.png "عصر ایران")
۲۱ آبان ۱۴۰۴
به روز شده در: ۲۱ آبان ۱۴۰۴ - ۱۳:۰۴
رفتار غیرمنتظره آنتلوپ: خوردن جوجه غاز زنده (فیلم) وقتی هوش مصنوعی به کمک معلولان می‌آید
جای خالی هوش مصنوعی در زندگی معلولان، در حالی محسوس است که آنها بیش از هر قشر دیگری برای توانمندتر شدن به این فناوری نیاز دارند. اگر سیاست‌گذاران امروز در گنجاندن اصول عدالت و دسترس‌پذیری در مقررات توسعه هوش مصنوعی تعلل کنند، نابرابری اجتماعی برای این قشر در انتظار آنهاست.
هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در دنیای امروز مرزهای توانایی را جابه‌جا کرده‌اند و میلیون‌ها فرد دارای معلولیت با کمک ابزارهای هوشمند، گام‌هایی تازه به سوی استقلال، ارتباط مؤثر و مشارکت اجتماعی برمی‌دارند.
به گزارش ایرنا، هوش مصنوعی در سال‌های اخیر به ابزاری توانمند برای ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت تبدیل شده است و این فناوری می‌تواند شکاف‌های موجود در زیرساخت‌های فیزیکی و اجتماعی را تا حد زیادی جبران کند. ابزارهایی مانند مترجم زبان اشاره، زیرنویس زنده و برنامه‌های تشخیص گفتار، امکان برقراری ارتباط مؤثرتر را برای ناشنوایان فراهم کرده‌اند همچنین، اپلیکیشن‌هایی که محیط اطراف را برای نابینایان توصیف می‌کنند، به آنها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری در فضاهای عمومی حرکت کنند.
در حوزه توانایی‌های جسمی، فناوری‌هایی مانند ویلچرهای هوشمند با فرمان صوتی، پروتزهای مجهز به یادگیری حرکات طبیعی و ربات‌های کمکی، استقلال حرکتی افراد کم‌توان را افزایش داده‌اند. از سوی دیگر، در زمینه اختلالات شناختی مانند اوتیسم، برنامه‌های آموزش تطبیقی و دستیارهای گفتاری نقش مهمی در یادگیری و تعامل اجتماعی ایفا می‌کنند. این پیشرفت‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی نه‌تنها ابزاری فناورانه، بلکه پلی برای مشارکت برابرتر افراد دارای معلولیت در جامعه است.
از سوی دیگر، هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای جامعه معلولان ایفا کند. تحلیل داده‌های کلان درباره نیازها، چالش‌ها و الگوهای رفتاری افراد دارای معلولیت، به نهادهای دولتی و سازمان‌های حمایتی کمک می‌کند تا خدمات مؤثرتری طراحی کنند. به این ترتیب، هوش مصنوعی نه‌تنها در سطح فردی بلکه در سطح کلان نیز می‌تواند به تحقق عدالت اجتماعی و دسترسی برابر برای همه شهروندان کمک کند.
برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در ایران با درجات مختلفی از معلولیت زندگی می‌کنند و هوش مصنوعی با ابزارهایی نوین از جمله مترجم زبان اشاره، پروتزهای هوشمند و دستیارهای گفتاری، افق تازه‌ای برای استقلال و مشارکت اجتماعی آنان گشوده است.
کاربردهای هوش مصنوعی برای توانمندسازی معلولان
کاربردهای هوش مصنوعی برای توانمندسازی افراد دارای معلولیت متفاوت است؛ به طور مثال در بخش شنوایی، سامانه‌های زیرنویس زنده و مترجم زبان اشاره به ناشنوایان کمک می‌کنند تا ارتباط آسان‌تری برقرار کنند. برای نابینایان نیز برنامه‌هایی مانند Seeing AI از طریق دوربین تلفن همراه، محیط اطراف و متن‌ها را شناسایی و توصیف می‌کنند.
هوش مصنوعی در حوزه جسمی نیز با فناوری‌هایی مانند کنترل رایانه یا ویلچر با فرمان صوتی و پروتزهای هوشمند با قابلیت یادگیری حرکات طبیعی، تحولی بزرگ ایجاد کرده‌اند همچنین ربات‌های کمکی انجام کارهای روزمره را برای افراد کم‌توان ساده‌تر می‌سازند.
هوش مصنوعی در بخش شناختی نیز برنامه‌های آموزش هوشمند و دستیارهای گفتاری در گفتاردرمانی و آموزش کودکان دارای اوتیسم کاربرد دارند. در مجموع، هوش مصنوعی با ابزارهایی چون تشخیص گفتار، تبدیل متن به گفتار و دستیارهای هوشمند، به ارتقای استقلال و مشارکت اجتماعی افراد دارای معلولیت کمک می‌کند.
