.png "عصر ایران")
۰۶ دی ۱۴۰۴
به روز شده در: ۰۶ دی ۱۴۰۴ - ۱۷:۰۴
نمایش کلاهک خوشهای موشک شهاب-۳ در موزه هوافضای سپاه تهران (فیلم) کتابخوانی: نگاهی به «گزارههایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)»
چشمهایش: دو راههى عشق و مبارزه
چشمهایش (بهترین اثر استاد ماکان و نیز بهترین اثر داستانى علوى) داراى گرهافکنىهایى است که عمدهى آنها را راوى در همان تصویر (چشم ها) مى گشاید، و با کمک فرنگیس ابهامى را باقى نمى گذارد. در این میانه، استاد از همه غافلتر مى نماید که روایت، فرجام تلخى پیدا مى کند.
عصر ایران؛ جواد لگزیان - جهان داستان دنیایی است دلپذیر سرشار از رویاها و آرزوهای آدمیانی که در صفحات کتابی شادی و اندوهشان را جاودانه خواستهاند. دکتر علی تسلیمی در کتاب «گزارههایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)» درصدد است با مطالعه در سیر تاریخی داستان نویسی ایرانی گزارشی کلی از رشد و تکامل داستان در ایران ارائه دهد.
روش كار تسلیمی بر نقد و تحلیل فرم و زبان و محتوا و گزارش تاریخی ـ موضوعی با رویكردهای متفاوت معرفتی، بهویژه ادبی استوار است. او تلاش كرده است دیدگاههای متفاوتِ جامعهشناختی، اسطورهشناختی، ادبی و سایر نظریات را مطرح كند اما توجه اصلیِ كتاب نه به نقد نظری متون، بلكه به نقد عملی آن است، تا بهتر بتوان در یك محیط علمی با مخاطب رابطه و تفاهم برقرار كرد و زاویهی دیدها را عملاً در متن نشان داد و البته خواننده با این وصف مشارکت بهتری در جریان نقد و بررسی اثر خواهد داشت.
تسلیمی در هفت فصل سراغ داستان ایرانی می رود. در اولین فصل «آغاز داستاننویسی» از طالبوف، مراغهای، دشتی، جمالزاده، پرویزی و دیگران یاد می شود.
در فصل دوم «عشق، مرگ، زندگی» می خوانیم که از دههی دوم قرن ۱۴ شمسی داستانهای «بوف كوری» در ایران رشد كرد و در همان دورهای كه عشق جلوههای ساده و رنگینی داشت، بوف كور با نگاهی مرگآمیز به آن نگریست. در این فصل کتاب سراغ هدایت، بهرام صادقی، گلشیری و دیگران می رود.
در سومین فصل «جامعهگرایی و جامعهگریزی» تسلیمی معتقد است نویسندگانی كه مستقیمتر از دیگران به مسائل اجتماعی و سیاسی نظر داشتند اكثراً تا پیش از كودتای آمریکایی ۱۳۳۲ خوشبینتر بودند و پس از آن به كمند بدبینی و سرخوردگی در افتادند و درباره آثار گلستان، علوی، محمود و سایرین می نویسد.
در چهارمین فصل«روایتهای روستایی و محلی» تسلیمی بر آن است که روایتهای روستایی مجموعاً به لحاظ ابهام در فرم و زبان، حد وسطی بود از ادبیات «بوف كوری» و ادبیات جامعهگرا و درباره داستانهای ساعدی، دولت آبادی، بهرنگی، درویشیان و دیگر نویسندگان حرف می زند.
پنجمین فصل «روایتهای شهری »نام دارد که در آن تسلیمی می گوید، این داستانها همچون داستانهای روستایی فواید جامعهشناختی دارند و درباره احمد محمود، فصیح، فرخنده آقایی، چهل تن و دیگران قلم زده می شود.
در ششمین فصل«جریانهای مدرن» تسلیمی خاطرنشان میکند که در مدرنیسم و ادامهی آن، پسامدرنیسم، به شگردهای تصویری، سینمایی، سیلان ذهن و نظریههایی چند از متفكران جدید غرب برمی خوریم و سپس کتاب دگرگونىهاى نگاه، فرم و زبان در آثار براهنی، معروفی، پارسی پور و سایرین را بررسی می کند.
