برای آینده فرزندانتان و خودتان این گفتگو را ببینید / وضعیت دشت های ایران خیلی بدتر از آن چیزی است که می‌دانید / محیط زیست بر لبه پرتگاه بی بازگشت ایستاده‌است (فیلم)

در حال حاضر، فرونشست بخش وسیعی از دشت‌های ایران را در بر گرفته است. گفته می‌شود حدود ۴۰۰ دشت در ایران با این بحران دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از ۳۱ استان کشور، ۳۰ استان گزارش‌هایی از فرونشست دارند و تنها استان گیلان از این مشکل تا حدودی در امان مانده است. حتی در استان‌های شمالی نیز گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از فرونشست وجود دارد. دشت‌های ایران با فرسایش شدید خاک، کاهش منابع آب زیرزمینی، ایجاد ترک‌های عمیق و فروچاله‌ها مواجه شده‌اند که نشان‌دهنده عمق این فاجعه است.

فرونشست عمدتاً نتیجه مصرف بی‌رویه آب و برداشت بیش از حد از آبخوان‌هاست. کشاورزی سنتی با روش‌های آبیاری قدیمی و غیرمدرن، مهم‌ترین عامل این بحران است. در ایران، کشاورزی هنوز مدرن و مکانیزه نشده و مدیریت مؤثری در این حوزه وجود ندارد. در برخی دشت‌ها، کشت محصولات پرآب‌بر به دلیل سودآوری بیشتر ادامه دارد، در حالی که برخی دشت‌ها باید به‌عنوان مناطق ممنوعه اعلام شوند. نبود مدیریت صحیح کشاورزی، این بحران را تشدید کرده است.

فرونشست دشت‌ها به معنای از دست رفتن امنیت غذایی در آینده نزدیک است. دشت‌ها مهم‌ترین مراکز تولید غذا در ایران هستند. وقتی دشت‌ها دچار فرونشست شدید می‌شوند، نشان‌دهنده برداشت بیش از حد آب از آبخوان‌ها و منابع زیرزمینی است. این برداشت بی‌رویه به حدی است که حتی آب مورد نیاز نسل‌های آینده نیز مصرف شده است. در نتیجه، امنیت غذایی نه‌تنها برای نسل کنونی، بلکه برای آیندگان هم به خطر خواهد افتاد.

فرونشست تنها به امنیت غذایی محدود نمی‌شود. این پدیده زیرساخت‌هایی مانند راه‌ها، راه‌آهن، دکل‌های برق، خطوط انتقال تلفن، نفت و گاز و دیگر تأسیسات کشور را تهدید می‌کند. فرونشست می‌تواند جاده‌ها و راه‌آهن را تخریب کند و حتی ممکن است فجایع انسانی بزرگی مانند حادثه برای قطار یا اتوبوس در حال حرکت به وجود آورد. این تخریب‌ها نه‌تنها سرمایه‌های ملی را نابود می‌کند، بلکه جان مردم را نیز به خطر می‌اندازد.

بحران فرونشست به شهرها هم سرایت کرده است. در شهرهایی مانند اصفهان و تهران، این مشکل به‌صورت جدی مشاهده می‌شود. در اصفهان، آثار تاریخی ارزشمند به دلیل فرونشست آسیب دیده‌اند و بخش‌هایی از شهر، از جمله محله‌ها و کوچه‌ها، در معرض خطر هستند. در تهران، مناطق ۱۸ و ۱۹ با ترک‌خوردگی خانه‌ها و تهدیدات جدی ناشی از فرونشست مواجه شده‌اند.

امنیت شهرهای ایران اکنون به‌طور جدی به مخاطره افتاده است. فرونشست می‌تواند به فاجعه‌ای انسانی منجر شود. خانه‌هایی که زمین زیر آن‌ها خالی شده، حتی اگر از نظر سازه‌ای مستحکم باشند با کوچک‌ترین زلزله فرو می‌ریزند. این وضعیت، نگرانی عمیقی برای ساکنان شهرها ایجاد کرده و آینده زندگی آن‌ها را تهدید می‌کند.

فرونشست در ایران یک ابر بحران است، زیرا نه‌تنها به‌صورت ملی فراگیر شده، بلکه پیامدهای آن تمام مردم کشور را درگیر مشکلات جدی خواهد کرد. به جرات می‌توان گفت که فرونشست زمین اکنون بزرگ‌ترین ابر بحران ایران است و نیازمند توجه فوری و اقدام قاطع است.

با وجود شدت بحران، هنوز راه نجاتی وجود دارد. حل این بحران در دسترس است، اما نیازمند اقدام فوری و هماهنگ وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست است. متأسفانه، در حال حاضر هماهنگی بین این نهادها وجود ندارد و حتی گاهی شاهد دور زدن یکدیگر هستند. این عدم همکاری، مدیریت بحران را دشوارتر کرده است.

فرونشست نتیجه تصمیمات اشتباه گذشته در مدیریت آب و منابع طبیعی است. اکنون با فرصت اندکی که باقی مانده، باید تصمیمات عاقلانه و کارآمد گرفت. این امر تنها با گوش دادن به پژوهشگران و دانشمندانی ممکن است که سال‌ها درباره این بحران هشدار داده‌اند، اما اغلب با اتهاماتی مانند سیاه‌نمایی به حاشیه رانده شده‌اند. اکنون زمان آن است که از دانش و تجربه این افراد استفاده شود تا ایران از این ابر بحران نجات یابد.

در همین رابطه با علی بیت‌اللهی، یکی از بهترین پژوهشگران و دانشمندان ایران که درباره فرونشست تحقیقات گسترده‌ای انجام داده گفتگو کردیم. او اطلاعات ارزشمند و البته هولناکی از وضعیت موجود ایران در اختیار ما قرار داده است. اما مثل همیشه راهکارهای برون رفت از این بحران را هم گوشزد کرده‌است. این گفتگو نیازمند شنیدن و دیده شدن به خصوص از سوی مسئولان و مدیران ایران است. اگر آن‌ها به این آخرین اخطارها توجه نکنند، سرزمین‌ ایران را از دست خواهیم داد. برای دیدن این گفتگو به بالای همین صفحه مراجعه کنید و در ادامه قسمت‌هایی از این گفتگو را بخوانید: