8 نکته درباره واگذاری 67 جزیره انگلیس در اقیانوس هند

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - دولت بریتانیا به تازگی از حاکمیت بر 67 جزیره خود در اقیانوس هند (جزایر چاگوس) دست کشید و مالکیت و حاکمیت بر این جزایر را به دولت موریس تحویل داد.

جزایر چاگوس از  210 سال قبل تاکنون تحت حاکمیت بریتانیا بودند و لندن آنها را بخشی از سرزمین و خاک خود می دانست. با این حال، از حدود 60 سال قبل یعنی از زمان استقلال کشور کوچک و جزیره ایی موریس از بریتانیا، این کشور (موریس) مدعی این جزایر شد و حاکمیت لندن بر آنها را غیرقانونی و اشغالگری دانست.

نقشه جزایر چاگوس در اقیانوس هند

در نهایت دو کشور بعد از مذاکره مستقیم، بر سر این جزایر به توافق رسیدند. براساس این توافق، لندن مجمع الجزایر چاگوس شامل 67 جزیره را به کشور موریس تحویل و به حاکمیت خود بر آنها پایان می دهد.

 همزمان، بزرگترین جزیره یعنی "دیه گو گارسیا" به مدت 99 سال از سوی موریس به بریتانیا اجاره داده می شود. این جزیره محل استقرار پایگاه نظامی بزرگ دریایی - هوایی بریتانیا و آمریکاست. بریتانیا خود قبلا این پایگاه را به امریکا اجاره داده بود.

چند نکته:

1-   قوی ترین و ضعیف ترین

جهان مملو از اختلافات کوچک و بزرگ بر سر مرز و خاک و حاکمیت است. یکی از جذاب ترین و مهمترین آنها همین اختلاف دولت بریتانیا و کشور موریس بر سر 67 جزیره (مجمع الجزایر چاگوس) در اقیانوس هند است. 

زیرا در دو سر این اختلاف، قوی ترین و ضعیف ترین کشورها قرار دارند. انگلیس، یک ابرقدرت سیاسی نظامی اقتصادی در یک سو و در سوی دیگر یکی از کوچکترین و ضعیف ترین کشورهای جهان قرار دارد اما در نهایت این نزاع و اختلاف با پیروزی طرف ضعیف به پایان رسید. موریس توانست 67 جزیره خود را بعد از 210 سال از انگلیس پس بگیرد و اعلام کند "اشغال" جزایر بعد از بیش از دو قرن پایان یافت.

موقعیت کشور موریس در جنوب غربی قاره آفریقا

بریتانیا یکی از 5 عضو دائم و دارای رای وتو شورای امنیت سازمان ملل متحد، مالک بمب اتمی، دارای یکی از بزرگترین ارتش های جهان و یکی از اعضای کلیدی ناتو، قدرت اقتصادی پنجم جهان، هم پیمان اول امریکا و متحد کشورهای غربی است. پوند انگلیس یکی از واحدهای پولی جهانی است. 

در سوی دیگر ماجرا، کشور جزیره ای بسیار کوچک موریس قرار دارد که در ایران بیش از هر چیزی به دلیل میزبانی از دوره تبعید رضاخان معروف است. کشوری که در سال 1968 از انگلیس مستقل شد. متشکل از چند جزیره کوچک در جنوب غربی قاره آفریقاست و جمعیت آن به 1.5 میلیون نفر نمی رسد.

این نیز خود از نکات جالب توجه است. موریس از انگلیس مستقل شد و سپس علیه انگلیس دست به شکایت زد و خواهان پس گرفتن بقیه سرزمین خود شد.

2- نقش سازمان ملل و دادگاه بین المللی

واگذاری 67 جزیره بریتانیا به کشور موریس بعد از سلسله فشارهایی بین المللی، سیاسی، دیپلماتیک و قضایی رخ داد که بخش اعظم آن از سوی سازمان ملل متحد و جامعه جهانی انجام شد. این موضوع اهمیت وجود و نقش آفرینی سازمان ملل و دیگر سازمان ها و نهادهای بین المللی را نشان می دهد البته با وجود همه نقاط ضعف که در این نهادها وجود دارد.

