چرا چین در جنگ تجاری با ترامپ دست بالا را دارد؟

برخلاف تصور دونالد ترامپ، تجارت یک بازی برد و باخت نیست. او اعتقاد دارد که کسری تجاری آمریکا با چین به معنای پرداخت یارانه به پکن است، اما این دیدگاه با واقعیت همخوانی ندارد. برای مثال، همان‌طور که خرید از فروشگاه برای مصرف‌کننده، ضرر محسوب نمی‌شود، واردات از چین نیز برای آمریکا ضرر مالی نیست.

مرور این نکته نیز خالی از لطف نیست که در یک طرف ماجرا، مواد معدنی کمیاب و محصولات صنعتی چین ستون فقرات بسیاری از صنایع آمریکایی هستند. اگر چین صادرات مواد معدنی را قطع کند، آمریکا ممکن است با بحران تولید مواجه شود.

در طرف دیگر ماجرا، چین تنها ۱۵ درصد از صادرات خود را به آمریکا وابسته کرده است. این ناتقارنی بیانگر این است که ایالات متحده بیش از آنچه تصور می‌کند، به چین نیاز دارد. در حقیقت، چرخ صنعت ایالات متحده، بدون مواد اولیه‌ی وارداتی از چین، از چرخیدن باز می‌ایستد.

اگر تعرفه‌های آوریل ۲۰۲۵ به‌طور گسترده اعمال می‌شدند، تأثیر آن‌ها بر اقتصاد بین‌المللی احتمالاً فوری و قابل‌توجه بود، زیرا براساس پیش‌بینی مؤسسه‌ی بروکینگز، تعرفه‌های جدید می‌توانند رشد اقتصادی جهانی را تا ۰٫۸ درصد کاهش دهند. مسیرهای تجاری که پیش‌تر به دلیل سال‌ها تنش تجاری (بازمانده از همه‌گیری کرونا) تحت فشار بودند، با اختلال بیشتری مواجه می‌شدند.

کسب‌وکارهای موجود در ایالات متحده با زنجیره‌های تأمین پیچیده مجبور می‌شدند تصمیم‌های دشواری بگیرند و به دنبال تأمین‌کنندگان جایگزین خارج از چین باشند یا به فکر انتقال پرهزینه‌ی تأسیسات تولیدی خود بیفتند. در کنار دردسرهای تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان آمریکایی هم احتمالاً با افزایش هزینه‌های کالاها به دلیل قیمت‌های بالاتر وارداتی ناشی از تعرفه‌ها مواجه می‌شدند.

فراتر از این تأثیرات مستقیم، تداوم اعمال تعرفه‌های دو رقمی می‌توانست رشد اقتصادی جهانی را بیش از پیش تضعیف کند و خطر رکود گسترده‌تر یا حتی بحران را افزایش دهد. ماهیت به‌هم‌پیوسته‌ی اقتصاد جهانی مدرن این معنی را می‌دهد که اقدامات رادیکال توسط بازیگران بزرگی مانند آمریکا و چین می‌تواند اثرات زنجیره‌ای داشته باشد و نه‌تنها اقتصاد دو طرف، بلکه چشم‌انداز اقتصادی کشورهای سراسر دنیا را تحت تأثیر قرار دهد. این به‌هم‌پیوستگی نشان داد که تعرفه‌ها ممکن است بیش از چین، به اقتصاد آمریکا آسیب بزنند، زیرا جایگزینی سریع زنجیره‌های تأمین چینی غیرممکن به نظر می‌رسد.

بخش فناوری، که به شدت به تولیدات چین و زنجیره‌های تأمین پیچیده وابستگی دارد، به‌ویژه در برابر شوک‌های تعرفه‌های آوریل ۲۰۲۵ آسیب‌پذیر است. حتی اعمال میان‌مدت تعرفه‌ها می‌تواند اختلالات قابل‌توجهی در تأمین قطعات ضروری مانند تراشه، قطعات الکترونیک و دیگر فناوری‌های حیاتی ایجاد کند.

از سوی دیگر، اختلال در تامین کالاهای الکترونیک می‌تواند فرصت‌هایی را برای شرکت‌های فناوری در مناطق دیگر فراهم کند یا توسعه‌ی ظرفیت‌های تولید داخلی در ایالات متحده را تشویق کند. پیامدهای بلندمدت چنین تعرفه‌هایی بر بخش فناوری همچنین به رقابت استراتژیک جاری بین آمریکا و چین در زمینه‌های کلیدی مانند هوش مصنوعی و 5G گره خورده است.

