سد تنگ سرخ؛ راه نجات شیراز یا آغاز بحرانی جدید؟

پروژه سد تنگ سرخ، واقع در شمال‌غرب شیراز، سال‌هاست که به یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در حوزه مدیریت منابع آب و محیط زیست استان فارس تبدیل شده است. 

به گزارش ایلنا، این سد که در سال ۹۰ کلنگ‌زنی شد، با هدف تأمین آب شرب، کشاورزی و جلوگیری از سیلاب‌های فصلی طراحی شده بود. با این حال، روند ساخت آن با انتقادات گسترده‌ای از سوی فعالان محیط زیست، کارشناسان و حتی برخی مقامات کشوری مواجه شده است. 

کارشناسان محیط زیست هشدار داده‌اند که ساخت این سد می‌تواند به زیست‌بوم دریاچه مهارلو و منابع طبیعی منطقه آسیب جدی وارد کند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس در سال‌های گذشته اعلام کرد که پرونده این پروژه به دلیل نداشتن ارزیابی زیست‌محیطی مختومه شده است، اما فشارهایی برای ازسرگیری آن وجود دارد. 

یکی از انتقادات اصلی به پروژه، تهدید آن علیه کریدور هوایی شمال‌غرب شیراز است که نقش مهمی در تلطیف هوای شهر دارد. همچنین، جنس خاک آهکی منطقه، خطر فرونشست زمین را افزایش می‌دهد که می‌تواند به خانه‌ها و زیرساخت‌های اطراف آسیب برساند. فعالان محیط زیست این پروژه را «تیر خلاص» به اکوسیستم شکننده منطقه می‌دانند. 

برخی فعالان محیط زیست به دلیل مشکلاتی مانند تهدید اکوسیستم منطقه، خشکی دریاچه مهارلو و خطرات زمین‌شناسی هشدار داده اند، اما شرکت آب منطقه‌ای فارس تأکید دارد که این مسائل در بازنگری طرح رفع شده‌اند و سد برای کنترل سیلاب‌ها و توسعه گردشگری طراحی شده است. 

از سوی دیگر، برخی مقامات و حامیان پروژه معتقدند که سد تنگ سرخ می‌تواند از ساخت‌وسازهای بی‌رویه در منطقه جلوگیری کرده و به مدیریت منابع آب کمک کند. 

با این حال، توقف‌های مکرر پروژه به دلیل مسائل مالی و همچنین نبود اجماع میان نهادهای مسئول، اجرای آن را با تأخیر مواجه کرده است. 

در نهایت، سد تنگ سرخ همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این پروژه نیازمند بازنگری جامع با در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی، پدافند غیرعامل و نیازهای واقعی منطقه است تا تعادلی میان توسعه و حفظ محیط زیست برقرار شود. 

ادعاهایی که صرفاً تبلیغاتی است

فعال محیط زیست استان فارس، در اظهاراتی انتقادی نسبت به پروژه‌های مخرب زیست‌محیطی در شیراز هشدار داد و از احداث سد تنگ سرخ به شدت انتقاد کرد. 

بهمن ایزدی می‌گوید: ادعاهای مطرح‌شده درباره این پروژه صرفاً تبلیغاتی است و نباید به آن اعتماد کرد. 

ایزدی با اشاره به نقش سازمان آب به‌عنوان متولی این پروژه این سازمان را ذینفع اصلی در اجرای این پروژه می‌داند و ادامه می‌دهد: چنین اقداماتی با بهانه‌هایی مانند توسعه گردشگری انجام می‌شود. 

این فعال محیط زیست همچنین به پروژه سد تنگ سرخ اشاره کرد و آن را تهدیدی جدی برای آبخوان‌های شیراز و سلامت محیط زیست منطقه خواند. 

وی با بیان اینکه این پروژه با مخالفت جدی فعالان محیط زیست و جامعه دانشگاهی مواجه است، یادآور می‌شود: سرانجام این پروژه به گوش دادن به استدلال‌های علمی و کارشناسی بستگی دارد. 