جزیره حلقه ای شکل "دیه گو گارسیا" بزرگترین جزیره در میان جزایر چاگوس در اقیانوس هند است. این جزیره محل پایگاه استراتژیک آمریکا - انگلیس است.

دادگاه بین المللی وابسته به سازمان ملل متحد، درباره اختلاف درباره مالکیت بر سر 67 جزیره، حق را به موریس داد و حاکمیت بریتانیا بر این جزایر را نادرست دانست. بعد از آن هم اکثریت کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به قطعنامه ای رای دادند که با استناد به حکم دادگاه بین المللی، به سود موریس و علیه لندن بود.ین خود یکی از نشانه های عصر جدید است که کشور ابرقدرتی مثل بریتانیا با وجود همه عناصر فیزیکی و روانی قدرت اما در نهایت تسلیم کشور بسیار کوچک و ضعیف موریس می شود.

در جهان امروز الزاما مساحت بیشتر قدرت افزا نیست و چه بسا مایه دردسر هم باشد. چندان که مساحت ژاپن و روسیه قابل قیاس نیست. 

 برای اعمال یا حفظ قدرت  با توان اقتصادی و سرمایه گذاری و شراکت و ارزش پول ملی می توان منافعی به دست آورد بی آن که از چشم کشور قبلا تحت سلطه یا مستعمره به چشم قدرت استعماری نگریسته شود.

اینکه موریس توانست بدون جنگ و استفاده از زور، بر بریتانیا پیروز شود و 67 جزیره خود را پس بگیرد از نکات قابل توجه است. 

نهادهای بین المللی مثل سازمان ملل و دادگاه های بین المللی این امتیاز را برای کشورهای کوچک و ضعیف دارند که به آنها قدرت بیشتری می دهند و امکان ورود به رویارویی با ابرقدرت ها را برای آنها ممکن می سازند.

3-  مشکل بومیان ساکن در جزیره دیه گو گارسیا

با وجود توافق بریتانیا و موریس برای انتقال مالکیت جزایر اما مسئله بومیان بزرگترین جزیره یعنی دیه گو گارسیا حل نشده باقی ماند زیرا براساس این توافق، جزیره به مدت 99 سال از سوی موریس به لندن اجاره داده می شود و بومیان حق بازگشت به جزیره را نخواهند داشت.

تجمع مردم بومی جزیره دیه گو گارسیا علیه اخراج خود و مطالبه بازگشت به جزیره

بریتانیا قبل از ساخت پایگاه نظامی در جزیره و اجاره آن به امریکا، در اقدامی غیرحقوقی و ضدحقوق بشری، بومیان ساکن آن را اخراج کرد. بومیان بارها در دادگاه ها و مراجع مختلف داخلی و خارجی بریتانیا دست به شکایت زده اند و خواستار بازگشت به جزیره خود هستند.

4- اختیارات دولت در برابر پادشاه

ساختار تصمیم گیری درباره موضوع جزایر چاگوس در بریتانیا قابل توجه است. دولت بدون دخالت پادشاه تصمیم گرفت واین تصمیم را اجرایی کرد.

در این ماجرا، پادشاه بریتانیا از هر گونه اظهار نظر یا واکنش یا دخالت مثبت یا منفی خودداری کرد. این در حالی است که با تغییر دولت بریتانیا از دولت حزب محافظه کار به حزب کارگر و آمدن نخست وزیر جدید (استامر کر)، سیاست بریتانیا درباره جزایر چاگوس هم از حفظ این سرزمین به تحویل آن تغییر کرد. 

اگر در انتخابات پارلمانی اخیر بریتانیا، حزب کارگر (چپ) به پیروزی نمی رسید و حزب محافظه کار (راست) در قدرت می ماند قطعا دولت بریتانیا دست به چنین حرکتی نمی زد و جزایر را حفظ می کرد. 

نشست خبری نخست وزیر بریتانیا (استامر کر) به همراه وزیر دفاع و فرمانده ارتش درباره توافقنامه تحویل جزایر چاگوس به موریس

با این حال پادشاه در برابر این تغییر موضع دولت بریتانیا موضع گیری نکرد و توانست به تعهد تاریخی خود در باره خودداری از دخالت و ورود به مسائل اجرایی عمل کند.