اعمال تعرفه‌ها تأثیر چشمگیری بر احساسات سرمایه‌گذاران در بازار سهام ایالات متحده گذاشت. در تاریخ ۲ آوریل، اعلام اولیه‌ی تعرفه‌ها به افت شدید بازار سهام منجر شد، به طوری که شاخص‌های اصلی بدترین ضرر دو روزه‌ی خود را در سال‌های اخیر تجربه کردند. در ادامه، اعلام ترامپ مبنی‌بر توقف ۹۰ روزه‌ی اکثر تعرفه‌های متقابل، موجی از خوش‌بینی در بازار ایجاد کرد و شاهد جهشی در قیمت سهام بودیم؛ اما این شادی کوتاه‌مدت بود. سرمایه‌گذاران کماکان با پیامدهای افزایش تعرفه‌ها بر چین و احتمال اقدامات تلافی‌جویانه‌ی این کشور دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.

برخلاف انتظار برای پایین ماندن ارزش اوراق قرضه، این روند به سرعت معکوس شد و بازده آن‌ها به طور چشمگیری افزایش یافت؛ چنین افزایشی پیش‌بینی‌نشده‌ای، نگرانی‌ها درباره‌ی تأثیرات اقتصادی تعرفه‌ها و فشارهای تورمی احتمالی را بازتاب می‌داد. رشد بازده اوراق همچنین پرسش‌هایی را درباره‌ی جایگاه سنتی اوراق خزانه‌داری ایالات متحده به عنوان دارایی امن مطرح کرد. نوسانات در بازار اوراق قرضه به تشدید بی‌اعتمادی کلی در بازارهای مالی دامن زد.

نوسانات شدید بازار سبب شد که سرمایه‌گذاران ارزیابی مجددی از ریسک در کلاس‌های مختلف دارایی انجام دهند. در این میان، برخی سرمایه‌گذاران به دارایی‌های امن مانند طلا روی آوردند که قیمت آن به سطوح بی‌سابقه‌ای رسید. موج بی‌ارزش شدن دلار در مقابل طلا تداوم یافت و دلار در برابر ارزهای اصلی دیگر تضعیف شد.

بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران درباره‌ی مدت زمان و تأثیر نهایی تعرفه‌ها، رویکرد محتاطانه‌ای را در میان آنها ایجاد کرد. بسیاری از آن‌ها تصمیم گرفتند که سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پرریسک را کاهش دهند و در عوض، موجودی نقدی خود را افزایش دهند. این اقدامات، تلاش سرمایه‌گذاران برای محافظت از خود در برابر آینده‌ای نامعلوم را بازتاب می‌داد.

بازارهای مالی چین و اقتصاد گسترده‌تر این کشور نیز در برابر اعمال تعرفه‌های ایالات متحده در ۲ آوریل تحت فشار قابل‌توجهی قرار داشتند. بازارهای سهام چین در ابتدا واکنش منفی نشان دادند. بااین‌حال، انتظار می‌رفت این واکنش به دلیل مداخله‌ی دولت و تمرکز بر تاب‌آوری داخلی ملایم‌تر شود، که به معنای توانایی چین برای تکیه بر بازار مصرف داخلی و کاهش وابستگی به صادرات است.

تا به امروز چین با ابزارهای موجود (مانند کاهش نرخ بهره، افزایش هزینه‌های دولتی و تشویق مصرف داخلی) توانسته است اثرات کاهش صادرات به آمریکا را تا حدی جبران کند. پکن همچنین در تلاش است صادرات خود را به بازارهای دیگر هدایت کند. در مقابل، آمریکا برای جایگزینی واردات از چین موانع بزرگی در پیش دارد. توسعه‌ی زنجیره‌های تأمین جدید علاوه‌بر زمان‌بر بودن، هزینه‌های هنگفتی می‌طلبد که تامین آن از توان بسیاری از شرکت‌های آمریکایی خارج است.

اگرچه تعرفه‌های جدید آمریکا علیه چین، فشار بر اقتصاد پکن را افزایش می‌دهد، چین ابزارهایی برای مقابله به مثل نیز دارد. پکن با محدود کردن صادرات مواد معدنی کمیاب (که برای تولید باتری، لوازم الکترونیک و تجهیزات نظامی ضروری هستند) نقطه‌ضعف آمریکا را هدف گرفته است. به گفته‌ی تحلیلگران واشنگتن‌پست، جایگزینی زنجیره‌های تأمین چین حداقل یک دهه زمان می‌برد، درحالی‌که ذخایر فعلی شرکت‌های آمریکایی تنها چند ماه دوام می‌آورند.

بااین‌حال، اعمال تعرفه‌های قابل‌توجه و طولانی‌مدت ایالات متحده احتمالاً به تلاطم در رشد اقتصادی چین منجر خواهد شد. کاهش دسترسی به بازار بزرگ مصرفی ایالات متحده، احتمالاً فشار نزولی بر صنایع صادرات‌محور وارد می‌کند و نیاز به تأکید بیشتر بر مصرف داخلی و روابط تجاری با سایر مناطق را برجسته می‌ساخت.