در فصل هفتم «وقایع انقلاب و جنگ» تسلیمی این داستانها را ادامهی ادبیات جامعهگرا و متعهد، ترجیحاً در دههی شصت می داند و تاکید دارد که فرم و مضمون این بخش ساده است، مگر آثاری كه مایههای طنز و انتقادی بیشتری دارند. در این فصل درباره آثار فراست، شجاعی، مردیها و دیگر نویسندگان خواهیم خواند.
در این فصل تسلیمی بر این باور است که داستان نویسی امروز بنا بر همسرایی با فلسفه، جامعهشناسی و دانشهای دیگر جهان امروز، راهی تازه در پیش نهاده و بین خود و گذشته گُسلی عمیق پدید آورده و حتی گاهی این خانهی پدری را برای همیشه ترك گفته است و البته اساسیترین خط ممیزِ داستان نو در برابر داستان قدیم، تعلیق و تردید در مقابل قطعیت در ساختار اندیشه و فرم اثر است.
در فرصت اندک این یادداشت دیدگاه دکتر علی تسلیمی درباره داستان چشمهایش اثر بزرگ علوی را جویا می شویم.
در قدم اول تسلیمی از عشق و نگرش متفاوت هدایت و علوی سخن به میان می آورد: عشق در این داستانها به امور جسمانى و غریزى باز مىگردد؛ چه از نوع فلاکتبار و فقرزدهاش چون آثار چوبک، چه اشرافى چون آثار علوى؛ و نیز ناتورالیستى، رمانتیک و رئالیستى. اما نه ساده و ابتدایى چنانکه در رمانهاى رمانتیک اولیه دیده مى شود. علوى و چوبک با آنکه از هدایت متأثرند، به عشق تیره و دلمرده کم توجهاند. ...
زنان در چشمان بوف کورى از دور جذابند. از این نگاه، زنى کلّى، آرمانى، اثیرى و اساطیرى ساخته مى شود که خیالش آرامش را از میان مى برد. همین که چشمها باز و زندگى از نزدیک آغاز مى شود، لکاتگى رخ مى نماید. جز آنکه او را زنده نبینند و به هواى گذشته با او جفت شوند.
اما در آثار این گروه، از جمله علوى، چنین نیست: در چشمهایش، زن از دور لکاته است، چنان که از نزدیک دیده شود، فداکارى اثیرىاش بر آفتاب مى افتد. فرنگیس در چشمهایش با همهى ناکامىها، استاد را از مرگ نجات مى دهد. در حالى که استاد، پى به فداکارىاش نمى برد.
به عقیده تسلیمی زنان داستانهاى علوى، برخلاف زنان داستانهاى هدایت، مهرباناند و به زندگى روى دارند و با فداکارىها، نَفَس حیات در مردان مى دمند.
در بحث جامعهگرایی تسلیمی بر این باور است که جامعهگرایى و رویکرد یکبعدى به معضلهاى اجتماعى و سیاسى از آفتهاى ادبیات داستانى ایران است. چرا که در این داستانها صداى بلند نویسنده و حزبش، از لابهلاى داستانها شنیده مى شود. اما رمان چشمهایش بهدلایلى در زمرهى بهترین آثار است.
رمان «چشمهایش» از مرگ استاد ماکان، نقاش برجسته و روشنفکر در تبعید حکایت دارد. پس از مرگ ماکان، نمایشگاهی از آثارش برگزار می شود. تابلوی «چشمهایش» که تصویری از چشمان نافذ یک زن است، توجه همگان را جلب می کند. راوی اثر در پی کشف هویت زنی که سوژه نقاشی بوده است، برمیآید و متوجه میشود او کسی نیست جز فرنگیس، دختر ثروتمندی که عاشق ماکان بوده اما در نهایت برای نجات جان استاد، تن به ازدواج با یک مامور شهربانی داده است.
به عقیده تسلیمی عدم وقوف ماکان به فداکارى فرنگیس و تردید نسبت به او، پیرنگ مرکزى داستان است: استاد تمامى حسى را که دربارهى زن دارد، در نقاشىاش مجسم کرده است.
