جی پی اس مختل، مکان‌یاب آشفته؛ مردم کلافه‌اند

با وجودی که همه شهروندان به خوبی لزوم برقراری امنیت را درک می‌کنند و به این امر واقفند که در شرایط بحرانی قطع دسترسی به جی‌پی‌اس اجتناب‌ناپذیر است اما حالا با وجود گذشت چند روز از آتش‌بس، معتقدند تداوم این امر می‌تواند بر زندگی روزمره آنها، حمل‌ونقل شهری و سامانه‌های هوشمند تأثیر منفی بگذارد.

 

روزنامه ایران نوشت: همه ما می‌دانیم که رژیم صهیونیستی در جنگ ۱۲ روزه به لوکیشن و موقعیت برخی افراد دسترسی پیدا کرد و آنها را به شهادت رساند. گفته می‌شود دستیابی به این لوکیشن‌ها از طریق سامانه موقعیت‌یابی جهانی آمریکایی (GPS) صورت گرفته و با توجه به خصومت این کشور با ایران، از اولین روز جنگ و در شرایط بحرانی آن روزها، ایجاد اختلال در این سیستم موقعیت‌یاب جهانی، ضروری به نظر می‌رسید.

 

 علاوه بر این، برخی تجهیزات نظامی‌از جمله پهپادهای تجسسی، موشک‌ها و بمب‌های هدایت‌شونده هم به سیستم‌های موقعیت‌یاب باز و بدون رمز متکی هستند ومی‌توان با ایجاد اختلال در این سیستم موقعیت‌یاب، عملاً این پهپادها را فریب داد تا به هدف مورد نظر دشمن برخورد نکند. حتی می‌توان با دستکاری در جی‌پی‌اس، اهداف احتمالی دشمن را پنهان کرد و طرف مقابل را فریب داد. ایجاد اختلال در سامانه جی‌پی‌اس در شرایط بحرانی و اضطراری، تنها مختص ایران نیست و در جنگ کوتاه‌مدت هند و پاکستان، جنگ‌های عراق و... هم این اختلالات به دلایل امنیتی ایجاد شد.

 

با وجودی که همه شهروندان به خوبی لزوم برقراری امنیت را درک می‌کنند و به این امر واقفند که در شرایط بحرانی قطع دسترسی به جی‌پی‌اس اجتناب‌ناپذیر است اما حالا با وجود گذشت چند روز از آتش‌بس، معتقدند تداوم این امر می‌تواند بر زندگی روزمره آنها، حمل‌ونقل شهری و سامانه‌های هوشمند تأثیر منفی بگذارد؛ بویژه آنکه در خلال جنگ ۱۲ روزه، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، اختلال در جی‌پی‌اس را طبیعی و به دلایل امنیتی عنوان و تأکید کرده بود که سامانه‌های مکان‌یابی «به‌ زودی» به حالت عادی بازمی‌گردند.

 حالا این اختلال نه‌تنها در اپلیکیشن‌های مسیریاب خارجی همچون «ویز»، که در نمونه‌های داخلی مانند «بلد» و «نشان» هم دیده می‌شود و شهروندان با سردرگمی‌برای رسیدن به مقصد به دردسر افتاده‌اند.

 

 از تبعات اختلال در مسیریابی می‌توان به افزایش مصرف سوخت به دنبال افزایش زمان سفر و همچنین نارضایتی مسافران، کاهش درآمد پیک‌های موتوری و رانندگان هم اشاره کرد.

 

کارشناسان حوزه سایبری با دفاع از ایجاد اختلال عمدی در سیستم موقعیت‌یاب جهانی در مواقع بحران، معتقدند به دلیل استراتژیک بودن این سیستم‌ها، باید به دنبال نمونه بومی‌آن بود تا هم موقعیت فرماندهان، دانشمندان هسته‌ای و... از دشمن مخفی بماند و هم مردم دچار مشکل نشوند. به اعتقاد این گروه، در شرایط اضطراری دولت‌ها با دو روش «جمینگ» به معنای پارازیت انداختن و «اسپوفینگ» به مفهوم جعل و دستکاری سیگنال‌ها، می‌توانند اپلیکیشن‌های مسیریابی را مختل کنند. 

