از لیلا حاتمی تا فرح دیبا و رویا نونهالی/ نگاهی به «مدرسه ژاندارک» در قلب تهران

عصر ایران ؛ علی نجومی ــ سالهای سلطنت محمدشاه قاجار است. حالا دیگر ایران  از شکست در جنگ‌های ایران و روس و قراردادهای گلستان و ترکمانچای خسته نفس است و هر روز خبر تازه ای از پیشرفت های علمی و صنعتی دنیای فرنگ به گوش ایرانیان و به خصوص دربار می رسد و محمدشاه بالاخره رضایت می دهد تا مدارس به شکل نوین در ایران تاسیس شوند اما مدارسی که در پی این دستور در ایران ساخته می شوند عموما متعلق به میسیونر ها یا مبلغان  مذهبی خارجی است و اولین آنها را که یک مدرسه پسرانه بود یک کشیش آمریکایی به نام «پرکینز» در ارومیه تاسیس کرد و دوسال بعد هم شعبه دخترانه آن را بازگشایی کرد اما دانش آموزان این مدرسه اقلیت های مذهبی بودند و مدرسه حق ثبت نام کردن دانش آموزان مسلمان را نداشت.

در آن مدرسه علاوه بر علوم جدید و تعالیم مذهبی مسیحی، قالی بافی و آهنگری هم آموزش داده می شد. دومین مدرسه را هم «اوژن بوره» که یک کشیش فرانسوی بود در سال 1216 در تبریز بازگشایی کرد. اما این مدرسه اجازه و امکان این را داشت که از مسلمانان ثبت نام کند به طوری که از 14 شاگردی که در سال اول در آن ثبت نام کردند 11 نفر مسلمان بودند و علت آن این بود که دروس مذهبی مسیحی از درسهای مدرسه حذف شده بود و فقط علوم جدید، فلسفه و زبان فرانسه در آن تدریس می شد.حتی ناصرالدین شاه قاجار هم در دوران ولیعهدی در این مدرسه درس خواند.
در دوره ناصرالدین شاه کم کم ساخت  مدارس توسط خود ایرانیان  رونق گرفت و دارلفنون، رشدیه و شوکتیه از آن جمله اند. همچنین کالج مشهور آمریکایی ها که بعدها نامش به البرز تغییر کرد در همین دوران ساخته شد.

اما موضوع یادداشت ما امروز مدرسه دخترانه «ژاندارک» است که در سال 1272 خورشیدی توسط دختران تارک دنیا و راهبان فرانسوی و با نام سن ژوزف تاسیس شد. این مدرسه در زمین های «نصرالله خان مشیرالدوله»  اولین صدراعظم دوران مشروطه ساخته شده بود و بعدها در دوران رضاخان توسط «نیکلای مارکوف» معمار شهیر روسی ساختمان جدیدی برای مدرسه در همان زمین و در کنار کلیسای ژاندارک ساخته شد و نامش به ژاندارک تغییر کرد. مارکف روحیه معماری ایرانی را در این بنا به رخ کشیده است و نمای آن تلفیق هنرمندانه آجر و گچ است. استفاده از قوس‌های ایرانی، کاشی‌کاری‌ها در بالای قاب بازشوها و قطار بندی به صورت نواری در رخ‌بام بنا این نوع معماری را به خوبی نشان می‌دهد.

فهرست دروس 

مدرسه شامل دوره ابتدایی و دوره متوسطه بود. دانش‌آموزان آشوری، ارمنی و مسلمان در کلاس‌های واحد باهم تحصیل می‌کردند. در برخی کلاس ارمنی‌ها فارسی تدریس نمی‌شد هر چند که از سال ۱۳۰۴ بنا به بخشنامه وزارت معارف درس فارسی را به فهرست دروس متفرقه اضافه کرد. معلمان مدرسه اغلب از فارغ‌التحصیلان همین مدرسه بودند. معلمان کلاس‌های فارسی ایرانی و معلمان کلاس‌های فرانسه از «دختران تارک دنیا» یا همان راهبه مسیحی کاتولیک از فرقه سن ونسان دوپل بودند. این مدرسه از وزارت معارف نیز ماهیانه بودجه‌ای دریافت می‌کرد که در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی ۱۰۰ تومان بوده است. همه شاگردان نیمه وقت برنامه کامل آموزش و پرورش ایران را دنبال می‌کردند و نیمه وقت برنامه کامل آموزش و پرورش فرانسه را. بخش فارسی تا کلاس چهارم نظری و اخذ دیپلم متوسطه ادامه داشت، اما برای بخش فرانسوی تنها تا تصدیق کلاس نهم مدرک داده می‌شد و پس از آن دوسال مدرک زبان فرانسه سوربن ۱ و ۲ اخذ می‌شد.

برنامه درسی مدرسه در دوره ابتدایی شامل حساب، دیکته، پاک‌نویسی، خیاطی، تاریخ، جغرافیا، معرفه‌الاشیا، ادبیات و فوائدالادب می‌شد. همچنین برنامه درسی دوره متوسطه از دروس ریاضیات (جبر و هندسه)، علوم (شیمی، فیزیک و تاریخ طبیعی) تاریخ (تاریخ عمومی و تاریخ شعرا)، فارسی (دستور و کلیله و دمنه)، حفظ‌الصحه خیاطی و تدبیر منزل تشکیل می‌شد.

فارغ التحصیلان مشهور

بانوان مشهوری مانند  ملکه ملک‌زاده ـ باستان‌شناس و سکه‌شناس، فخرعظمی ارغون ـ روزنامه‌نگار و شاعر (مادر سیمین بهبهانی)، خواهر لوریس چکنواریان که در صنایع شیمی صاحب نام است، آذرنوش صدرسالک ـ موسیقیدان و نوازنده چنگ (همسر مجید انتظامی)، فرح دیبا، رویا نونهالی ، لیلی رشیدی، لیلا حاتمی و ... در آن درس خوانده اند.

یادگار جالب به جا مانده از آن ایام

یکی از یادگاری‌های کوچه ژاندارک که به ارزش معنوی این محله ومدرسه می‌افزاید، وجود یکی از  قدیمی‌ترین فروشگاه‌های لوازم تحریر و لوازم نقاشی تهران بوده، این مغازه در خیابان منوچهری، مجاور کوچه ژاندارک قرار داشت که تا سال گذشته هم توسط صاحبان قدیمی آن دایر بود، اما چند ماه پیش این مغازه فروخته شد و در حال حاضر خالی است.

سرنوشت مدرسه 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ساختمان مدرسه به تملک وزارت آموزش و پرورش درآمد و تبدیل به راهنمایی دخترانه سمیه شد ولی در سال های اخیر تبدیل به یک دبیرستان پسرانه شده است. در حالی که کلیسای مجاور مدرسه معروف به «کلیسای ژاندارک» همچنان به عنوان کلیسا به عملکرد خود ادامه می‌دهد.

این کولرها سندروم ساختمان بیمار تولید می‌کنند

بیشتر بخوانید:

باغ فردوس شاهد دویست ساله شمرون و قصه هایش/ از مدرسه شاپور تا موزه سینمای ایران

«اینجا تهران است، صدای ایران»/ طنین صدای زنانه در عمارت کلاه فرنگی رادیو

تماشاخانه

کنکور ۱۴۰۴، رتبه عجیبی که سهم مدارس دولتی شد / زنگ هشدار یک بحران در آینده (فیلم)

چه کسی نمی‌خواهد هنرمندان ایرانی به سیته پاریس بروند؟ داستان ساختمانی که یک فرانک واگذار شد (فیلم)

فیلم های دیگر