جهان با صدای هوش مصنوعی می‌بیند
جرارد کوین گزارشگر ویژه پیشین سازمان ملل در حوزه حقوق افراد دارای معلولیت در گزارش خود می‌نویسد: سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند فرصت‌های تازه‌ای برای مشارکت اجتماعی معلولان ایجاد کنند؛ از بهبود حرکت و مسیریابی گرفته تا گسترش استقلال فردی.
نرم‌افزارهای تشخیص صدا، ردیابی چشم، آواتارهای زبان اشاره و سیستم‌های توصیف خودکار تصویر، امروزه برای نابینایان و ناشنوایان تحولی بزرگ ایجاد کرده‌اند. ابزارهایی مانند تبدیل گفتار به متن و زیرنویس خودکار و یا تلفن‌های همراه مجهز به دستیار هوشمند، ارتباطات دیجیتال را برای همه ممکن ساخته‌اند.
گام‌های کوچک در مسیر بزرگ
سیدمحمدامین آقامیری دبیر شورای عالی فضای مجازی، می‌گوید: سرمایه‌گذاری‌هایی برای توسعه دستیارهای هوشمند در حال انجام است تا عدالت در دسترسی معلولان به فضای مجازی افزایش یابد. از سوی دیگر رئیس دبیرخانه ستاد مناسب‌سازی کشور از تشکیل «کارگروه ملی دسترس‌پذیری فضای مجازی برای معلولان» خبر می‌دهد؛ کارگروهی که به تازگی تشکیل شده است.
غلامرضا رضایی‌فر رئیس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور در گفت و گو با خبرنگار گروه جامعه ایرنا درباره اقدامات «کارگروه ملی دسترس‌پذیری فضای مجازی برای معلولان» اظهار کرد: هدف از تشکیل این کارگروه، استفاده از فضای مجازی و دیجیتال برای دسترس پذیری بیشتر برای معلولان است.
افراد دارای معلولیت دسترسی بسیار کمی به فضای دیجیتال دارند و ظرفیت‌ها در این زمینه هنوز شناسایی نشده است.
وی ادامه داد: هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های جدید برای دسترس پذیری باید مورد استفاده قرار گیرد. فضای مجازی می‌تواند برای نابینایان و ناشنوایان، کاربردی شود. باید در این زمینه بررسی‌های بیشتری صورت بگیرد تا زندگی معلولان، بهتر و راحت تر شود.
به گفته رضایی فر، تاکنون ۴۲ درصد دستگاه‌های دولتی اقدام به دسترس‌پذیرسازی درگاه‌های الکترونیکی خود کرده‌اند؛ اما هنوز راه زیادی تا جامع شدن این خدمات باقی مانده است.
رضایی فر تصریح کرد: افراد دارای معلولیت دسترسی بسیار کمی به فضای دیجیتال دارند و ظرفیت‌ها در این زمینه هنوز شناسایی نشده است.
اهم اقدامات انجام گرفته در حوزه هوش مصنوعی
رئیس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور درباره مهمترین اقدامات در حوزه بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای افراد دارای معلولیت گفت: طی دو سال اخیر، دسترسی نابینایان به درگاه های الکترونیک دولتی مورد توجه قرار گرفته است و در این زمینه فقط روی دستگاه‌های دولتی تمرکز شده و دستگاه‌های دولتی براساس ۱۲ ویژگی استاندارد مانند بزرگ کردن فونت، ایجاد کانتراست، حذف انیمیشن، افزایش فاصله خطوط، حذف تصاویر از صفحه، ایجاد مارکر و تبدیل متن به صوت، درگاه‌های الکترونیک خود را برای معلولان دسترس پذیر کردند.
رضایی فر افزود: به طور مثال ایجاد مارکر باعث می شود که فرد کم بینا بهتر بتواند فونت را ببیند؛ البته ممکن است اقدامات دسترس‌پذیر کردن درگاه‌های الکترونیکی برای معلولان، ایرادهایی داشته باشد.
وی با تاکید براینکه ظرفیت هوش مصنوعی در توانمندسازی معلولان باید شناسایی شود، افزود: افراد دارای معلولیت، کارشناس شناسایی این ظرفیت‌ها هستند؛ مثلا هیچکس مانند یک فرد نابینا نمی‌تواند نیازهایش را تشخیص دهد و گروه‌های دانش بنیان داخلی نیز می‌توانند این خواسته ها و نیازها را با تکنولوژی‌های نوین، برآورده کنند.
عصر متاورس و سهم ناچیز بهزیستی
سیدجواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور با اشاره به تحولات دیجیتال می‌گوید: در عصر هوش مصنوعی فرصت‌های بی‌نظیری برای رفع موانع و گسترش تلفیق اجتماعی فراهم شده است. پیام این عصر برای ما، دسترس‌پذیر کردن دنیای متاورس است.
به گفته وی، منابع دولتی محدود است و باید از توان بخش غیردولتی برای توسعه ابزارهای فناورانه ویژه معلولان بهره گرفت. از جمله طرح‌های در دست اقدام، نرم‌افزاری است که امکان ارتباط ناشنوایان با شماره‌های امدادی را فراهم می‌کند.
