تلگرام چگونه جنجالی ترین اپلیکیشن جهان شد؟

تلگرام با طرح و عملکردی مشابه واتس‌اپ، ویژگی‌های کلیدی حریم خصوصی مانند «چت‌های مخفی» با رمزگذاری انتها به انتها و پیام‌های با قابلیت حذف خودکار را اضافه کرد، که به مخالفان و معترضان امکان می‌داد بدون ترس از پیگرد آزادانه ارتباط برقرار کنند.

تلگرام با طرح و عملکردی مشابه واتس‌اپ، ویژگی‌های کلیدی حریم خصوصی مانند «چت‌های مخفی» با رمزگذاری انتهابه‌انتها و پیام‌های با قابلیت حذف خودکار را اضافه کرد که به مخالفان و معترضان امکان می‌داد بدون ترس از پیگرد آزادانه ارتباط برقرار کنند، اما این امر کاربران شرور را نیز به خود جلب کرد.

به گزارش ایتنا، مانی که پاول دوروف در اوایل دهه ۲۰۱۰ تصمیم به ساخت اپلیکیشنی کاملا جدید گرفت هدف اصلی‌اش ایجاد پلتفرمی (platform، زیرساخت، بستر مجازی) بود که از کاربران در برابر رژیم‌های سرکوبگر از کاربران محافظت کند. دوروف که در سال ۱۹۸۴ در اتحاد جماهیر شوروی متولد شده است - همان سالی که رمان مشهور جورج اورول به همین نام منتشر شد - کاملا آگاه بود که چگونه می‌توان از آزادی ارتباطات برای برانداختن دولت‌های استبدادی استفاده کرد.

زاو در ۲۲ سالگی، وِکُنتاکتِه یا وی‌کی (VKontakte, or VK) را ایجاد کرد که به‌سرعت به محبوب‌ترین سایت شبکه اجتماعی در کشورش تبدیل شد و توجه مقامات را به خود جلب کرد. دوروف زیر فشار برای بستن و افشای گروه‌های مخالفی که در این پلتفرم فعالیت می‌کردند، شرکت را رها کرد و از روسیه فرار کرد تا چیزی مقاوم‌تر در برابر نظارت دولتی ایجاد کند.

اپلیکیشن جدید تلگرام بود که بار دیگر باعث شد دوروف با مقام‌ها به مشکل بخورد. او در فرانسه در پی تحقیقاتی درباره سوءاستفاده جنسی از کودکان، فروش مواد مخدر و دیگر فعالیت‌های جنایی در این پلتفرم دستگیر شد. اما چگونه چنین حسن نیتی به چنین جنجالی منجر شد؟

در سال ۲۰۱۵ تلگرام به پلتفرم اصلی ارتباطی دولت اسلامی (داعش) تبدیل شد که به این گروه تروریستی امکان می‌داد فعالیت‌هایشان را از طریق پیام‌های خصوصی هماهنگ کنند، و همچنین از طریق چت‌های گروهی بزرگ تبلیغاتشان (propaganda، پروپاگاندا) را نشر دهند و عضوگیری کنند. این گروه حتی کانال‌های پشتیبانی فنی در تلگرام راه‌اندازی کرد تا به اعضایش کمک کند از نظارت دور بمانند.

با گسترش خلافت داعش در عراق و سوریه، این گروه به‌دلیل گروگان‌گیری و سر بریدن کارگران امدادی و روزنامه‌نگاران معروف شد، و همچنین به‌دلیل انتشار ویدیو‌هایی که در کانال‌های تلگرامی آن‌ها به اشتراک گذاشته می‌شد. این امر فشار‌ها را بر تلگرام برای بستن گروه‌ها و جلوگیری از استفاده اعضا و طرفداران داعش از این اپلیکیشن افزایش داد، اما دوروف بازهم مقاومت کرد.

