قيام دموكراتيك عليه مبارك

سخن گفتن درباره جانشيني حسني مبارك در مصر همواره به‌عنوان يك موضوع ممنوعه به شمار مي‌آيد، اما وضعيت نامطلوب سلامتي و كهولت سن حسني‌مبارك باعث شده موضوع جانشيني او اين روزها به صورت جدي مطرح شود. با توجه به اينكه تمام اهرم‌هاي قدرت مصر در دست حسني مبارك و طرفداران وي است، سوالي كه مي‌توان در اينجا مطرح كرد اين است كه چه كسي توان مقابله با حسني مبارك يا گزينه مورد حمايت وي را در انتخابات 2011 دارد؟ گروهي از ناظران معتقدند انتخابات رياست‌جمهوري مصر يك انتخابات فرمايشي است و موافقت دولت مصر با برگزاري انتخابات را ناشي از تلاش مبارك براي كاهش يا سركوب اعتراضات گسترده‌اي كه از سوي دموكراسي‌خواهان و اسلام‌گرايان به‌ويژه اخوان‌المسلمين مصر صورت مي‌گيرد، مي‌دانند.

در واقع پس از پيروزي «حسني مبارك» رئيس‌جمهور كنوني مصر در سال 2005 در يك انتخابات فرمايشي، گمانه‌زني‌ها درباره جانشيني ژنرال پير 81 ساله مصري شدت يافته است. اين گمانه‌زني‌ها با مرگ نوه مبارك افزايش پيدا كرد. مرگ نوه مبارك چنان ضربه‌اي به او وارد آورده بود كه وقتي باراك اوباما، رئيس‌جمهور ايالات‌متحده آمريكا روز ۴ ژوئن سال گذشته ميلادي به قاهره، ‌پايتخت مصر رفت تا نطق خود خطاب به جهان اسلام را ايراد كند رئيس‌جمهور ۸۱ ساله مصر در برابر دوربين‌ رسانه‌ها حاضر نشد.

با توجه به وخيم‌شدن اوضاع روحي و جسمي رئيس‌جمهور مصر، كارشناسان و تحليلگران سياسي بر اين باورند كه دو گزينه از شانس بيشتري براي تصاحب كرسي رياست‌جمهوري مصر برخوردار هستند.

«جمال مبارك» فرزند 43 ساله حسني مبارك فردي است كه در سال‌هاي اخير از وي به‌عنوان جانشين احتمالي پدرش نام‌برده مي‌شود. جمال مبارك كه تا سال 2003 فردي ناشناس در عرصه سياسي مصر به شمار مي‌رفت، به يكباره و با حمايت‌هاي بي‌دريغ پدرش وارد عرصه سياسي شد و به عضويت حزب ملي دموكراتيك مصر (حزب حاكم) درآمد و به سرعت مدارج حزبي را طي كرد و پس از مدت اندكي به رياست كميته سياست‌هاي حزب حاكم نائل آمد.

طرفداران جانشيني جمال مبارك در حزب حاكم چنين تبليغ مي‌كنند كه برنامه‌هاي وي براي كنترل بحران مزمن اقتصادي مصر، جوان بودن او و نيز پيشينه تحصيلي وي، اميدها را براي كاهش مشكلات اقتصادي – سياسي اين كشور زنده كرده است. در مقابل مخالفان نامزدشدن جمال مدعي هستند كه خانواده مبارك از احترام و مقبوليت كافي نزد عموم برخوردار نيست، ضمن آنكه جانشيني جمال مبارك سبب مي‌شود مصر به نمونه ديگري براي «جمهوري‌هاي وراثتي» تبديل شود.

همين مساله وراثتي بودن قدرت مي‌تواند تعهد به تغيير راستين و بنيادين وضعيت ناپسند حاكم را زير سوال ببرد. ژنرال «عمرسليمان» گزينه ديگري براي جانشيني حسني مبارك است. هواداران عمر سليمان بر تجربه نظامي و سياسي وي تاكيد مي‌كنند و اعتماد كامل حسني مبارك به وي را خاطر‌نشان مي‌كنند.

او از سال 1993 رياست سازمان اطلاعات مصر را برعهده داشته و در سال‌هاي اخير، همزمان، مسوول پيگيري مسائل فلسطين؛ يعني يكي از مهم‌ترين موضوعات سياست خارجي مصر، بوده است. سليمان به مسائل سياسي و امنيتي داخلي و خارجي مصر احاطه دارد و از ظرافت‌هاي هر‌يك آگاه است، ضمن آنكه در سطح منطقه‌اي نيز فردي تازه‌كار و ناشناخته نيست. سليمان به واسطه نقشي كه طي سال‌هاي اخير در بحران‌هاي منطقه‌اي ازجمله تلاش براي برقراري آشتي‌ ملي بين گروه‌ها و جناح‌هاي فلسطيني ايفا كرده چهره‌اي محبوب‌ نزد همتايانش در سطح منطقه است.