این در حالی است که وقتی در سال 2014 همه پرسی استقلال اسکاتلند از بریتانیا برگزار شد ملکه از بی طرفی خارج شد و غیرمستقیم خطاب به مردم اسکاتلند گفت: "امیدوارم مردم خیلی خوب فکر کنند درباره آینده‌شان." 

5- بریتانیا و سرزمین های فرادریا

ماجرای جزایر چاگوس دوباره نگاه را به سمت مناطق "فراسرزمینی" در کشورهای اشغالگر و استعمارگر سابق  جلب کرد.

انگلیس و فرانسه به ترتیب بیشترین تعداد از سرزمین های فرادریایی را در جهان دارند.  مناطقی که با سرزمین اصلی فرانسه و بریتانیا، هزاران کیلومتر فاصله دارند اما در طول قرن های مختلف آنها را اشغال، اهالی و بومیان را سرکوب یا اخراج و به خاک خود اضافه کردند. این اشغالگری در بخشی از این مناطق تا امروز ادامه دارد. اسپانیا و هلند و پرتغال و بلژیک نیز در حجم کمتر و کوچکتر، چنین مناطقی را در سراسر جهان دارند.

سرزمین های فرادریایی بریتانیا در سراسر جهان - مناطقی که متعلق و تحت حاکمیت بریتانیا هستند

برخلاف تصور عمومی درباره اینکه عصر استعمار و اشغالگری به پایان رسیده اما واقعیت این گونه نیست. در کنار اشغال خاک فلسطین از سوی اسرائیل، جزیره ها و مناطق کوچک و بزرگی در سراسر جهان، همچنان در اشغال کشورهایی از جمله بریتانیا و فرانسه قرار دارند. مناطقی که اهالی آنها از حاکمیت بریتانیا و فرانسه بر خود رضایت ندارند اما توانایی کنار زدن اشغال را هم ندارند.

بریتانیا هم اکنون 14 منطقه را به عنوان مناطق فرادریایی به عنوان بخشی از سرزمین خود اداره می کنند. اینها مناطقی باقی مانده از دوره کشورگشایی امپراتوری بریتانیاست که یا مستقل نشده اند یا  در همه پرسی به باقی ماندن در چارچوب بریتانیا رای داده اند.

جزایر بریتانیا در اقیانوس هند تحت عنوان "منطقه اقیانوس هند بریتانیا" اداره می شود. این منطقه به صورت خودمختار و زیرنظر دولت لندن اداره می شود. در این تصور آرم و پرچم "منطقه اقیانوس هند بریتانیا" دیده می شود.

عجیب ترین آنها آکراتاری و داکیلیا دو منطقه جدا از هم با 18 هزار نفر جمعیت در دل جزیره قبرس هستند که به عنوان بخشی از خاک بریتانیا شناخته می شوند. پایگاه های نظامی بریتانیا در قبرس در این دو منطقه قرار دارند.

 از این 14 منطقه، 6 مجمع الجزایر در دریای کارائیب (آمریکای مرکزی)، دو منطقه در اروپا و مدیترانه (قبرس و جبل طارق)، یک منطقه قطب جنوب، یک منطقه در اقیانوس هند، یک منطقه در قطب جنوب، دو مجمع الجزایر در آمریکای جنوبی (جزایر فالکلند) و یک مجمع الجزایر در اقیانوس اطلس قرار دارند. 

6-  مقایسه جزایر چاگوس با فالکلند و جبل طارق

چرا بریتانیا این جزایر را به موریس پس داد اما از پس دادن جزایر فالکلند به آرژانتین و پس دادن منطقه جبل طارق به اسپانیا خودداری می کند؟

دلایل متعددی وجود دارد: اول – ناتوانی در برگزاری همه پرسی : در جزایر چاگوس، به جز کارکنان پایگاه نظامی دیه گو گارسیا، هیچ انسانی زندگی نمی کند. بریتانیا نیز در مدت بیش از 200 سال کنترل این جزایر نتوانست یا نخواست انگلیسی های مهاجر را در این جزایر اسکان دهد. همان کاری که در امریکا و کانادا و افریقای جنوبی و استرالیا و نیوزیلند انجام داد.

