردم افغانستان در حالي مطرح مي‌شود كه «ريچارد هالبروك» نماينده آمريكا در افغانستان درخصوص اين انتخابات اعلام داشته شفافيت انتخابات مهم نيست بلكه برگزاري اين انتخابات داراي اهميت است. آيا اين اظهارات به معناي اين نيست كه آمريكا از طريق برگزاري اين انتخابات فقط به دنبال كسب امتياز و اعتبار از يك كشور جنگ‌زده باشد؟

قاعدتا اگر چنين اظهارنظري از سوي نماينده آمريكا مطرح شده در يك تضاد آشكار با ساير مواضعي است كه مقامات مختلف اين كشور اعلام كرده‌اند. همانگونه كه مطلع هستيد يكي از عمده‌ترين محورهايي كه مقامات آمريكا در يك سال و نيم اخير مطرح كرده‌اند، بحث فساد در دستگاه حكومتي افغانستان است. بحث فساد در اين كشور يكي از نشانه‌هاي عدم شفافيت و نوعي تقلب در روند فعاليت‌هاي مختلفي است كه مي‌تواند در اين كشور وجود داشته باشد. بنابراين اگر چنين موضوعي از سوي هالبروك مطرح شده باشد، با تصميم‌هاي آمريكا درخصوص افغانستان تناقض دارد. به هرحال، هرچند از نظر ما برگزاري اين انتخابات امتياز مهمي است، اما به همان ميزان شفاف بودن انتخابات و بري بودن آن از تخلف قطعا به قوام و مشروعيت بيشتر نهاد‌هاي حاكميت افغانستان كمك خواهد كرد و يك قدم واقعي در جهت تقويت ثبات و امنيت در اين كشور خواهد بود. بنابراين قطعا بايد توجه داشته باشيم پذيرش شفافيت در انتخابات يك نكته مثبت و قابل توجه در اين زمينه محسوب مي‌شود.

طبق آخرين آمار اعلام‌شده شبه‌نظاميان تروريست در افغانستان نزديك به 400 حمله مختلف انجام دادند تا از اين طريق مانع مشاركت شهروندان افغاني در اين انتخابات شوند. موفقيت گروه‌هاي تروريستي در انجام اين عمليات نشان از آن دارد كه كماكان ناامني در اين كشور وجود دارد، آيا مي‌توان موفقيت تروريست‌ها در انجام چنين عملياتي را به منزله شكست آمريكا و نيروهاي ناتو در برقراري امنيت در افغانستان دانست؟

در ابتدا بايد گفت حتما برگزاري اين انتخابات براي دولت و مردم افغانستان يك موفقيت محسوب مي‌شود. به‌رغم تشديد شرايط ناامني در افغانستان، مردم اين كشور پذيرفتند كه در اين انتخابات شركت كنند. براساس آخرين آمارهايي كه بخش‌هاي مسوول انتخابات افغانستان اعلام كرده‌اند، تاكنون حدود 40 درصد از مردم اين كشور در دومين انتخابات پارلماني شركت كرده‌اند و گفته مي‌شود احتمالا اين رقم به 50 درصد افزايش پيدا كند. بنابراين در اين شرايط سخت مشاركت خوب مردم يك موفقيت و پيروزي براي دولت حامد كرزاي رئيس‌جمهوري افغانستان به حساب مي‌آيد. در حقيقت تحت هر شرايطي بايد اين موضوع را يك موفقيت براي دولت و مردم افغان به حساب بياوريم. با توجه به فشارها و تهديدات گروه‌هاي تروريستي ميزان مناسبي از مردم افغانستان در اين انتخابات شركت كردند. اما درباره ناكامي‌هاي آمريكا در افغانستان بايد توجه داشت كه به نظر مي‌رسد براي قضاوت در اين‌باره، بايد عوامل ديگري را جداي از موضوع انتخابات پارلماني افغانستان مورد توجه قرار دهيم. در حقيقت از لحاظ نظامي به هيچ وجه نمي‌توان آمريكا و ناتو را در افغانستان پيروز معرفي كرد. نيروهاي ناتو امسال با هدف بازگشت امنيت به استان هلمند عمليات گسترده‌اي دراين منطقه انجام دادند، اما با اين وجود ما در حال حاضر شاهد بوديم كه در چهار شهرستان اين استان اصلا انتخابات پارلماني برگزار نشد و اين نشانه شكست نظامي نيروهاي آمريكا و ناتو در برقراري امنيت دراين منطقه است. درواقع مي‌توانيم بگوييم كه جنگ نامتقارني كه نيروهاي شورشي با آمريكا و ناتو آغاز كرده‌اند، جنگ در زمين نيست، بلكه جنگ در زمان بوده است. يعني شورشيان يك جنگ فرسايشي را آغاز كرده‌اند كه طبيعتا از لحاظ نظامي نمي‌توانيم دستاورد مشخصي را براي نيروهاي آمريكا و ناتو در نظر بگيريم. حتي ژنرال ديويد پترائوس فرمانده نيروهاي ناتو در افغانستان در اين زمينه اعتراف كرده است كه آمريكا براي ايجاد امنيت در افغانستان بايد به راهكارهاي جدي و مذاكره با شورشيان افغانستان روي بياورد.

