«فابیانیسم»؛ نوعی سوسیالیسم غیرمارکسیستی

فابینیست‌ها نظریۀ مارکسیستی "ارزش اضافی" را رد می‌کردند. به نظر آن‌ها ارزش تنها نتیجۀ کار بر روی مواد خام طبیعت نیست، بلکه اساسا حاصل رشد جامعه و تکامل تمدن بوده است.

عصر ایران - فابیانیسم (Fabianism) نوعی سوسیالیسم اصلاح‌طلب یا سوسیالیسم غیرمارکسیستی است که با تاسیس "انجمن فابین" در سال 1884 پدیدار شد. برنارد شاو، هربرت جرج ولز، نویسندگان ادبی ایرلندی و انگلیسی، جزو چهره‌های برجستۀ این نوع سوسیالیسم بودند.

واژۀ "فابین" از نام فابیوس سردار رومی گرفته شده که در جنگ با هانیبال بر آن بود که باید تا لحظۀ مناسب صبر کرد، سپس ضربه را به حریف وارد کرد. فابیانیسم هم دال بر گرایش اصلاح‌طلبانۀ سوسیالیست‌های مذکور و سیاست صبر و انتظار آن‌ها و اعتقادشان به بهبود تدریجی اوضاع در نظام سرمایه‌داری بود. این گرایش تا حدی هم ناشی از این بود که فابین‌ها بیشتر اهل اندیشه بودند تا مرد انقلاب و عمل.

به نظر سوسیالیست‌های فابین، اکثر اشکال ثروت نامکتسب، محصول جامعه است. مثلا با افزایش جمعیت در یک منطقه و یا تاسیس خیابان در آن قیمت زمین افزایش می‌یابد. همچنین رونق کارخانه‌ها بستگی به عوامل اجتماعی مانند افزایش جمعیت دارد؛ بنابراین این ادعای سرمایه‌داران که درآمدشان حاصل فعالیت خودشان است، فقط تا حدی درست است.

سوسیالیست‌های فابین‌ معتقد بودند که ثروت عظیم دنیای امروز حاصل سخت‌کوشی نیست، بلکه دلایل پیچیدۀ بسیاری در پس روند افزایش ثروت نهفته است؛ و نهایتا ثروت حاصل جامعه است و سرمایه‌داران امروز کاری جز دریافت بهره و اجاره انجام نمی‌دهند.

فابینیست‌ها نظریۀ مارکسیستی "ارزش اضافی" را رد می‌کردند. به نظر آن‌ها ارزش تنها نتیجۀ کار بر روی مواد خام طبیعت نیست، بلکه اساسا حاصل رشد جامعه و تکامل تمدن بوده است. از همین رو ارزش مازاد نه به کارگران و نه به سرمایه‌داران، بلکه به کل جامعه تعلق دارد.

همچنین سوسیالیست‌های فابین نظریۀ مارکسیستی نزاع میان کار و سرمایه را نمی‌پذیرفتند. به نظر آن‌ها تضاد اصلی میان ثروتمندان و کل جامعه بود. از همین رو با اعطای کل محصول کار کارگران به آن‌ها مخالف بودند و آن را ناعادلانه می‌دانستند. به نظر آن‌ها ثروت در جامعه باید به شیوه‌ای توزیع گردد که همۀ مردم در ارزش‌هایی که خود جامعه تولید کرده، شریک شوند.

به همین دلیل سوسیالیست‌های فابین از انتقال تدریجی مالکیت‌های ارضی، صنعتی، مالی و تجاری به جامعه و یا به حکومت به عنوان نمایندۀ جامعه حمایت می‌کردند.

سیدنی وب، که یکی از فابینیست‌های مشهور بود، تحول تدریجی را قانون و اصل اجتناب‌ناپذیر می‌دانست و معتقد بود تحول انقلابی و ناگهانی و بی‌سابقه اساسا ممکن نیست.

همچنین برنارد شاو می‌گفت باید از کار سادۀ انقلابیگری دست کشید و به کار دشوار اصلاح عملی به شیوۀ پارلمانی روی آورد.

سوسیالیست‌‌های فابین دولت دموکراتیک مدرن را بهترین وسیله برای برپایی سوسیالیسم و اقتصاد اجتماعی می‌دانستند.

انجمن فابین بعد از تشکیل حزب کارگر در بریتانیا، به این حزب پیوست ولی موجودیت خود را از دست نداد و به صورت یک گروه روشنفکر برای تحقیق و تبلیغ در داخل حزب باقی ماند.

کانال عصر ایران در تلگرام