داستان آتشکده تهران که نمی‌خواستند ساخته شود (فیلم)

عصر ایران؛ محسن ظهوری - تهران، در کنار ری کهن آباد شد. در کنار شهر مهمی که در دوره ساسانیان، یکی از مراکز دینی آن‌ها بود. ری که زیر پای مغولان ویران شد، روستای شمالی‌اش کم‌کم جان گرفت؛ دیوار و دروازه‌ای پیدا کرد و بعد هم پایتخت کل ایران شد. پایتختی که به سرعت پر شد از اقوام و طرفداران ادیان مختلف که کسب و کار خود را در آن رونق می‌دادند.

تهران در کنار ری باستانی رشد کرده بود. شهری بزرگ که خرابه‌های آتشگاه بزرگ بهرام بر تپه میل‌اش هنوز باقی است و نشان از قدمت حضور زرتشتیان در آن منطقه دارد. اما زرتشتیان تهران در طول دوران سلسله قاجار، که این شهر را پایتخت کردند، نیایشگاهی برای خود نداشتند. داستان ساخت نخستین نیایشگاه آنان را در این قسمت از «ایران به روایت آثار» ببینید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در قسمت قبل منتشر شد:

ایران به روایت آثار؛ قسمت پنجاه‌وسوم: کشتی پرسپولیس

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

امروز خیابان سی‌تیر را که به سمت شمال بروید، بعد از چهارراه جمهوری، نیایشگاه زرتشتیان تهران را با سردری زیبا کنار خیابان می‌بینید. نیایشگاهی که به معبد آدُریان یا مسجد زرتشت معروف است و در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ مترمربع بنا شده. ساختمانی با نمایی از سنگ سفید که شش ستونِ جلوی درِ ورودی‌‌اش، با سرستون‌هایی از سرِ گاو، زیر طاقی آن قرار گرفته‌اند. بر بالای ستون‌ها نقشی زده‌اند با خورشیدی در سمت راست و آتشدانی پایینش. در مرکز این نقش‌برجسته فروهری حک شده که نمونه مثل آن تاکنون دیده نشده. روبه‌رویش هم یک روحانی با کمانی در دست دیده می‌شود. تاریخ این نقش‌برجسته ۱۲۸۶ باستانی است که می‌شود ۱۲۹۶ خورشیدی؛ یعنی سال اففتاح نیایشگاه.

روبه‌روی این بنا هم مثل آتشگاه بزرگ یزد حوضی بیضی‌شکل قرار گرفته؛ همان عنصری که همیشه نقشی تعیین کننده در معماری عمارت‌های قدیمی ایرانی داشته.

زرتشتیان تهران برای ساخت این بنا، زحمت زیادی کشیدند. سال ۱۲۹۳ خورشیدی، احمدشاه آخرین پادشاه دودمان قاجار تازه تاجگذاری کرده بود، که انجمن زرتشتیان تهران سنگ بنای آتشگاه پایتخت را گذاشتند. کیخسرو شاهرخ، رئیس انجمن زرتشتیان تهران برای احداث این بنا از پارسیان کشور هند کمک خواسته بود که خود زمانی در آن‌جا تحصیل می‌کرد.

با آمدن پول، کار آغاز شد؛ زمین آن که از اراضی انجمن بود در نقشه انتخاب، و پلان‌ها و نقشه‌ها کشیده شدند تا تهران صاحب یک آتشگاه شود. اما ساخت این معبد پس از مدتی به مشکل خورد. کیخسرو شاهرخ در یادداشت‌های خود آورده:

«بعضی از اشخاص مغرض در جراید بمبئی، بر ضد زرتشتیان تهران مقالاتی نوشتند که این‌ها غالباً بی‌دین و فلان‌اند و آدُریان لازم ندارند. از سوی انجمن زرتشتیان تهران هم جواب‌هایی دندان‌شکن داده شد. معهذا بعضی از صاحبان خَیِر که جنبه کهنه‌پرستی و تعصبات داشتند، جلو اعانه خود را گرفته، دیگر پول نرسید و عمارت بی‌سقف و ناتمام ماند.»

کیخسرو شاهرخ در تمام طول زندگی‌اش آدمی نبود که پا پس بکشد. او به هر کاری دست می‌زد، آن را به سرانجام می‌رساند؛ از ساخت مدرسه و کتابخانه مجلس گرفته تا رساندن گندم به نانوایی‌ها در جریان قحطی بزرگ ایران. ساخت این معبد هم با تدبیر او ادامه یافت:

«از زرتشتیان ایران استعانت شد و زرتشتیان هرجا از تهران و یزد و کرمان و شیراز و کاشان، به‌قدر خود کمک کردند و به خیرِ خوبی، ساختمان آدُریان به پایان رسید و رسماً در تاریخ ۱۲۹۶ خورشیدی گشایش یافت.»

کار ساختمان که تمام شد، حالا وقت آوردن آتش مقدسش بود. آتشی که با تشریفاتی مرسوم طی ۲۵ روز، از آتشکده یزد به تهران آمد و آتشدان آدُریان تهران را روشن کرد. آتشی که تا همین امروز یک‌سره می‌سوزد و معبد را زنده نگه می‌دارد.

تهران با این آتش، حالا صاحب نیایشگاه شده بود؛ آن هم در خیابانی که مسجد و کلیسا و کِنیسه را با هم دارد و حالا به خیابان ادیان می‌شناسیمش. معبد زرتشتیان تهران، حالا یکی از زیباترین بناهای پایتخت است که هنوز مثل گذشته کاربری خود را حفظ کرده.

​تجلیل از قهرمانان تیم ملی وزنه‌برداری در آیین ویژه بانک صادرات ایران / تأکید بر تداوم حمایت از قهرمانی، رفتار پهلوانی و اخلاق ورزشی

بیشتر بخوانید:

از مرده‌خواری پرندگان تا ورود گردشگران؛ در برج سکوت چه می‌گذرد؟ (فیلم)

گور ایرانی بر گور فرزند؛ تصاویری اعجاب‌آور از سوگواری یک مادر که تا کنون دیده نشده است (فیلم)

در قبرستان مسیحی‌های کرمان چه خبر است؟ از سنگ قبر گرفته تا اسکلت‌ها را دزدیده‌اند (فیلم)

تماشاخانه

سرنوشت تلخ جشن‌های ایرانی / از ممنوعیت برگزاری تا به هم زدن شادی‌ در جشن‌ها / وقتی حتی آب‌پاشی ممنوع است (فیلم)

ایرج قادری جمشید هاشم‌پور را برای فیلم تارج انتخاب کرد (فیلم)

فیلم های دیگر