این فعال محیط زیست با اشاره به ساختار گچی و متخلخل زمین در تنگ سرخ، احداث سد را از نظر زمین‌شناسی خطرناک خواند و به تجربه‌های ناموفق مشابه مانند سد داراب اشاره کرد. 

وی از سازمان‌های مربوطه خواست به جای اصرار بر پروژه‌های مخرب، با اندیشمندان و دلسوزان محیط زیست همکاری کنند تا شیراز از بحران کنونی خارج شود. 

ایزدی تأکید می‌کند: اصرار بر اجرای چنین پروژه‌هایی به نوعی دشمنی است و نیاز به بازنگری جدی و همکاری جمعی برای حفاظت از منابع طبیعی دارد. 

انتقاد از تخریب آبخوان‌های مهم شیراز

وی همچنین به تخریب آبخوان‌های مهم شیراز مانند آبخوان‌های کوه دراک و کوه سرخ اشاره کرد و از پروژه‌های گردشگری مانند تله‌کابین که به بهانه توسعه انجام می‌شود، انتقاد کرد. 

ایزدی با تأکید بر اهمیت تنگ سرخ به‌عنوان کانال اصلی ورود هوای پاک به جلگه شیراز، احداث سد را عاملی برای انسداد این مسیر و افزایش مشکلات تنفسی و ریزگردها می‌داند. 

این فعال محیط زیست همچنین به روان‌آب‌های تنگ سرخ که در فصل خشک باغات و دشت‌ها را سیراب می‌کند و در زمستان سیلاب‌ها را کنترل می‌کند، اشاره کرد و هشدار می‌دهد: دست‌اندازی به این منطقه، شیراز را در معرض تهدیدات زیست‌محیطی و زمین‌ساختی قرار می‌دهد. 

محیط زیست فارس در انتظار گزارش ارزیابی سد تنگ سرخ

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست فارس نیز در خصوص آخرین وضعیت سد تنگ سرخ می‌گوید: قرار بود گزارش ارزیابی این پروژه به صورت مفصل ارائه شود تا توضیحات لازم در آن بررسی گردد، اما تاکنون این گزارش به دست ما نرسیده است. 

قاسم نهاوندی تصریح می‌کند: تغییر ارتفاع سد مطرح شده بود، اما بدون ارائه گزارش ارزیابی اصلاحی از سوی شهرداری یا مجریان پروژه، امکان بررسی و تصمیم‌گیری وجود ندارد. این گزارش باید توسط شهرداری که متولی پروژه است، ارائه و در کارگروه مربوطه بررسی شود تا بر اساس آن اظهارنظر نهایی صورت گیرد. 

نهاوندی در پاسخ به اخبار منتشر شده مبنی بر تأمین آب شیراز از طریق سد تنگ سرخ، خاطرنشان می‌کند: این موضوع در حد مصاحبه و صحبت است و تا زمانی که گزارش ارزیابی نهایی ارائه و تعیین تکلیف نشود، محیط زیست اجازه‌ای برای اجرای پروژه صادر نکرده است. تصمیم‌گیری در مورد امکان‌پذیر بودن یا نبودن این پروژه، پس از دریافت و بررسی گزارش ارزیابی انجام خواهد شد. 

احداث سد تنگ سرخ نیازمند بررسی دقیق کارشناسی است

وی با اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره احداث سد تنگ سرخ می‌گوید: از یک سو فعالان محیط زیست خواستار توقف احداث و راه‌اندازی این سد هستند و از سوی دیگر، برخی مسئولان دولتی، آبفا، اعضای شورای شهر و شهرداری‌ها از اجرای این پروژه حمایت می‌کنند. اداره کل حفاظت محیط زیست به همه تفکرها احترام می‌گذارد و نه در مقام دفاع از احداث سد است و نه در مقام مخالفت با آن. این موضوع نیازمند بررسی دقیق کارشناسی توسط متخصصان مربوطه است. 

