در نخستین نشست عالی رتبه ایران و اروپا در ژنو چه گذشت؟ / گفت‌وگوهای «سازنده» اما بدون پیشرفت محسوس در سایه تنش‌ها

به گزارش ایرنا، یک هفته پس از آغاز تجاوز رژیم اسرائیل به ایران و تداوم پاسخ های مشروع ایران به این تجاوز، روز جمعه ۳۰ خرداد ماه، نخستین دیدار مستقیم وزیر خارجه ایران با مقامات اروپایی برگزار شد. مجموع برآوردهای رسانه های غربی از این نشست در چند عبارت کوتاه خلاصه شده است؛ مذاکرات در فضای «سازنده» و «جدی» برگزار شد اما به سختی می‌توان از دستیابی به پیشرفتی مشخص در این مسیر سخن گفت.

در بیانیه‌ای مشترک، سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا اعلام کردند که در این دیدار «مسیرهای ممکن برای راه‌حل مذاکره‌ای درباره برنامه هسته‌ای ایران» بررسی شده است. آن‌ها بدون اشاره مشخصی به تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران، نگرانی خود را از توسعه برنامه هسته ای ایران ابراز و تاکید کردند که «توجیه غیرنظامی معتبری» برای غنی‌سازی پیشرفته ایران وجود ندارد. این ادعا در حالی مطرح می شود که ایران در پاسخ به بدعهدی طرف های مقابل در برجام از تعهدات خود ذیل این توافق فاصله گرفته و همزمان اعلام کرده که هر زمان کشورهای مقابل به اجرای تعهدات خود بازگردند، تهران نیز آماده بازگشت به اجرای این تعهدات است.

وزیر خارجه آلمان، یوهان وادفول، پس از این نشست گفت: «نتیجه مثبت امروز این است که ما با این احساس از جلسه خارج شدیم که طرف ایرانی به‌طور اصولی آماده ادامه گفت‌وگو درباره موضوعات مهم است.»

در همین حال، ایران شرط ازسرگیری مذاکرات را توقف حملات اسرائیل عنوان کرد. عباس عراقچی با بیان اینکه «توان دفاعی ایران قابل مذاکره نیست» تصریح کرد: «تنها زمانی به دیپلماسی فکر می‌کنیم که تجاوز اسرائیل متوقف شود.»

مواضع ایران در ژنو را که در حقیقت تکرار مواضع وزیر خارجه در چند روز اخیر بوده می توان در چند بند خلاصه کرد:

• هرگونه مذاکره جدید منوط به توقف کامل حملات اسرائیل است.
• توان دفاعی ایران از جمله برنامه موشکی غیرقابل مذاکره است.
• حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای "جنایت جنگی" است و سکوت اروپا در این خصوص شرم‌آور است.
• ایران آمادگی خود برای ادامه گفتگوها با سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا را اعلام کرد، اما مذاکره با آمریکا را در شرایط فعلی بی‌معنی توصیف نمود.
• ایران تاکید کرد که برنامه هسته‌ای آن صرفاً صلح‌آمیز است و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد.

عراقچی همچنین در سخنانی در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد گفت: «حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، جنایت جنگی است. ما حق کامل داریم که از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی خود دفاع کنیم.»

با این حال، کشورهای اروپایی از ایران خواستند بدون شرط وارد مذاکره با تمام طرف‌ها، از جمله ایالات متحده شود. ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، گفت: «ما از ایران خواستیم گفت‌وگو با همه طرف‌ها، از جمله آمریکا را در نظر بگیرد، حتی پیش از توقف حملات.»

دیوید لامی، وزیر خارجه بریتانیا، نیز هشدار داد که پنجره زمانی برای حل‌وفصل دیپلماتیک بحران محدود است. او گفت: «ما تنها دو هفته فرصت داریم تا به راه‌حلی دیپلماتیک دست یابیم. این یک لحظه خطرناک است.»

برخی از منابع خبری غربی ادعا کردند که جدا از مساله اصرار تهران بر توقف جنگ و سپس ورود طرفین به فاز مذاکراتی جدید، تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ایده غنی سازی صفر را در ایران تکرار کردند و با مخالفت وزیر خارجه ایران روبه‌رو شدند.

همزمان با تحرکات دیپلماتیک در ژنو، در آمریکا، دونالد ترامپ اعلام کرده که ظرف دو هفته آینده درباره احتمال حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، از جمله سایت فردو، تصمیم‌گیری خواهد کرد. او تأکید کرده که ایالات متحده تنها در صورتی وارد جنگ خواهد شد که امیدی به دیپلماسی باقی نمانده باشد. ترامپ با انتقاد از نقش اروپا در این بحران گفت: «ایران نمی‌خواهد با اروپا صحبت کند. آن‌ها می‌خواهند با ما صحبت کنند. اروپا در این مسئله کمکی نمی‌تواند بکند.»

با توجه به آغاز این جنگ توسط رژیم اسرائیل و پشتیبانی اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده از این رژیم در کنار سخنان تحریک آمیز رئیس جمهور آمریکا این پرسش در بسیاری از رسانه ها مطرح بود که در شرایط فعلی مذاکره با اروپا از چه جایگاهی برخوردار است؟

به گزارش رسانه های غربی، مقام‌های اروپایی اعلام کردند که هدف‌شان آغاز یک مسیر موازی برای مذاکره بدون حضور اولیه آمریکا است تا به تدریج زمینه‌ساز گفت‌وگوهای جامع‌تر شود. یکی از دیپلمات‌های اروپایی در این خصوص ادعا کرده که «ایده این است که ابتدا مذاکراتی درباره نظارت‌های جدید بر برنامه هسته ای ایران آغاز شود، در حالی که به ایران اجازه حداقلی غنی‌سازی داده شود.»

در پایان نشست ژنو، هیچ تاریخی برای دور بعدی مذاکرات اعلام نشد اما برخی رسانه های غربی پیش بینی کردند که پس از سفرهای وزیرخارجه ایران به استانبول و مسکو، در بازه زمانی دو هفته پیش رو که به نوعی ضرب الاجل زمانی تعیین شده از سوی رئیس جمهور آمریکا است، امکان تکرار دیدار وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با رئیس دستگاه دیپلماسی ایران باشد.