فرنگیس از این پرده ابراز ناخرسندى مى کند و این چشمها را براى خود غیر منصفانه قلمداد مى کند. چرا که دست کم، در حق استاد صادقتر از آن چهره بوده است. فرنگیس در نهضت شرکت کرده تا مورد توجه انسان دستنایافتنى باشد. اما استاد مهارت شناخت روحى فرنگیس را تا این اندازه ندارد. از طرفى استاد در این گمان نیز به سر مى برد که عشق فرنگیس راهزن مبارزات سیاسى اوست...
فرنگیس علىرغم اعتراف تلویحى چندگانگىهاى شخصیتش مى گوید: آنها چشمهاى من نیستند. شاید فرنگیس هم راست مى گوید و اختلاف بینش این دو، تنها دربارهى یکدیگر است که پایهى تفاوت را بنا نهاده و هیچگاه با هم به تفاهم نمى رسند.
خواننده فکر مى کند اى بسا همین اختلاف بینشها سبب شده تا هر دو بر خطا روند. ایندو، نمایندهى عشق و سیاستاند و علوى در این دو راههى عشق و مبارزه درگیر شده است.
پاراگراف طلایی تسلیمی درباره چشمهایش اینجاست: در چشمهایش یک تصویر، انگیزهاى ایجاد مى کند که بهقدر یک رمان سخن به میان آید. آن هم بهگونهاى که تمام روایت در تفسیر همان تصویر است.
همهچیز در آینهى همان تصویر نیز دیده مى شود. چشمهایش (بهترین اثر استاد ماکان و نیز بهترین اثر داستانى علوى) داراى گرهافکنىهایى است که عمدهى آنها را راوى در همان تصویر مى گشاید، و با کمک فرنگیس ابهامى را باقى نمى گذارد. در این میانه، استاد از همه غافلتر مى نماید که روایت، فرجام تلخى پیدا مى کند.
خواننده دراین رمان، گامبهگام، همراه راوى و همچون راوى کنجکاوِ ماجراهاى بعدى است و با راوى بهدقت در حوادث درون متن نظر مى کند. این هنر علوى است که راوى خواننده مى شود و خواننده راوى.
«گزارههایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)» کتابی از دکتر علی تسلیمی را در۳۵۰ صفحه و با قیمت ۴۵۰۰۰۰ تومان انتشارات اختران رهسپار بازار کتاب کرده است.
لینک کوتاه: کپی لینک
شوروی خبر کشته شدن سه فضانوردش را چگونه منتشر کرد؟ «پیروزمندانه؛ مثل همیشه»! زلنسکی: روسیه خواهان توقف جنگ اوکراین نیست رسمی؛ هافبک سابق استقلال شاگرد علیرضا منصوریان در عراق شد بازداشت ۷ نفر در ایتالیا به اتهام تامین مالی حماس سازمان برنامه و بودجه چقدر بودجه میگیرد؟ دیوان محاسبات: در لایحه بودجه بسته حمایتی جامع برای حمایت از اقشار آسیبپذیر پیشبینی نشده بورس آمریکا با کاهش شاخصها به کار خود پایان داد دلیل قطع صادرات گاز به عراق چیست؟ پیام گروه هکری حنظله خطاب به نتانیاهو در آستانه سفر به آمریکا مثلث مدعیان وزن ۹۷ کیلوگرم؛ رقابت یزدانی، گلیج و آذرپیرا آقای رییس جمهور! ترمیم کنید اما برای تقویت نه به قصد امتیازدهی و عقبنشینی/ خوراک مردم را دریابید زلزله امروز تهران پیشلرزه بود؟ رشد تحویل گازوئیل به نیروگاهها با توان داخلی کشور مرگ مشکوک قهرمان بیاتلون نروژ با ماسک تمرین در ارتفاع انتقاد امام جمعه اصفهان از افزایش تعطیلی ها: دشمن میخواهد ما کمکار باشیم یا اصلاً کار نکنیم/ ما در روستاها تونل برفی میزدیم و از همان مسیر به مدرسه میرفتیم
نظرسنجی
قوانین کنونی ازدواج و طلاق در ایران ...