فاطمه عباسی معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور نیز درباره ضرورت ورود فناوری به حوزه توانبخشی نیز می‌گوید: متأسفانه در حوزه فناوری‌های کمک توانبخشی در کشور ضعف وجود دارد و انتظار داریم وزارت بهداشت در این زمینه فعال‌تر شود و تاکنون توجه کافی به این حوزه نداشته است همچنین سازمان بهزیستی بیشتر درگیر مسائل معیشتی افراد دارای معلولیت است.
ورود هوش مصنوعی به الگوریتم‌ها، توانبخشی را متحول می‌کند
کارشناسان معتقدند اگر ابزارهای هوش مصنوعی برای معلولان غیرقابل دسترس باشد، این افراد به حاشیه جامعه رانده می‌شوند. در حالی‌که ورود هوش مصنوعی به الگوریتم‌های توانبخشی و حمایتی می‌تواند تحولی اساسی در خدمات بهزیستی ایجاد کند اما اجرای چنین برنامه‌هایی نیازمند طراحی دقیق، تدوین استانداردهای فنی و نظارت اخلاقی است. مهم‌تر از همه، حضور فعال خود معلولان در فرآیند تصمیم‌گیری و طراحی فناوری‌هاست. هیچکس مانند فرد نابینا یا ناشنوا نیازهای واقعی خود را نمی‌شناسد.
عدالت دیجیتال، شرط آینده‌ای بهتر
بی شک، آنچه بیش از همه در میان دغدغه‌ها تکرار می‌شود، نبود نگاه عدالت‌محور به فناوری است. فناوری اگر برای همه نباشد، به ابزار تبعیض تبدیل می‌شود. معلولان بیش از هر گروه دیگری از جامعه به فناوری نیاز دارند تا فاصله خود با دیگران را کم کنند، نه اینکه با گسترش هوش مصنوعی، شکاف نابرابری عمیق‌تر شود؛ بنابراین تا زمانی که سیاست‌گذاران، اصول دسترس‌پذیری و عدالت دیجیتال را در تدوین مقررات هوش مصنوعی لحاظ نکنند، آینده‌ای برابر در انتظار نخواهد بود. امروز زمان آن است که صدای میلیون‌ها معلول شنیده شود؛ کسانی که حق دارند در عصر هوش مصنوعی، دیده شوند.
نکته دیگر اینکه با مشارکت دادن افراد دارای معلولیت در تصمیم‌گیری‌ها و طرح‌های فناورانه، جامعه پویاتر و عادلانه‌تر می‌شود. در چنین شرایطی، هوش مصنوعی می‌تواند به ابزاری برای عدالت، برابری و توانمندسازی واقعی تبدیل شود — نه فقط فناوری لوکس برای عده‌ای محدود.
جای خالی هوش مصنوعی در زندگی معلولان، در حالی محسوس است که آنها بیش از هر قشر دیگری برای توانمندتر شدن به این فناوری نیاز دارند. اگر سیاست‌گذاران امروز در گنجاندن اصول عدالت و دسترس‌پذیری در مقررات توسعه هوش مصنوعی تعلل کنند، نابرابری اجتماعی برای این قشر در انتظار آنهاست.
لینک کوتاه: کپی لینک
بانک رفاه کارگران نخستین برات‌های الکترونیک زنجیره تولید را صادر کرد استایل متفاوت الهام پاوه نژاد با هدبند سکه‌ای / تجلیل از علیرضا کوشک جلالی در نیاوران (عکس) ترامپ: «وظیفه» دارم از بی‌بی‌سی به دلیل ویرایش سخنرانی‌ام شکایت کنم امسال قطعی برق نداریم، به شرط تأمین سوخت نیروگاه‌ها رابطه خودسوزی احمد بالدی و شاخص فلاكت در خوزستان / شهردارِ اهواز بدونِ لحظه‌اي دلجويي رابطه خودسوزی احمد بالدی و شاخص فلاكت در خوزستان / شهردارِ اهواز بدونِ لحظه‌اي دلجويي درگیری دو جوان رنگ خون گرفت «ادی مورفی» و خاطره عجیب‌اش درگذشت ناگهانی فواد شمس، فعال سیاسی و تحلیلگر رسانه‌ای شهرهایی که امروز آینده را زندگی می‌کنند مشاور روحانی به شریعتمداری کیهان : هیچ ملتی با ناسزا گفتن به عقلانیت، صاحب قدرت نشده است / از چیزی دفاع می‌کنید که بازتولید نفرت، کینه و شکست است قنات؛ راه نجات ایران در عصر تشنگی معاون عارف:
رفع فیلتر یوتیوب گام به گام انجام می‌شود چرا مدارس پولی، عدالت را از مدارس دولتی ربوده‌اند؟ دیدنی های امروز؛ از سالگرد پایان جنگ جهانی اول تا انتخابات سراسری عراق