 

 یکی از این کارشناسان، جواد حسین‌پور است که در این‌باره به «ایران» می‌گوید:«در میانه جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی، می‌شد با سرعت بیشتری سیستم ناوبری GPS آمریکایی را در کشور غیرفعال و با سامانه چینی «بیدو» (Beidou) جایگزین کرد تا به این ترتیب وابستگی به فناوری‌های تحت کنترل ارتش آمریکا کاهش یابد و ازسوی دیگر مردم هم کمتر با اختلالات موقعیت یابی مواجه شوند.»

 

این کارشناس امنیت سایبری می‌افزاید:«با توجه به مسائل امنیتی و ژئوپلیتیکی، حالا دیگر بسیاری از کشورها در حال تلاشند تا سیستم موقعیت‌یاب ویژه خود را داشته باشند و وابستگی‌شان را به سیستم موقعیت‌یاب جهانی که اتفاقاً آمریکایی است، کاهش دهند.»

 

حسین‌پور می‌گوید:«هر چند دغدغه‌ها درباره جی‌پی‌اس آمریکایی پیش از این هم در ایران وجود داشته و مدتی است که نگاه‌ها به پرتاب ماهواره‌هایی برای راه‌اندازی سیستم‌های موقعیت‌یاب بومی‌معطوف شده، ولی شاهد تعلل در این زمینه بوده‌ایم و کار با کندی دنبال شده است.»

 

این فعال حوزه سایبری ادامه می‌دهد:«البته با توجه به اتفاقات اخیر، احتمالاً این موضوع با سرعت بالاتری دنبال می‌شود. به هر حال در اتفاق اخیر، نقطه‌زنی صورت گرفت و عملیات‌ توسط ریزپرنده‌ها و هوش مصنوعی و بدون دخالت اپراتور انسانی انجام شد که این کار تنها از طریق دسترسی دقیق به دیتا و به وسیله سیستم‌های موقعیت‌یاب امکان‌پذیر است و به این ترتیب متأسفانه برخی عملیات ترور از سوی رژیم صهیونیستی با موفقیت انجام شد.»

 

به گفته این فعال حوزه سایبری، با توجه به اینکه پلتفرم‌هایی که به GPS دسترسی دارند، حریم خصوصی افراد را نقض کرده و در حال حاضر ما هنوز سیستم موقعیت‌یاب بومی‌نداریم، سیاست و راهبرد کلان دولت به سمت استفاده از سیستم موقعیت‌یاب چینی بیدو (Beidou) رفته که البته این موضوع هم موقتی است. حسین‌پور می‌گوید: «قرار است ۳-۲ ماهواره به فضا پرتاب شود تا زمینه ارائه سرویس موقعیت‌یاب بومی‌مهیا شود. به این ترتیب دسترسی به موقعیت‌ها بر اساس اولویت‌های سرویس‌ها و افراد، تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، حریم خصوصی شهروندان عادی حفظ شده و داده و اسرار محل زندگی دانشمندان و فرماندهان نظامی‌فاش نمی‌شود.»

 

وی البته یادآور می‌شود ماهواره‌های ایرانی که فعلاً در مدار قرار گرفته‌اند بیشتر در حوزه عکسبرداری فعالیت دارند.