نهاوندی ادامه می‌دهد: هر دو گروه موافق و مخالف دلایل خاص خود را دارند که بخشی از آن‌ها فنی و بخشی اعتقادی است. منطقی‌ترین راه این است که دیدگاه‌های موافق و مخالف در جلسات کارشناسی مطرح و بررسی شوند. این جلسات باید با حضور نمایندگان هر دو طرف برگزار شود تا بر اساس خروجی نظرات، تصمیم نهایی توسط کمیته‌های تصمیم‌گیرنده اتخاذ شود. 

معاون محیط زیست فارس معتقد است؛ اگر این پروژه مورد توافق همه قرار گیرد، مجوز لازم صادر خواهد شد و در غیر این صورت، اجازه اجرا داده نمی‌شود. 

وی عنوان می‌کند: بهترین راهکار این است که موافقان و مخالفان با ارائه دلایل خود در جلسات کارشناسی به بحث و تبادل نظر بپردازند تا در نهایت به یک جمع‌بندی نهایی رسیده و تصمیم مقتضی اتخاذ شود. 

پاسخ شرکت آب منطقه‌ای به نگرانی‌های محیط زیستی سد تنگ سرخ

شرکت آب منطقه‌ای فارس پیش از این در گزارشی در پاسخ به انتقادات درباره سد تنگ سرخ شیراز اعلام کرده است که از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ با ابتکار استاندار وقت و تشکیل کارگروهی تخصصی، طرح سد بازنگری شده است. در این بازنگری، اهداف ذخیره‌سازی آب برای مصارف کشاورزی و احیای رودخانه خشک حذف و سد از مخزنی به نوع تأخیری تغییر یافته است. 

در گزارش این شرکت تأکید شده که این سد با ایجاد پهنه آبی ۷۰ هکتاری، صرفاً برای توسعه گردشگری و مهار سیلاب‌ها به مدت کوتاه طراحی شده و بدون مداخله در رژیم طبیعی رودخانه، سیلاب‌ها را به دریاچه مهارلو هدایت می‌کند. 

در پاسخ به ادعای رسوب سالانه ۵۰ هزار تن نمک در مخزن سد و خطر تشکیل شوره زار، شرکت آب منطقه‌ای فارس گفته است که سازند گچساران در منطقه فاقد لایه‌های نمکی است و شامل مارن‌های رنگارنگ، سیلتستون، آهک و مارن گچ دار است، بنابراین خطر تشکیل شوره زار منتفی است. 

همچنین نگرانی‌ها درباره فرار آب و فرونشست زمین به دلیل طراحی دیوار آب بند با عمق ۵۵ متر و فقدان مجاری تخلیه رد شده است. فروچاله‌های موجود در مخزن در تراز بالاتر از سطح نرمال دریاچه قرار دارند و تهدیدی برای آب‌بندی ایجاد نمی‌کنند. نرخ انحلال لایه‌های گچی در سازند گچساران بسیار کم است و با توجه به فاصله لایه‌ها تا سطح رخنمون طبیعی، نگرانی درباره فرونشست و ناپایداری شدیداً کاهش پیدا می‌کند. 

در پاسخ به نگرانی‌های لرزه‌خیزی این شرکت اصرار دارد که ساختگاه سد تنگ سرخ روی گسل فعال قرار ندارد و نزدیک‌ترین گسل سبزپوشان در فاصله ۲ تا ۳ کیلومتری است. 

 پروژه سد تنگ سرخ با وجود بازنگری‌ها و تغییر اهداف، همچنان محل اختلاف نظرهایی میان موافقان و مخالفان زیست محیطی است و باید دید آیا جلسه‌ای با حضور موافقان و مخالفان این پروژه برگزار می‌شود یا خیر؟

دستگیری عربده کش سابقه دار در غرب تهران

تماشاخانه

دستگیری پرستار تقلبی در آمریکا / به ۴ هزار بیمار خدمات درمانی داده بود (فیلم)

راز خارش تن خرس‌ها روی درختان چیست؟ (فیلم)

فیلم های دیگر