چون جمعیت و ساکنانی در جزایر چاگوس وجود ندارد امکان برگزاری همه پرسی هم نیست. اگر انگلیس می توانست در روند ملت سازی و مردم سازی جعلی، به مانند سایر مناطق تحت اداره یا اشغال خود، شماری از شهروندانش را اسکان دهد و سپس با برگزاری همه پرسی، نظر موافق آنها را برای باقی ماندن تحت اداره خود کسب کند احتمالا سرنوشت جزایر تغییر می کرد.

جبل طارق تحت حاکمیت بریتانیا در گوشه کوچکی از خاک اسپانیا قرار دارد

بریتانیا بعد از در اختیار گرفتن جزایر فالکلند / مالویناس از آرژانتین و منطقه جبل طارق از اسپانیا، شمار زیادی از شهروندانش را در این دو منطقه ساکن کرد تا چیزی به نام اهالی انگلیسی در آنها ایجاد کند. جمعیت مهاجر که قرار بود جای بومیان را بگیرند. این شیوه معروف انگلیسی ها، اسپانیایی ها و فرانسوی ها در اشغال و کنترل سرزمین های جدید در سراسر جهان است.

در نتیجه این اقدامات لندن، جمعیت ساکنان انگلیسی آنچنان در جبل طارق و جزایر فالکلند زیاد شد که در برگزاری همه پرسی در این دو منطقه، اکثریت به باقی ماندن تحت اداره کشور بریتانیا رای دادند و با گزینه های دیگر مخالفت کردند.

در دوره استعمار، یکی از جنایت های دولت های انگلیس، فرانسه، اسپانیا و هلند در مناطق تصرف شده، تغییر ترکیب جمعیتی بومیان و تغییر هویت ساکنان بود. به عنوان مثال، این اقدام در طول دهها سال حاکمیت استعماری در کانادا، نیوزیلند، آفریقای جنوبی و استرالیا روی داد. انگلیسی ها با افزایش جمعیت اشغالگران و به حاشیه راندن جمعیت بومیان (فیزیکی و غیرفیزیکی)، تغییر اسامی شهرها و مناطق، به تغییر هویت سرزمین های اشغال شده پرداختند.

جزایر فالکلند در نزدیکی آرژانتین تحت حاکمیت بریتانیا هستند

به حاشیه راندن جمعیت بومیان در استرالیا و کانادا از طریق جابجایی فیزیکی و کوچ اجباری بومیان از مناطق حاصلخیز و قابل کشاورزی و سکونت به مناطق غیرحاصلخیز، غیرقابل کشاورزی و نامناسب برای زندگی از یک سو و تغییر فرهنگی / هویتی این مناطق روی داد. اثرات منفی و مخرب این اقدامات تاکنون درباره بومیان این دو کشور قابل مشاهده است.

چنین اقداماتی هم اکنون توسط اسرائیل در مناطق فلسطینی کرانه باختری و قدس شرقی ادامه دارد. شهرک سازی های اسرائیل دراین مناطق یکی از روش های اسرائیلی سازی مناطق فلسطینی است.

دوم – یکی از دلایلی که بریتانیا در این پرونده حاضر به عقب نشینی و پذیرش خواسته های طرف مقابل شد عضویت هر دو کشور در اتحادیه کشورهای مشترک المنافع است. سازمان بین المللی متشکل از همه کشورهایی که قبلا مستعمره یا تحت اشغال انگلیس بودند ( مثل هند و افریقای جنوبی و ... ) یا هم اکنون تحت حاکمیت پادشاه انگلیس ( و نه دولت انگلیس) قرار دارند ( مثل استرالیا و کانادا و نیوزیلند و ...).

بریتانیا و موریس هر دو هم اکنون عضو این سازمان هستند. لندن خواهان وجود نزاع میان خود با اعضای این سازمان نیست چرا این سازمان را به نوعی تحت رهبری و حیاط خلوت خود و دایره خودی ها می داند. 

سوم - کشور موریس توانست به لحاظ بین المللی و حقوقی از طریق سازمان ملل متحد و دادگاه بین المللی علیه لندن اجماع جهانی ایجاد کند و تحت فشار قرار دهد.