با توجه به اظهارات فرمانده نيروهاي ناتو، در صورتي كه ميان سياست‌هاي جورج بوش رئيس‌جمهور سابق آمريكا و باراك اوباما در افغانستان مقايسه‌اي انجام دهيم، آيا به نظر شما اوباما توانسته است در اين كشور به موفقيت‌هاي محسوسي دست پيدا كند؟

در ابتدا بايد بگويم كه پرونده افغانستان در آمريكا از دوران رياست‌جمهوري بوش تاكنون در اختيار وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) قرار دارد. همچنين علي‌رغم شعار تغيير اوباما در سياست‌هاي آمريكا، كماكان پرونده افغانستان در اختيار نظاميان اين كشور قرار دارد. اما به نظر مي‌رسد كه اوباما با دو راهبردي كه سال گذشته اعلام كرد (خروج نيروهاي آمريكايي از عراق و اعزام نيروهاي بيشتر به افغانستان) تلاش كرده يك مسير جديد را در خصوص افغانستان ترسيم و تعريف كند، ولي تفاوت‌هاي موجود ميان اين دو راهبرد نشان از آن دارد كه دستگاه حاكمه آمريكا به يك جمع‌بندي قطعي و كامل درخصوص اين كشور دست پيدا نكرده است. اگر بخواهيم يك ارزيابي كلي در اين خصوص داشته باشيم بايد به كارنامه ناتو و آمريكا در حوزه فعاليت‌هاي نظامي در مقابله با شورشيان بازگرديم كه كارنامه موفقي نبوده است. دليل اين امر توسعه ناامني به‌ويژه در سال‌هاي اخير در افغانستان است به نحوي كه ناامني در اين كشور سايه خود را بر تمام زندگي مردم افغان گسترده است.

نكته مهم اين دوره انتخابات پارلماني نامزدشدن تعداد قابل توجهی از زنان افغاني بود. با توجه به اين قضيه آيا پس از سقوط حكومت طالبان در افغانستان زنان موفق شده‌اند به حقوق مورد نظر خود دست پيدا كنند؟

بله، با مساعدشدن شرايط و اختصاص تعدادي از كرسي‌هاي پارلماني يا ساير مناصب به زنان، زمينه‌اي مناسب براي حضور زنان افغاني در عرصه سياست فراهم شده است. همچنين به نظر مي‌رسد كه دولت اين كشور با تشكيل وزارت زنان يا موسسات مردم‌نهاد تلاش كرده تا در جامعه سنتي افغانستان زمينه حضور بيشتر زنان در عرصه‌هاي سياسي را تقويت كند. در مجموع نشانه‌اي اين امر را مي‌توان در حضور زنان در نهاد‌هاي آموزش و پروش و دانشگاه‌ها و... شاهد باشيم. به نظر مي‌رسد مشاركت زنان افغاني در مسائل كشور مثبت بوده و روند رو به رشدي داشته و اين موضوع به تدريج توانسته خودش را در بخش‌هاي مختلف افغانستان باز كند و درنهايت مي‌شود اين تحولات را مثبت دانست.

برگزاري دومين دوره انتخابات پارلماني افغانستان را در مقايسه با انتخابات پرحاشيه رياست‌ جمهوري سال گذشته، چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

تصور مي‌كنم كه ميزان مشاركت مردم در انتخابات پارلماني در مقايسه با انتخابات رياست‌جمهوري سال گذشته افغانستان بيشتر بود و ما مي‌توانيم انتخابات پارلماني را نوعي تحول در نگاه مردم نسبت به مشاركت خودشان در چگونگي شكل‌گيري روند‌هاي سياسي افغانستان قلمداد بكنيم. يعني در يك نگاه كلان هم ديد مردم نسبت به تقويت حضور خودشان با افزايش مشاركت تجلي پيدا كرده و هم به نظر مي‌رسد كه نگاه مردم نسبت به ويژگي‌هايي كه نامزد‌هاي انتخاباتي بايد داشته باشند در مقايسه با دور قبل دچار تحول شده است.اگر مجموعه شعارها و برنامه‌هاي اين دوره از انتخابات و همچنين نوع برخوردي كه رسانه‌هاي افغانستان با پديده انتخابات داشتند، مورد توجه قرار گيرد، كاملا متوجه خواهيم شد كه تحولي در شاخص‌هاي مردم براي انتخاب نمايندگان ايجاد شده كه اين امر نشانه‌اي ديگر از پيشرفت در اين كشور است.

پيش‌بيني شما از آينده انتخابات پارلماني افغانستان چيست؟

با توجه به شرايطي كه در افغانستان ايجاد شده تصور مي‌كنم كه پارلمان آتي اين كشور بيش از پارلمان گذشته اهميت خواهد داشت. شرايط افغانستان حساس‌تر شده و قاعدتا نقش و جايگاه پارلمان با توجه به تجربه دوره قبل مهم‌تر خواهد بود. دو موضوع قابل توجه درخصوص پارلمان بعدي افغانستان وجود دارد كه حساسيت آن را بيشتر خواهد كرد. يكي موضوع چگونگي تعامل با گروه‌هاي شورشي در افغانستان است. در واقع اين موضوعي است كه دولت اين كشور با تشكيل شوراي‌عالي صلح سعي كرده يك سازوكاري براي آن تعريف كند. بنابراين نقش پارلمان آتي افغانستان در چگونگي برخورد با اين روند قابل توجه خواهد بود. نكته دوم، چگونگي حضور نيروهاي خارجي در اين كشور است. نفس حضور و چگونگي اين حضور و عملكرد نيروهاي خارجي در افغانستان طي سال‌هاي اخير از حساسيت بيشتري برخوردار شده و نشانه اين حساسيت‌ها را حتي در انتخابات رياست‌جمهوري افغانستان شاهد بوديم. تصور مي‌كنم پرداختن به چگونگي حضور و نقش نيروهاي خارجي در افغانستان ازجمله موارد مهمي است كه قاعدتا پارلمان آتي افغانستان به آن توجه ويژه‌اي خواهد داشت.

گفت و گو: صادق حمزه/ فرهيختگان