برق مجانی؛ تشویق به مصرف کمتر یا اعانه؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در پی تصویب اجرای طرح یا پروژه‌ای به عنوان «برق امید» یا «برق مجانی» برای مشترکان کم مصرف، دکتر محمد طبیبیان - اقتصاددان پرآوازۀ ایرانی- که نام او با سیاست تعدیل اقتصادی در دولت هاشمی رفسنجانی (آغاز دهۀ 70 خورشیدی) گره خورده، آن را از مصادیق سُرنا زدن از سرِ گشاد آن دانسته و نوشته است: «راه و رسم مناسب رسیدگی به گروه اقلیت فروماندگان، کمک درآمدی است نه مجانی کردن پُرضایعه و پُرهزینه.»

به اعتقاد او «رسم منطقی این است که برای مردم، شغل و درآمد و توان خرید فراهم شود آن گاه نیاز به دریافت اعانه از مال خودشان را نخواهند داشت.»

به رغم 7 سال مسؤولیت در یک روزنامۀ اقتصادی و اظهار نظرهایی گاه و بی‌گاه در این حوزه، داعیه و تخصصی در این عرصه ندارم چه رسد به این که با اقتصاددان برندی چون دکتر طبیبیان قصد هماوردی در میان باشد اما به نظر می‌رسد در این فقره، دچار سوء تفاهم شده‌اند یا اطلاعات درست به ایشان و دیگر منتقدان منتقل نشده چون بحث تشویق به مصرف کمتر و مدیریت مصرف برق به منظور جلوگیری از قطع برق و نیاز به تأمین قطعات فرسودۀ نیروگاهی در وضعیت تحریمی است و یارانه و اعانه‌ای در کار نیست.

بر اساس میانگین مصرف برق، 8 میلیون و 400 هزار خانوار ایرانی کمتر از میانگین مصرف می‌کنند و «کم‌ مصرف» به حساب می‌آیند. 16 میلیون و 500 هزار خانوار هم به اندازۀ میانگین یا کمی بیش از آن مصرف می‌کنند و اصطلاح «خوش مصرف» برای آنها به کار می‌رود.

4 میلیون و 500 هزار خانوار هم پُر‌مصرف‌اند. برای این که کم‌مصرف‌ها و خوش‌مصرف‌ها پاسوز پُرمصرف‌ها نشوند طرحی به عنوان «برق امید» را می‌خواهند اجرا کنند تا از آن 8 میلیون و 400 هزار خانوار که مصرف برق‌شان زیر میانگین است وجهی دریافت نشود و خوش‌مصرف‌ها هم تشویق شوند کمتر مصرف کنند تا نیاز به قطع برق در برخی از مناطق و بازه‌های زمانی نباشد.

این طرح در واقع برای مدیریت مصرف و کاهش تلفات برق است و هیچ نشانی از اعانه و یارانه وصدقه در آن نیست تا بگوییم کمک درآمدی کنیم و آن را پُرضایعه یا پُرهزینه بخوانیم و تنها نقطه آسیب آن خانه های خالی است که گفته شده شامل آنها نمی‌شود.

در تعریف «کم‌مصرف» هم گفته‌اند در ایام گرم و در مناطق گرمسیر کمتر از 80 کیلو‌وات ساعت و در مناطق گرمسیری با حدت کمتر از 150 تا 400 کیلووات ساعت در ماه.

برق امید به امید آن است که با تشویق به مصرف کمتر، پروژه هایی چون پنل خورشیدی مورد اقبال قرار گیرد و کاهش تعرفه های پلکانی به اجرا درآید.

این که در عمل چه خواهد شد از حد اطلاعات و حدس نویسنده خارج است اما این که تشویق به مصرف کمتر و رایگان ساختن برای کم مصرف ها را با ایجاد شغل و درآمد در منافات بدانیم، با هوش و دانشی که از دکتر طبییان انتظار و سراغ داریم سازگار نیست.

عدد 30 میلیون هم اغراق نیست. چرا که اگر 8 میلیون و 400 هزارخانوار درست باشد و هر خانوار را بین 3 تا 4 نفر درنظر بگیریم همین عدد 30 میلیون به دست می‌آید.

این یک قاعدۀ پیچیدۀ اقتصادی نیست. در زندگی روزمره هم وقتی فردی تنها یک قرص نان می‌خواهد در صف جداگانه‌ای می‌ایستد و در اخذ مالیات از پاره‌ای درآمدها هم از عددی پایین‌تر دریافت نمی شود یا خُرد است و این قاعده را چرا به برق یا گاز تسری ندهیم و خصوصاً آب که کمبود در آن، جبران ناپذیر است؟

اصل سخن دکتر طبیبیان در ضرورت ایجاد شغل نادرست نیست اما این داستان به ایجاد شغل ربط ندارد و بحث مدیریت مصرف در میان است و مضافا به این که در روزگار تحریم و کرونا شغل های موجود هم به خطر افتاده و دو موضوع را نباید با هم خلط کرد.

------------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*جزئیات رایگان شدن برق (فیلم) - عصرایران

نبرد خونین میلیاردرها بر سر هوش مصنوعی

تماشاخانه

زندگی در قفس: واقعیت تلخ مسکن در هنگ‌کنگ (فیلم)

روایتی از خانه‌های تخریب شده در جنگ اسرائیل علیه ایران / «این‌جا خانه‌ام بود؛ هرچیزی در آن معنایی داشت» (فیلم)

فیلم های دیگر