اندیشه

«آن کس که وظیفه‌اش را فدای مصلحت می‌کند، همچون کسی است که برای گریز از طوفان دکل کشتی را از جای خود درمی‌آورد. شاید لحظه‌ای نجات یابد، اما تا ابد کشتی‌شکسته خواهد بود.»

آیا آرامش گذشته حقیقتی تاریخی بود، یا فقط تصویری دلنشین در آینه‌ی حافظهٔ جمعی ما؟

کنفوسیوس خود را در کمال تواضع این‌گونه توصیف کرده است: «من تنها انتقال‌دهنده هستم و چیزی نمی‌آفرینم. من به پیشینیان وفادارم و آنان را دوست می‌دارم.» و همین انتقالِ خرد کهن باعث شد که کنفوسیوس به آموزگاری جاودانه بدل شود.

محمدرضا شعبانعلی، بنیانگذار مجموعه متمم، در یک «تجربه ذهنی» جدید برای پرورش قدرت تفکر، مخاطبان را در برابر یک معمای اخلاقی و تاریخی قرار داده است.

توماس کوهن نشان داد تغییرات علمی تنها ناشی از کشف‌های تجربی نیست، بلکه شامل تحول فرهنگی و اجتماعی دانشمندان هم می‌شود. این دیدگاه باعث شد تا علم به عنوان یک پدیدۀ انسانی و اجتماعی تحلیل شود، نه صرفاً مجموعه‌ای از حقایق مطلق.

شوپنهاور می‌گفت قاعدۀ تک‌همسری قاعده‌ای اشتباه است چراکه مرد به چند زن احتیاج دارد و این تک‌همسری به ضرر خود زنان هم تمام شده؛ چراکه موجب شده بسیاری از زنان ازدواج نکنند و موهبت داشتن همسر به مثابه‌ یک محافظ را از دست بدهند. او حتی وجود تعداد زیادی روسپی در سرتاسر اروپا را به قاعدۀ تک‌همسری نسبت می‌داد.

ادموند برک "انسان شاکر" را به "انسان شاکی" ترجیح می‌داد و معتقد بود انسان‌ها در هر وضع موجودی، داشته‌هایی دارند که باید قدر آن‌ها را بدانند وگرنه گرفتار نارضایتیِ مدام و انقلابی‌گریِ مستمر می‌شوند.

آنگاه که وزیر بر دوش خلیفه سوار شد و بالا رفت فهمیدم که سقوطش نزدیک است

نیوتن با ارائۀ سه قانون حرکت و قانون جاذبۀ جهانی، توانست رفتار اجرام را بدون نیاز به فرضیات پیچیده و اضافی توضیح دهد. پیش از نیوتن، توضیح حرکت اجرام آسمانی و زمینی با مدل‌های بسیار پیچیده و متکثر انجام می‌شد. اوکام به ما یاد می‌دهد که وقتی قانون ساده و واحد می‌تواند همۀ این پدیده‌ها را توضیح دهد، نیازی به افزودن فرضیات اضافی نیست.

یک فرق بزرگی بین شاهنامه و آثار دیگر هست

کارشناسان معتقدند با تمرین چند گام ساده، رهبران می‌توانند هوش هیجانی خود را تقویت کرده و اثربخشی تیم و عملکرد خود را افزایش دهند.

ماکس وبر در کتاب "اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری" نشان می‌دهد که چگونه نوع خاصی از دینداری، بویژه کالوینیسم، با تأکید بر نظم، انضباط شخصی، پرهیز از تجمل و تلاش بی‌وقفه، بستری برای رشد سرمایه‌داری در اروپا فراهم کرد.

اگر بتوان لحظه‌ای را در تاریخ اندیشه یافت که عقل، خود را مورد پرسش قرار داده باشد، آن لحظه به کانت تعلق دارد. فلسفه‌اش نه تنها دربارهٔ آن‌ چیزی است که می‌دانیم، بلکه دربارهٔ چگونگی دانستنِ آن چیزهاست؛ و حتی اینکه آیا اصلاً می‌توانیم بدانیم؟

دالایی لاما طی دهه‌ها تلاش کرده است تا فلسفه بودیسم تبتی را به توصیه‌هایی عملی و قابل‌درک برای همه، فارغ از مذهب یا باور تبدیل کند. او همواره بر مجموعه‌ای از عادت‌های ساده اما مؤثر تأکید داشته که اگر آن‌ها را در برنامه‌های روزانه‌مان بگنجانیم، می‌توانیم به ذهنی آرام‌تر، قلبی گرم‌تر و شادی‌ای مقاوم‌تر دست یابیم؛ شادی‌ای که زیر فشارهای زندگی خرد نمی‌شود.

بنجامین فرانکلین با توجه به تجاربش این توان را داشت که فرصت‌ها را بشناسد. فرصت‌هایی که ابزارهای جدید در جوامع پدید می‌آورند. اگر آمریکای متولد شده بعد از بیانیه استقلال را حاصل شناخت فرصت‌های موجود توسط پدران آمریکا و بخصوص فرانکلین بدانیم، حرف گزافه‌ای نگفته‌ایم.

اگرچه مارکس هگل را نقد کرد، اما بدون دیالکتیک هگل، فلسفۀ مارکس نمی‌توانست چنین پویا و تحلیلی شود. خود مارکس بارها به هگل ارادت نشان داده و او را استاد بزرگ فلسفه نامیده است. در یک جمله باید گفت که مارکس دیالکتیک هگل را از جهان ایده‌ها به جهان ماده آورد، و "تاریخ خودآگاهی روح" را به "تاریخ مبارزۀ طبقاتی" بدل کرد.

اسپینوزا چهره‌ای آرام، گوشه‌نشین، اما شگفت‌انگیز در تاریخ اندیشه است. او جزو معدود فیلسوفانی ا‌ست که با عقل، به عرفان رسید؛ با منطق، به عشق؛ و با شناخت، به آرامش. خدای او نه آمر است، نه قضاوت‌گر، بلکه نظمِ شگفت‌انگیز هستی‌ست. و انسان آزاد، از نظر او، کسی است که این نظم را فهمیده و با آن یکی شده است.     

  یکی از آثار اولیه و بسیار مشهور شارل دو مونتسکیو، "نامه‌های ایرانی" است که در سال 1721 منتشر شد، زمانی که او تنها 32 سال داشت. این کتاب به ظاهر رمانی فکاهی‌ است، اما در واقع نقدی تیز و زیرکانه از جامعه فرانسه، سلطنت، کلیسا و اخلاق اشرافی است؛ آن هم از دیدگاه دو مسافر خیالی ایرانی.

ژان ژاک روسو معتقد بود انسان‌ها در اصل موجوداتی آزاد و برابرند، اما جامعه و تمدن با ساختارهای خود باعث شده‌اند که این آزادی محدود شود و نابرابری‌ها شکل بگیرند. او تاکید داشت که بازگشت به طبیعت و ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر برابری و همکاری، راه اصلاح و بهبود شرایط انسانی است.

آین رند (۱۹۸۲-۱۹۰۵ میلادی)، فیلسوف و نویسنده‌ی روس‌تبار آمریکایی، بنیان‌گذار مکتب فکری‌ای است که خود آن را ابژکتیویسم نامید. این مکتب، بر «عقل خودبنیاد»، «خودخواهی فضیلت‌مند» و «سرمایه‌داری افراطی» استوار است.