 

 حسین‌پور با اشاره به اینکه این ماهواره‌ها فناوری‌های پیچیده‌تری نسبت به سیستم‌های موقعیت‌یاب دارند، می‌افزاید:«بی‌شک ایران می‌تواند به سیستم‌های موقعیت‌یاب بومی‌دسترسی پیدا کند و شاید حتی اگر نتوانیم در کوتاه‌مدت به این هدف برسیم، می‌توانیم در قالب همکاری مشترک با برخی کشورهای دوست، ماهواره‌هایی را به فضا ارسال کنیم.» حسین‌پور در ادامه با اشاره به مشکلات شهروندان در چنین شرایطی می‌افزاید:«قطعی و اختلال در اینترنت حتی می‌تواند شرایط را پیچیده‌تر کند چون در چنین موقعیتی، قابلیت A-GPS یا جی‌پی‌اس کمکی در گوشی‌های هوشمند هم از کار می‌افتد و کاربر از طریق این قابلیت نیز نمی‌تواند موقعیت جغرافیایی خود را شناسایی کند. در چنین شرایطی، گوشی صرفاً به سیگنال‌های ماهواره‌ای متکی می‌ماند که آن هم با تأخیر و خطا همراه است.»

 

موضوع دیگری که این روزها شهروندان را کلافه کرده، اختلال در سرویس TD-LTE یا نسل چهارم اینترنت ثابت است که در این زمینه هم انگشت اتهام به سوی GPS نشانه رفته و پاسخ رگولاتوری به گلایه یکی از شهروندان در این زمینه، نشان می‌دهد این گمانه‌زنی درست است و اختلال در جی‌پی‌اس منجر به اختلال در اینترنت TD-LTE هم شده است. به گفته کارشناسان، نسل چهارم اینترنت ثابت، برای زمان‌بندی دقیق، بشدت به GPS وابسته است. حسین‌پور به عنوان کارشناس امنیت سایبری و فعال حوزه مجازی در این‌باره می‌گوید:«بر خلاف FDD-LTE که ارسال و دریافت همزمان است، در TD-LTE همه چیز بر اساس زمان‌بندی بسیار دقیق انجام می‌گیرد و زمان بین ارسال و دریافت، تقسیم می‌شود. برای این زمان‌بندی، آنتن‌های TD-LTE از سیگنال GPS استفاده می‌کنند تا همه سلول‌های شبکه با هم سینک شوند. در واقع با اختلال در GPS و کاهش دقت در زمان‌بندی، سلول‌ها با هم تداخل پیدا می‌کنند وعملاً کیفیت سرویس بشدت کاهش می‌یابد و حتی در صورت اختلال شدید ممکن است ارائه سرویس مقدور نباشد و شاهد قطعی آن باشیم.»

 

 

سامانه موقعیت‌یابی جهانی (GPS) متشکل از ۲۴ ماهواره مجهز متعلق به وزارت دفاع دولت آمریکاست که اطراف زمین می‌چرخند و با استفاده از اطلاعات و داده‌های ریاضی، به گیرنده‌های جی‌پی‌اس برای مکان‌یابی و حتی تشخیص زمان کمک می‌کنند. اکنون تعداد ماهواره‌ها به بیش از ۳۰ عدد افزایش یافته است تا دقت عمل این سیستم را بیشتر ‌کند. گفته می‌شود گوشی هوشمند یا هر دستگاه دارای گیرنده جی‌پی‌اس که برای پیدا کردن موقعیت فیزیکی از ماهواره سیگنال می‌گیرد، محاسباتش را بر اساس زمان فرستاده شدن این سیگنال‌ها و مکان قرارگیری ماهواره‌ها انجام می‌دهد. حالا اگر به هر دلیلی، ساعت‌های این ماهواره‌ها حتی به اندازه یک‌هزارم ثانیه، دقیق عمل نکنند، کاربر خود را در جایی خواهد یافت که حدود ۳۰۰ کیلومتر از مکان واقعی وی فاصله دارد. این دقیقاً اتفاقی است که در زمان اختلال جی‌پی‌اس رخ می‌دهد. در حال حاضر پنج کشور به علاوه اروپا، سیستم ماهواره‌ای مکان‌یابی دارند که در آمریکا از آن با نام «جی‌پی‌اس»، در روسیه با نام «گلوناس»، در چین با نام «بیدو» و در اتحادیه اروپا با نام «گالیله» از آن یاد می‌شود. در ژاپن و هند هم سیستم منطقه‌ای موقعیت‌یاب وجود دارد.