آیا آغاز افت عملکرد ذهنی ما ۴۴ سالگی است؟

فرض کنید در حال عبور از میانسالی هستید، با ذهنی که همچنان تیز و پرتکاپوست. ناگهان، بدون هشدار آشکاری، برخی چیزها تغییر می‌کند: تمرکزتان کمتر می‌شود، فراموشی‌های کوچک پُررنگ‌تر می‌شوند. شاید فکر کنید این‌ها طبیعی است، اما حالا دانشمندان برهه‌ای خاص در زندگی را شناسایی کرده‌اند که مغز، به‌صورت پنهان، وارد مسیر سراشیبی می‌شود. این لحظه، به‌طور میانگین در ۴۴ سالگی است؛ زمانی که افت متابولیک مغز آغاز می‌شود، حتی پیش از آنکه زوال محسوس شود.

به گزارش یک پزشک،  پژوهش‌های تازه، نَه‌فقط زمان این افت را مشخص کرده‌اند، بلکه فرصتی ارزشمند برای مداخله و حفظ سلامت مغز پیشنهاد داده‌اند. در این مقاله، با یافته‌های این تحقیق مهم آشنا می‌شویم و می‌کوشیم راهی برای کند کردن زمان فرسودگی ذهنی بیابیم.

نقطه عَطف زوال مغزی:  ۴۴ سالگی

پژوهشگران دانشگاه استونی بروک (Stony Brook University) با بررسی داده‌های بیش از ۱۹٬۳۰۰ فرد، دریافته‌اند که مغز انسان، به‌طور میانگین، از ۴۴ سالگی نشانه‌های نخستین افت عملکرد را تجربه می‌کند. این کاهش کارکرد به‌تدریج شدت می‌گیرد و در حدود ۶۷ سالگی به اوج سرعت خود می‌رسد. اما نکته جالب آنجاست که پس از ۹۰ سالگی، سرعت این روند کاهش می‌یابد.

محققان با بررسی اسکن‌های مغزی و آزمایش‌های شناختی دریافتند که تغییرات ناگهانی نیستند، بلکه در یک بازه‌ی نسبتاً خاموش و میانه‌زندگی رخ می‌دهند. این بازه، فرصتی کلیدی برای پیشگیری از آسیب‌های برگشت‌ناپذیر است؛ همان «پیچ پیش از شکست».

سوخت مغز و مشکل مقاومت به انسولین

نقطهٔ تمرکز این تحقیق بر یک سازوکار حیاتی بود: سوخت‌رسانی به نورون‌ها. به‌گفتهٔ دکتر «لیلیان موجیکا-پارودی» (Lilianne Mujica-Parodi)، عصب‌شناس ارشد این پروژه، از میانسالی به بعد، مغز با کاهش دسترسی به انرژی روبه‌رو می‌شود. این افت انرژی ناشی از کاهش تأثیر انسولین بر نورون‌هاست؛ پدیده‌ای که آن را مقاومت به انسولین نورونی (Neuronal Insulin Resistance) می‌نامند.

در این وضعیت، گلوکز (Glucose) کمتر جذب می‌شود و فعالیت پروتئین‌های حیاتی مانند GLUT4 (پروتئین مسئول جذب گلوکز) و APOE (پروتئین انتقال چربی که با بیماری آلزایمر نیز مرتبط است) کاهش می‌یابد. این تغییرات ژنتیکی و متابولیکی نشانه‌هایی واضح از پیری مغز را منعکس می‌کنند.

 راهکارهای نوین: آیا می‌توان بهتر به مغز سوخت داد؟

با شناسایی این بازهٔ بحرانی، دانشمندان بر این باورند که می‌توان مداخلاتی مؤثر انجام داد. آن‌ها در بخشی از پژوهش، به گروهی ۱۰۱ نفره مکمل‌های کِتونی (Ketone Supplements) دادند؛ موادی که می‌توانند به‌عنوان سوخت جایگزین برای مغز عمل کنند و حساسیت انسولینی را بهبود بخشند.