در پس‌زمینه‌ی تیترهای دراماتیک اعلام تعرفه‌ها و واکنش‌های پرنوسان بازارهای مالی، یک بازی پیچیده و پرمخاطره‌ی دیپلماتیک جریان دارد. تعرفه‌های دوم آوریل، فقط زمینه را برای مذاکرات فشرده، تعویق‌های احتمالی و بازی‌های استراتژیک قدرت بین ایالات متحده و چین فراهم کرده است. اما واکنش چین آینده‌ی این مسیر را مشخص می‌کند.

اعمال تعرفه‌های بی‌سابقه تصمیمی چالشی در عرصه‌ی داخلی برای حاکمیت آمریکا به‌شمار می‌رود. از طرفی، راضی کردن حزب رقیب در سنا و مجلس نمایندگان به لابی‌گری و چانه‌زنی فراوان نیاز داشت. به‌علاوه، راضی کردن مطبوعات نیز که از آزادی بیان در آمریکا برخوردارند، کاری بسی دشوار است. از این‌رو، به‌نظر می‌رسد که دولت ترامپ راهی غیر معمول را در گره زدن رضایت داخلی به عکس‌العمل خارجی، دنبال کرد.

پس از شکست در همراه‌سازی جبهه‌ی بین‌الملل، ترامپ کوشید تا با اعمال تعرفه‌ها، متحدانش را آنچنان در گوشه‌ی رینگ آچمز کند که برای کاهش تعرفه، حاضر به دنباله‌روی از سیاست‌های یکجانبه‌ی آمریکا شوند. اما برای دنیای آزاد که بر اساس منافع کشورها تعریف می‌شود، پیچیدن چنین نسخه‌هایی، حاصلی جز تنها شدن نسخه‌نویس نخواهد داشت. بدون همکاری متحدان، که تا حدی نتیجه‌ی بی‌اعتمادی به سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی ترامپ است، آمریکا در دو جبهه داخلی و بین‌المللی، در این جنگ تجاری منزوی شد.

با تنها شدن ایالات متحده در نبرد تجاری، ورق به نفع چین برگشت. با توجه به چشم‌انداز اختلال اقتصادی گسترده و واکنش‌های منفی احتمالی بازارهای مالی، دولت ایالات متحده تمایل خود را برای به تعویق انداختن اجرای کامل تعرفه‌های ۲ آوریل اعلام کرد. البته این تعویق شامل حال چین نمی‌شد، اما در عوض پنجره‌ای برای مذاکره با چین را باز می‌گذاشت.

در تصمیم‌گیری احتمالی ایالات متحده برای کاهش فشارهای تجاری بر چین، عوامل سیاسی داخلی نقش مهمی ایفا می‌کنند. نگرانی‌ها درباره‌ی افزایش تورم، که می‌تواند قدرت خرید مصرف‌کنندگان آمریکایی را کاهش دهد، یکی از عوامل کلیدی است. فشار از سوی صنایع خاصی که به شدت به واردات از چین وابسته هستند یا فروش قابل‌توجهی در بازار چین دارند، نیز می‌تواند بر موضع دولت تأثیر بگذارد.

از دید سیاستمداران آمریکایی، حفظ ثبات سیاسی داخلی و جلوگیری از مشکلات اقتصادی گسترده، همواره از اولویت‌های اصلی به شمار می‌رود. گروه‌های ذینفع مختلف، از تولیدکنندگان کشاورزی گرفته تا شرکت‌های فناوری، احتمالاً با لابی‌گری در اجزاب و افراد پرقدرت، نگرانی‌های خود را مطرح کرده و تلاش می‌کنند بر سیاست تجاری ایالات متحده تأثیر بگذارند. تا اینجای کار، به نظر می‌رسد تا حدی موفق عمل کرده‌اند تا ترامپ را به بازبینی تصمیم‌هایش سوق دهد.

تشدید جنگ تجاری ایالات متحده و چین در آوریل ۲۰۲۵، پنجره‌ای به سوی تصور مسیرهای احتمالی آینده باز می‌کند و دنیایی را نشان می‌دهد که ممکن است شاهد بازآرایی روابط اقتصادی و سیاسی بر اثر تقابل و تلافی باشد. اگر این مسیر از افزایش تعرفه‌ها و تنش‌ها ادامه یابد، سال‌های پیش رو چه چیزی در انتظار خواهد بود؟

 چین چگونه با سرمایه‌گذاری و خرید اوراق قرضه‌ی دولتی آمریکا، در سیاست آن کشور رسوخ می‌کند.

 درصد تغییرات بازار سهام کشورهای شاخص بعد از تحلیف ترامپ تا بعد از اعمال تعرفه‌ها؛ دقت کنید سهام چین همچنان در حال رشد است.