با اين وجود هر از گاهي نام‌هاي ديگري چون محمدالبرادعي، رئيس سابق آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، عمرو موسي، وزير امور خارجه پيشين مصر و رئيس كنوني اتحاديه ۲۲ عضوي عرب و ايمن نور بنيانگذار حزب مخالف «الغد» به‌عنوان جانشين‌هاي احتمالي مبارك بر سر زبان‌ها مي‌افتد. ولي همه مباحث مربوط به جانشيني مبارك معمولا به جمال و عمر ختم مي‌شود و بسياري اعتقاد دارند رقابت نهايي بر‌اي دست يافتن به پست رياست‌جمهوري پس از حسني مبارك بين جمال و عمرسليمان خواهد بود.

مصري‌ها بر سر اينكه كداميك از اين دو بر ديگري برتري خواهد يافت و چه كسي بهتر از عهده مديريت كشور برمي‌آيد دچار اختلاف هستند. از سوي ديگر اصلاحات انجام‌شده در قانون اساسي مصر در سال ۲۰۰۷ ميلادي شرايط نامزدي براي احراز پست رياست‌جمهوري را دشوارتر از هر زماني در گذشته كرده است. به‌همين دليل خيلي‌ها مي‌گويند هيچ نامزد يا نيروي سياسي ديگري قادر به رقابت با جمال به‌عنوان نامزد رسيدن به رياست‌جمهوري از حزب حاكم نخواهد بود.

اين درحالي است كه البرادعي روز جمعه پس از اينكه در فرودگاه قاهره مورد استقبال گسترده‌اي از هواداران خود قرار گرفت، خطاب به كساني كه دست نوشته‌هايي را حمل مي‌كردند كه روي آن نوشته شده بود؛ «البرادعي ۱۰۰ درصد» و «بايد دست حراميان را از كشور كوتاه كني» گفت: «شعار من تغيير» است، همچنين خواهان تغييرات در قانون اساسي و اعطاي آزادي‌هاي اجتماعي به هموطنان خودم هستم. روزنامه «مصر اليوم» نيز استقبال از البرادعي را غيرعادي خوانده و نوشت، اگر تصميم اين مرد ۶۷ ساله بر ورود به مبارزات انتخاباتي باشد كار براي مبارك ۸۱ ساله و شرايط براي مصر سخت خواهد بود و نمي‌توان هيچ پيش‌بيني‌اي از نتايج و حوادث آينده مصر را ارائه داد.

«ايمن نور» بنيانگذار حزب مخالف «الغد» و نامزد اين حزب در انتخابات آينده رياست‌جمهوري مصر روز پنجشنبه پيش‌بيني كرد كه نظام حاكم بر مصر به علت بيم از شكست در انتخابات رياست‌جمهوري، اجازه برگزاري انتخابات سالم را نخواهد داد.

ايمن نور افزود، اگر انتخابات مصر حتي به شكل نيمه‌دموكراتيك هم برگزار شود، نامزد حزب ملي حاكم چه حسني مبارك باشد چه پسر او جمال مبارك، نخواهد توانست آراي مردم را به دست آورد. در زمينه آينده سياسي مصر پرسش مهم آن است كه توان اثرگذاري اسلام‌گرايان ميانه‌رو، و به‌طور مشخص اخوان‌المسلمين، بر اين روند به چه ميزان است؟ به تعبير ديگر، اين جريان در خلال روند جانشيني كه دير يا زود رخ خواهد داد، چه نقشي مي‌تواند ايفا كند؟ نكته اينجا است كه جريان اسلام‌گراي ميانه‌رو يكي از مهم‌ترين بازيگران صحنه اجتماعي و فرهنگي مصر در اين سه دهه بوده و در مقاطع حساسي نيز نقش سياسي انكارناپذيري داشته است.

در يك نگاه كلي، گرايش جامعه‌اي مذهبي چون مصر به ايدئولوژي گروهي چون اخوان‌المسلمين يا بعد روشنفكري مذهبي جريان الوسطيه طبيعي مي‌نمايد، به ويژه آنكه حاكميت سياست «مشت آهنين» و آثار بحران دنباله‌دار و فزاينده اقتصادي اين كشور را هم به ياد آوريم. تحولات دوره مبارك نشان داده است كه بسته‌شدن فضاي سياسي و شدت‌گرفتن بحران اقتصادي، توجه توده حاشيه‌نشين را به گروه‌هاي اسلام‌گرا بيشتر كرده است. مقامات مصر محبوبيت اخوان‌المسلمين و روند رو به رشد آن را تهديدي جدي براي تداوم حكومت حسني مبارك بر مصر مي‌دانند، لذا در راستاي جلوگيري از فعاليت اين جنبش پليس اين كشور روز جمعه با يورش به يك منزل مسكوني  ۱۲ نفر از اعضاي گروه اخوان‌المسلمين را دستگير كرد.

نظام سياسي مصر در انتخابات سال آتي ميلادي نشان خواهد داد كه آيا هاضمه‌ای قوي براي پذيرش تغييرات دارد يا نه؟ اما در كوتاه‌مدت و با توجه به مانورهاي سياسي دولت حسني مبارك اميد به تغييرات دموكراتيك در ساختار سياسي مصر رنگ مي‌بازد.

منبع: فرهیختگان