نقشه شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری فلسطین

البته این ماجرا ارژانتین و اسپانیا را برای پس گرفتن جزایر فالکلند و منطقه جبل طارق از انگلیس امیدوار می کند. همچنین مراکش را برای پس گرفتن دو منطقه سپته و ملیلیه از اسپانیا.

چهارم - دولت بریتانیا با پیش بینی آینده به این نتیجه رسیده بود درصورت عدم توافق با موریس و انتقال جزایر به آنها، در آینده به لحاظ حقوقی و پیگیری های قضایی بین المللی درباره این جزایر و به ویژه پایگاه نظامی "دیه گو گارسیا" با مشکلات جدی روبه رو خواهد شد و ممکن است کل پایگاه را از دست بدهد. در نتیجه میان حفظ پایگاه نظامی ولو به صورت اجاره 99 ساله یا از دست دادن کل پایگاه نظامی، اولی را انتخاب کرد.

این در حالی است که منطق کنونی دولت ها در جهان، حفظ "مناطق تحت کنترل" در هر شرایط و بی توجهی به این است که حق با کیست یا به لحاظ تاریخی یا حقوقی، مالکیت متعلق به چه کسی است.

7. پایگاه دیه گو گارسیا

 یکی از بخش های مهم این توافق، سرنوشت پایگاه دیه گو گارسیاست که در جزیره ای به همین نام تاسیس شده است. یکی از مهمترین پایگاه های نظامی امریکا و انگلیس که میزبان تسلیحات و هواپیماها و بمب های استراتژیک ارتش امریکاست.

دوربودن بودن این جزیره از خلیج فارس و خاورمیانه وشبه قاره، محیط امنی را برای آن ساخته است تا از گزند حملات دشمنان دور بماند.

پایگاه نظامی آمریکا در جزیره دیه گو گارسیا - اقیانوس هند

 این جزیره ای است که از امریکا از پایگاه نظامی آن در حملات علیه عراق و افغانستان استفاده کرد. در تنش اخیر میان ایران و امریکا، شماری از هواپیماهای بمب افکن استراتژیک امریکا به این پایگاه آمدند و برخی رسانه های غربی آن را پیامی به ایران دانستند. در واکنش، مقامات ایرانی هم از توانایی خود برای هدف قراردادن این پایگاه گفتند.
حالا این پایگاه به عنوان یکی از وزنه های نظامی امریکا در منطقه دچار تحول اساسی شده است.

8 - تضعیف قدرت های سنتی

این نشانه ای از تضعیف موقعیت قدرت های استعماری و اشغالگر گذشته است. اگر هندوستان برای استقلال از بریتانیا مجبور به شورش عمومی و مبارزه با حاکمان دست نشانده انگلیسی بود اگر ساکنان الجزایر برای کسب استقلال و پایان دادن به اشغال فرانسه مجبور به جنگ با نظامیان فرانسوی شدند حالا در قرن بیست و یکم، جزیره باربادوس در یک سوی جهان (آمریکای مرکزی) از انگلیس مستقل می شود بدون اینکه ملکه جرات اظهارنظر یا مخالفت داشته باشد. در سوی دیگر جهان در اقیانوس هند کشور کوچک و ضعیفی مثل موریس می تواند جزایر خود را بعد از 210 سال از اشغال انگلیس پس بگیرد بدون اینکه نیاز به جنگ و درگیری نظامی باشد.

مظفر سرمربی فوتسال زنان ایران در جام جهانی شد

بیشتر بخوانید:

عمان و 8 نکته قابل توجه: از سلطانی مطلقه تا ریال 2.5 دلاری

اسرائیل و فلسطین ، راه حل تک کشوری یا دو کشوری؟ (بخش 2) 

فلسطین و اسرائیل چگونه هستند؟ (1)

فلسطین و اسرائیل چگونه هستند؟ (2)

باربادوس و ملکه / جهان تغییر می کند

انگلیس 67 جزیره به کشور موریس داد / پایان دعوای 57 ساله

تماشاخانه

وقتی «سیندرلای فلسطین» در خیابان‌های تهران قدم می‌زند / برای کجا کار می‌کند و چرا تهران آمد (فیلم)

سفری تماشایی با کندترین قطار سریع‌السیر جهان در دل آلپ سوئیس (فیلم)

فیلم های دیگر