نتایج شگفت‌انگیز بودند: عملکرد شناختی در افرادی که بین ۴۰ تا ۵۹ سال داشتند بهبود یافت و نشانه‌های تحلیل مغز تثبیت شد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که مداخله در زمان مناسب می‌تواند روند فرسایش مغز را کُند یا حتی متوقف کند.

تغییر در راهبردها: پیش از بروز علائم، اقدام کنید

به‌باور دکتر «بوتوند آنتال» (Botond Antal)، این پژوهش دیدگاه ما را دربارهٔ پیری ذهن تغییر می‌دهد. به‌جای آن‌که منتظر بروز علائم شناختی شویم – که در آن زمان ممکن است آسیب زیادی رخ داده باشد – می‌توان با کمک نشانگرهای متابولیک، افراد در معرض خطر را شناسایی کرد و در لحظه‌ای طلایی وارد عمل شد.

این همان نقطهٔ تغییری‌ست که رویکرد پزشکی آینده را در زمینه بیماری‌های نورودژنراتیو دگرگون خواهد کرد.

جمع‌بندی

در یک نگاه کلی، مغز انسان از حدود ۴۴ سالگی با افت تدریجی عملکرد روبه‌رو می‌شود که دلیل اصلی آن کاهش سوخت‌رسانی به نورون‌ها به‌علت مقاومت انسولینی (Insulin Resistance) است. این روند، اگرچه خاموش و بی‌علامت آغاز می‌شود، اما در دهه‌های بعدی زندگی شتاب می‌گیرد. پژوهشگران دریافته‌اند که با مداخله در همین بازهٔ میان‌سالی، از طریق ارائهٔ سوخت جایگزین مانند کتون‌ها (Ketones)، می‌توان از افت عملکرد جلوگیری کرد یا آن را کند نمود. بنابراین، به‌جای واکنش پس از بروز نشانه‌های بیماری، زمان آن رسیده است که علم پزشکی به سمت پیشگیری هدفمند در میانهٔ زندگی حرکت کند.

❓ سؤالات متداول (FAQ)

سن دقیق شروع افت عملکرد مغز چه زمانی است؟
میانگین سنی که مغز انسان دچار افت عملکرد متابولیکی می‌شود حدود ۴۴ سالگی است، اما این سن ممکن است در افراد مختلف کمی متفاوت باشد.

چه عاملی باعث آغاز این فرسایش مغزی می‌شود؟
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مقاومت نورون‌ها به انسولین، که موجب کاهش جذب گلوکز می‌شود، مهم‌ترین عامل آغاز این روند است.

آیا می‌توان از افت عملکرد مغز در میانسالی جلوگیری کرد؟
بله، مداخله در بازهٔ ۴۰ تا ۵۹ سالگی از طریق رژیم‌های خاص یا مکمل‌های کتونی می‌تواند عملکرد مغز را تثبیت یا بهبود بخشد.

آیا این یافته‌ها در درمان آلزایمر هم نقش دارند؟
از آن‌جا که پروتئین APOE در هر دو مورد نقش دارد، این کشف می‌تواند به استراتژی‌های جدید در پیشگیری از آلزایمر نیز منجر شود.

آیا مکمل‌های کِتونی واقعاً اثربخش هستند؟
در افراد میانسال، مکمل‌های کتونی باعث کاهش علائم تحلیل مغزی و تثبیت عملکرد شناختی شده‌اند، اما برای افراد مسن‌تر کمتر اثربخش بوده‌اند.

آیا این تحقیق به‌تازگی منتشر شده است؟
بله، این پژوهش توسط تیمی از دانشگاه استونی بروک و در نشریهٔ معتبر PNAS در سال ۲۰۲۵ منتشر شده است.

منبع: PNAS

میزان وابستگی کشورهای جهان به واردات سوخت‌های فسیلی چقدر است؟ (+ جدول)

بیشتر بخوانید:

بدن انسان نوری منتشر می‌کند که بعد از مرگ ناپدید می‌شود!

تماشاخانه

دمنوش هایی برای پاکسازی ریه از آلودگی هوا و روزهای پر گرد و خاک (فیلم)

افزایش نگران‌کننده قتل‌های ناموسی در ایران ۱۴۰۴ ؛ ۱۰ زن در کمتر از دو ماه کشته شدند (فیلم)

فیلم های دیگر