عصر ایران ــ در جهانی که ظاهر و پوشش بخش مهمی از هویت روزمره را تشکیل میدهد، صنعت مد و لباس در سکوت به یکی از بزرگترین بحرانهای زیستمحیطی کره زمین تبدیل شده است. گزارشها نشان میدهد این صنعت، پس از صنعت نفت و گاز، دومین آلاینده بزرگ جهان است و ردپای ویرانگر آن بر منابع آبی، خاک و اقیانوسها روزبهروز عمیقتر میشود.
آمارها تصویری هولناک از حجم زبالههای نساجی ارائه میدهند. سالانه ۹۲ میلیون تُن پارچه و لباس به کوههای زباله اضافه میشود. برای درک بهتر این حجم عظیم، کافی است تصور کنید که در هر ثانیه، محتویات یک کامیون پر از لباس دور ریخته میشود.
تراژدی بزرگتر اینجاست که سرنوشت این حجم از زباله، به ندرت به سمت بازیافت میرود. در حال حاضر، کمتر از ۱۵ درصد از این لباسها شانس بازیافت یا استفاده مجدد پیدا میکنند و بیش از ۸۵ درصد باقیمانده یا در محلهای دفن زباله دفن شده و یا سوزانده میشوند که هر دو روش، آلودگی شدید آب، خاک و هوا را به دنبال دارد.
شاید تکاندهندهترین آمار، هزینه پنهان تولید یک لباس ساده باشد. برای تولید تنها یک تیشرت پنبهای، ۲۷۰۰ لیتر آب سالم مصرف میشود. این مقدار، معادل آب آشامیدنی مورد نیاز یک فرد برای دو و نیم سال است.
این مصرف بیرویه تنها به پنبه محدود نمیشود. پلیاستر، که امروزه پرمصرفترین الیاف در صنعت پوشاک است، مستقیماً از نفت خام، یک منبع تجدیدناپذیر و آلاینده، تولید میشود. این وابستگی به سوختهای فسیلی، ردپای کربن صنعت مد را به شدت افزایش داده است.
خطر الیاف مصنوعی مانند پلیاستر با دور ریختن لباس تمام نمیشود. هر بار شستوشوی این لباسها، هزاران ذره نامرئی میکروپلاستیک را آزاد میکند. این ذرات از طریق سیستم فاضلاب به رودخانهها و اقیانوسها راه یافته، توسط آبزیان بلعیده شده و در نهایت وارد زنجیره غذایی انسان میشوند و خطرات جدی برای سلامتی ایجاد میکنند.
ریشه اصلی این بحران، مدل تجاری «مد سریع» است که مصرفکنندگان را به خرید مداوم لباسهای ارزان و یکبارمصرف تشویق میکند. این مدل باعث شده است که متوسط عمر مصرفی یک لباس به کمتر از سه سال کاهش یابد، در حالی که یک لباس باکیفیت میتواند به راحتی بیش از ۱۰ سال مورد استفاده قرار گیرد.
در مقابل این تصویر تاریک، راهکارهای امیدبخش و قابل اجرایی نیز وجود دارد. کاهش خرید غیرضروری، اولین و مؤثرترین قدم است. هر خرید کمتر به معنای کاهش مستقیم مصرف انرژی، آب و کوچکتر شدن ردپای کربن است.
علاوه بر این، گزینههای پایداری مانند تعمیر لباسهای قدیمی، خرید از فروشگاههای لباس دستدوم و اهدا کردن لباسهای بلااستفاده به جای دور ریختن آنها، نقش کلیدی در کاهش آلودگی دارند. خوشبختانه، بازار جهانی لباس دستدوم به عنوان یک انتخاب هوشمندانه و پایدار به سرعت در حال رشد است.
در نهایت، این یک انتخاب فردی و جمعی است. با تغییر نگرش خود به مصرف و انتخابهای آگاهانهتر، میتوانیم این چرخه مخرب را متوقف کنیم. به قول معروف: «کمد کوچکتر، زمین سبکتر. انتخاب با ماست».