این مدیر فناوری - که تا آن زمان در تبعید خودخواسته از روسیه زندگی می‌کرد - در سپتامبر ۲۰۱۵ در مصاحبه‌ای عمومی، که به‌ندرت رخ می‌دهد، از اقدام علیه داعش خودداری کرد. او گفت: «درنهایت، فکر می‌کنم که حریم خصوصی و حق ما برای حریم خصوصی مهم‌تر از ترس ما از وقوع اتفاقات بد مانند تروریسم است. این یک سری وقایع تراژیک است اما، درنهایت، داعشی‌ها همیشه راهی برای ارتباطشان با هم پیدا خواهند کرد... من فکر نمی‌کنم که باید بابت این موضوع احساس گناه کنیم. من هنوز فکر می‌کنم که ما کار درستی انجام می‌دهیم: محافظت از حریم خصوصی کاربرانمان.»

دو ماه بعد، تروریست‌های داعش ۱۳۰ نفر را در یک سری حملات در پاریس کشتند، که دوروف را وادار به تغییر موضع کرد. تلگرام ده‌ها کانال عمومی مرتبط با این گروه را بست و اقداماتی را برای نظارت و جلوگیری از فعالیت‌های مرتبط با تروریسم در این اپلیکیشن انجام داد.

رویکرد جدید از فعالیت‌های مجرمانه در این اپلیکیشن جلوگیری نکرد و در حالی که صنعت فناوری به طور گسترده‌تری با محتوای افراطی مقابله می‌کرد، کانال‌هایی که محتوا‌های راست‌گرای افراطی و تندرو منتشر می‌کردند امکان رشد پیدا کردند. تلگرام به پلتفرمی برای همه تبدیل شد، از نظریه‌پردازان توطئه «کیو انان» (QAnon) گرفته تا سازمان‌دهندگان و شرکت‌کنندگان در شورش‌های اخیر در بریتانیا.

جنجال‌های پیرامون این اپلیکیشن جلو رشد آن را نگرفته است، به طوری که آخرین آماری که دوروف ارائه کرد، و تنها چند هفته پیش از دستگیری او منتشر شد، نشان می‌دهد که این اپلیکیشن به دستیابی به نزدیک به یک میلیارد کاربر فعال ماهانه نزدیک شده است.

اکثر قریب به اتفاق این کاربران فعالیت‌های مجرمانه ندارند - یا حتی به آن‌ها دسترسی ندارند - و بسیاری همچنان از آن برای هدفی که تلگرم به آن قصد طراحی شده استفاده می‌کنند. در حالی که این رژیم‌ها قادر به بستن این پلتفرم نیستند، در جا‌هایی مانند روسیه افراد همچنان می‌توانند سانسور شدید دولتی را دور بزنند.

ست گورتز، دستیار سابق دادستان ایالات متحده در وزارت دادگستری که در دوران خدمتش با تلگرام سروکار داشت، می‌گوید: «این به‌وضوح یک مورد جالب در تلاقی آزادی بیان و نظارت دولتی است.»

او افزود: «مشکل اینجاست که تلگرام واقعا یک استثنا است: «این اپلیکیشن یک وسیله ارتباطی بسیار ارزشمند را برای افرادی فراهم می‌کند که در [سایه]دولت‌های تجسس‌گر زندگی می‌کنند، اما به‌دلیل تعهدش به رمزگذاری، در میان سازمان‌های جنایی و حتی تروریستی [نیز]بسیار محبوب است.»

تلگرام پس از دستگیری دوروف در پاریس در شنبه گذشته اعلام کرد که دوروف «چیزی برای پنهان کردن ندارد» و این شرکت «به قوانین اتحادیه اروپا، ازجمله قانون خدمات دیجیتال، پایبند است». این شرکت افزود که نظارت آن «در چارچوب استاندارد‌های این صنعت» است. انتظار می‌رود دوروف تا چهارشنبه آینده یا آزاد شود یا مقام‌های فرانسوی او را تفهیم اتهام کنند.

کانال عصر ایران در تلگرام