عظمت غیرقابل‌تصور بلندترین «قلّه» در منظومۀ شمسی (+عکس)

مریخ جوان مکان شگفت‌انگیزی برای اکتشاف بوده است. سیاره سرخ پوشیده از رودخانه‌های جاری از آب و گدازه بوده است. آن زمان، چهار آتشفشان مریخ، از جمله کوه المپوس که همگی بلندتر از هر کوه روی زمین بودند، فعال بودند و جلوۀ هولناک و عظیمی داشتند. 

به گزارش فرادید، هر یک از این قله‌ها چشمگیر هستند. اما کوه المپوس بلندتر از بقیه است و به ارتفاع شگفت‌انگیز ۱۶ مایل (۲۶ کیلومتر) رسیده است، یعنی حدود سه برابر بلندتر از قله اورست. به همین دلیل کوه المپوس بزرگترین آتشفشان کل منظومه شمسی است. 

با این حال، این آتشفشان فقط بلند نیست. بلکه قطرشگفت‌انگیزی هم دارد. کوه المپوس حدوداً ۲۰ برابر پهن‌تر از ارتفاع آن است. قطر آن از لبه به لبه ۳۷۰ مایل (۶۰۰ کیلومتر) است. 

مقایسۀ اندازۀ المپوس و اورست

اگر کوه المپوس را بالای ایالات متحده قرار دهید، کل ایالت آریزونا را پوشش می‌دهد. اگر آن را بر فراز اروپا قرار دهید، فرانسه را پوشش می‌دهد.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد این آتشفشان تقریباً یک میلیون مایل مکعب (۴ میلیون کیلومتر مکعب) مواد دارد که واقعاً هر چیزی در سیاره خودمان را کوچک جلوه می‌دهد. این اندازه حدود ۱۰۰ برابر حجم بزرگترین آتشفشان زمین، یعنی ماونا لوا است. 

کوه المپوس روی همان «برآمدگی» آتشفشانی سه آتشفشان دیگر یعنی ثارسیس، پاوُنیس و آرسیا قرار دارد. 

زمانی که این چهار آتشفشان بسیار نزدیک به هم شکل گرفتند، وزن آن‌ها بیشتر از آن چیزی شد که سطح مریخ می‌توانست تحمل کند. آتشفشان‌ها سیاره را کمی واژگون کردند. حدود ۳ میلیارد سال پیش، لایه‌های بیرونی مریخ زیر وزن آن‌ها لغزیدند.

پوسته و جبه حدود ۲۰ درجه حرکت کردند و از نواحی قطبی به سمت استوا حرکت کردند. این حرکت برای تغییر مسیر رودخانه‌ها و تغییر آب و هوای سیاره کافی بود.

آتشفشان‌های زمین در مقابل آتشفشان‌های مریخ مانند کوه المپوس 

کوه المپوس چگونه اینقدر بزرگ شد؟با گذر زمان. 

کوه المپوس یک آتشفشان سپری است، به این معنا که مقادیر زیادی گدازه از آن بیرون می‌ریزد، نه اینکه گدازه‌ها از دهانه آن در یک فوران فاجعه‌بار منفجر شوند.

بزرگترین آتشفشان‌های زمین نیز آتشفشان‌های سپری هستند. این ویژگی به آن‌ها اجازه می‌دهد در طول زمان به آرامی رشد کنند. 

با این حال، زمین‌ساخت صفحه‌ای زمین نیز ماگما پخش می‌کند که مانع افزایش ارتفاع آتشفشان‌های زمینی به طور نامحدود می‌شود. از سوی دیگر، مریخ برای زمین‌ساخت صفحه‌ای بسیار کوچک است. 

کوه المپوس حدود ۳.۵ میلیارد سال قدمت دارد، به این معنا که این آتشفشان در اوایل تاریخ مریخ شکل گرفته است. ستاره‌شناسان گمان می‌کنند المپوس می‌توانسته صدها میلیون سال از نظر آتشفشانی فعال بماند. این مدت‌زمان بسیار طولانی‌تر از زمان فعال زماندن آتشفشان‌های روی زمین است. 

سرنخ‌هایی از تاریخچه آب و هوای مریخ

تصویر سه بعدی آتشفشان عظیم مریخ، کوه المپوس که بزرگترین آتشفشان در منظومه شمسی است

در مقاله‌ای از Nature Communications که سال ۲۰۱۷ منتشر شد، ستاره‌شناسان خانواده‌ای از شهاب‌سنگ‌ها به نام نخلیت‌ها (Nakhlites) را مطالعه کردند که حدود ۱۱ میلیون سال پیش هنگام برخورد یک سیارک به آتشفشانی در سیاره سرخ، همگی از مریخ پرتاب شدند. 

این مطالعه نشان داد آتشفشان‌های مریخ گدازه‌ها را با سرعت بسیار آهسته تراوش می‌کنند: آتشفشانی که نخلیت‌ها را تشکیل می‌دهد ۱۰۰۰ برابر کندتر از آتشفشان‌های روی زمین رشد می‌کند.

این یافته نشان داد آتشفشان‌های مریخ بیش از آنچه دانشمندان قبلاً انتظار داشتند دوام می‌آورند. 

در مورد کوه المپوس، دهانه‌های روی سطح آن نیز تنها حدود ۲۰۰ میلیون سال قدمت دارند، به این معنا که این آتشفشان به طرز شگفت‌آوری به تازگی فعال بوده است. 

دانشمندان با مطالعه کوه المپوس و دیگر آتشفشان‌های مریخ، می‌توانند به کشف سرنخ‌هایی از تاریخ آب و هوای سیاره سرخ کمک کنند.

شهاب‌سنگ‌های متولد شده از آتشفشان در واقع نشانه‌هایی از مواد معدنی دارند که حین عبور آب از سنگ‌ها شکل می‌گیرند. این موضوع نشان می‌دهد آب حدود ۱.۳ میلیارد سال پیش در مریخ جریان داشته است.

بیشتر بخوانید:

تاریک‌ترین مکان در منظومه شمسی و کل جهان کجا است؟

«اوموآموآ» یک نوع کاملا جدید از اجرام آسمانی است(+عکس)

تماشاخانه

میراث فرهنگی ایران در بحرانی‌ترین دوره‌ تاریخی / صحبت از کوتاه‌کردن حریم آثار تاریخی یعنی پذیرش رسمی تخریب / میراث فرهنگی بعد از انقلاب به اشتباه طاغوتی تلقی شد / میراث فرهنگی حوزه ضدفراموشی است / بحران امروز، نتیجه فاصله گرفتن از اصول دوران طلایی میراث فرهنگی است (فیلم)

دو دقیقه هیجان خالص از مطرح ترین فیلم اسکار امسال (تماشا کنید)

فیلم های دیگر