عصر ایران ــ چین با صرف هزینهای بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار در حال احداث یک خطآهن پیشرفته از میان کوههای هیمالیاست که شهر چنگدو در جنوب غرب این کشور را به لهاسا، پایتخت منطقه خودمختار تبت، متصل خواهد کرد. این پروژه زمان سفر بین این دو نقطه را از ۳۴ ساعت به ۱۳ ساعت کاهش میدهد و تنها بخشی از زنجیره عظیم زیرساختی چین در امتداد مرز حدوداً ۲ هزار مایلی با هند به شمار میآید.
مرز میان چین و هند دهههاست محل اختلاف بوده است، اما دینامیک این اختلافات در سالهای اخیر دگرگون شده است. چین با سرمایهگذاری گسترده در جادهها، باندهای فرود هلیکوپتر، فرودگاهها و توسعه صدها دهکده مرزی عملاً حضور خود را در مناطق مورد مناقشه تقویت کرده است.
در حالی که پکن ادعا میکند این پروژهها ماهیتی اقتصادی دارند، اما ظرفیت کاربرد نظامی این زیرساختها موجب نگرانی عمیق مقامات هندی شده است. تحلیلگران هشدار میدهند که این روند میتواند به شکلگیری درگیریهای بزرگتری در آینده منجر شود.
در سال ۲۰۲۰، احداث یک جاده از سوی هند در منطقه مرزی منجر به برخورد مرگبار نیروهای هندی و چینی در لاداخ شد. هند نیز پروژههای مشابهی را دنبال میکند؛ از جمله ساخت تونل سلا و بزرگراه ۱۰۰۰ مایلی مرزی آروناچال. با این حال، زیرساختهای مرزی هند همچنان کوچکتر و محدودتر از پروژههای چین هستند.
در کنار جادهها، زیرساخت ریلی چین در مرز هند به طور چشمگیری در حال گسترش است. خط آهن جدید سیچوان-تبت نهتنها دسترسی به تبت را تقویت میکند، بلکه از نظر نظامی میتواند در مدت کوتاهی سربازان را به مرزها منتقل کند؛ چیزی که پیشتر نیازمند هفتهها زمان بود، اکنون ممکن است در کمتر از ۵ تا ۷ روز رخ دهد.
از نظر قدرت هوایی، اگرچه هند تعداد بیشتری پایگاه هوایی نزدیک به مرز دارد، اما چین در تولید موشک و تجهیزات پیشرفته هوایی برتری چشمگیری پیدا کرده و همین مسئله باعث شده توازن قدرت در این منطقه شکنندهتر از گذشته باشد.
در حوزه بازدارندگی هستهای نیز برآوردها حاکی از آن است که چین بیش از ۶۰۰ کلاهک هستهای در اختیار دارد، در حالی که هند تنها حدود ۱۱۸ کلاهک را داراست. این برتری عددی چین میتواند تأثیرات مهمی در محاسبات راهبردی دو کشور داشته باشد.
در همین حال، چین با افزایش جمعیت ثبتشده در نواحی مرزی و ایجاد روستاهای جدید، به گفته برخی کارشناسان، در حال تقویت ادعاهای سرزمینی خود از طریق «تاکتیک تکهتکه کردن» (Salami Slicing) است. این روش تدریجی تصرف، یکی از راهبردهای چین برای تثبیت حضور خود در مناطق مورد مناقشه تلقی میشود.
هند نیز طرحی موسوم به «شادابی روستاییان» را با هدف مقابله با این روند آغاز کرده اما پیشرفت کندی داشته است.
با وجود تلاشهای اخیر برای بهبود روابط، از جمله گفتوگوهای دیپلماتیک، فضای حاکم همچنان بغرنج و پرتنش باقی مانده است. اقدام اخیر چین در نامگذاری چینی برای مناطق تحت کنترل هند در آروناچال پرادش نیز یکی از مصادیق تداوم فشارهای سیاسی پکن بر دهلینو است.
اگرچه دو قدرت آسیایی به لحاظ اقتصادی به یکدیگر نیاز دارند، اما گسترش زیرساختهای مرزی، حضور نظامی، و اشتباهات احتمالی محاسباتی میتواند به سادگی آتش درگیریهای گستردهتری را شعلهور کند.