یک تحلیل امنیتی از شمشیر دو لبه بازار بورس ایران

پر بیراه نیست اگر تصور کنیم بورس ایران به سیبل یا هدف اصلی تندروهای امریکایی تبدیل شود و شاید توسعه تحریم ها در بخش فلزات گام نخست در این مسیر باشد که چند روز پیش از سوی امریکا برداشته شد.

عصر ایران؛ جلیل بیات- طی یک سال گذشته بورس به عنوان پربازده ترین بازار در ایران شناخته شده است. فقط کسانی که از فروردین همین امسال وارد بازار بورس شده اند چند برابر سرمایه اولیه خود سود کرده اند. این موضوع باعث عطش و هجوم بسیاری از سرمایه های خرد به بازار سرمایه طی چند ماه اخیر شده به طوری که روز یکشنبه شاخص کل بورس از 2 میلیون واحد هم عبور کرد.

علی رغم آنکه گفته می شود حضور در بورس برای کسانی مناسب است که از امکانات اولیه زندگی و حقوق مکفی برخوردار بوده و دارای سرمایه مازادی هستند که می توانند وارد بورس کنند، اما بسیاری از افراد به دلیل سود خیره کننده بورس از یکسو و تورم بالا و کاهش روز افزون پول ملی از سوی دیگر، با فروش اموال غیرمنقول خود یا اخذ وام و استقراض وارد بازار سرمایه شده اند.

در طرف دیگر، دولت در وضعیت آشفته بازار کنونی، بورس را چشم و چراغ فعالیت اقتصادی کشور می داند و تلاش دارد به هر طریق ممکن چراغ سبز را در این سنگر انتهایی اقتصاد حفظ کند تا به لحاظ روانی سیگنال مثبتی به جامعه تزریق شود. البته جمع آوری نقدینگی از سطح کشور و هدایت آن به سمت تولید خود کم اهمیت تر از جنبه روانی رشد بازار سرمایه ندارد.

با این حال این بازار سرمایه که اکنون افزایش یا افت شاخص آن به دغدغه میلیون ها ایرانی تبدیل شده است، می تواند به پاشنه آشیل نظام نیز تبدیل شود. البته نگارنده تخصصی در زمینه اقتصاد ندارد و به تبع آن نمی‌تواند تحلیل اقتصادی ارائه دهد و آنچه در ادامه می آید ناشی از یک دغدغه امنیتی است.

رصد اندیشکده ها و رسانه های مهم امریکایی و فارسی زبان خارج از کشور در ماههای اخیر نشان می دهد آنچه در بازار سرمایه ایران در حال وقوع است برای آنها اهمیت پیدا کرده است. روز یکشنبه همزمان با رکورد جدید شاخص بورس در ایران، خبرگزاری رویترز از روند صعودی بورس ایران به عنوان حباب یاد کرد که با روند اقتصاد ایران در تناقض است.

چند روز پیش یک وبسایت نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران از افزایش برخی کانال های بورسی در شبکه های اجتماعی توسط ضد انقلاب خبر داده بود که برای فریب و اغوای مردم ایجاد شده اند.

هفته گذشته نیز اندیشکده شورای آتلانتیک در مقاله ای با اشاره به احتمال شورش مردم به دلیل فقر و محرومیت، از بازار سرمایه ایران به عنوان پروژه امنیت ملی یاد کرده بود که به عنوان ناجی دولت عمل می کند. معنای دیگر این تحلیل می تواند این باشد که اگر می خواهید نارضایتی ها را افزایش دهید، بازار سرمایه ایران را هدف بگیرید. لذا پر بیراه نیست اگر تصور کنیم بورس ایران به سیبل یا هدف اصلی تندروهای امریکایی تبدیل شود و شاید توسعه تحریم ها در بخش فلزات گام نخست در این مسیر باشد که چند روز پیش از سوی امریکا برداشته شد.

قطعا این یادداشت در راستای تضعیف بورس نگاشته نشده و ادعای فوق هم به این معنا نیست که مردم از بورس خارج شوند، بلکه صرفا هشداری است به مسئولین که مراقبت کنند سوگلی فعلی اقتصاد ایران در هجمه احتمالی امریکا و بدخواهان ایران به ورطه سقوط نیافتد.

ماجرای موسسات مالی می تواند درس عبرت خوبی هم برای مردم و هم برای دولت باشد. در آن ماجرا یک شایعه درباره ورشکستگی یکی از موسسات در مشهد باعث هجوم مردم برای خارج کردن سرمایه های خود از این موسسه شد که منطقا به ورشکستگی و ناتوانی موسسه مذکور از پاسخ به درخواست های مردم شد. اعتراضات، تردید و ترس همچون دومینو دامن چند موسسه دیگر را نیز گرفت و باقی ماجرا که همه از آن اطلاع دارند.

اکنون نیز مردم باید بدانند بروز هر اتفاقی اگر منجر به هجوم سراسری آنها به صف فروش بورس شود، باعث سقوط بازار سهام و در نتیجه ضرر همگانی خواهد شد. این یک موضوع منطقی است و اگر در امریکا، آلمان، ژاپن یا هر کشور دیگری هم مردم به یکباره برای فروش سهام خود در بورس یا خارج کردن سرمایه خود از بزرگ ترین بانک آن کشور اقدام کنند، قطعا به سقوط و ورشکستگی آن بانک یا بازار سرمایه خواهد انجامید.

رسانه ها و خصوصا رسانه ملی وظیفه دارد این موضوع و رفتار بهینه و حرفه ای در بازار سرمایه را نه از طریق برنامه های آموزشی که قطعا کمتر بیننده دارند، بلکه در قالب سریال ها، فیلم های سینمایی یا برنامه های سرگرمی پرمخاطب به مردم آموزش دهند؛ چرا که بازار بورس ایران اکنون صرفا یک مقوله اقتصادی نیست، بلکه به یک مقوله امنیتی و حاد تبدیل شده است.

دولت نیز باید با تشکیل کارگروهی به این موضوع بیاندیشد که راههای احتمالی ایجاد شوک یا ضربه به بورس ایران چیست و از هم اکنون برای خنثی سازی چنین اقداماتی آماده باشد. ماههای پیش رو تا انتخابات امریکا از هر جهت حساس بوده و طلب می کند هم مردم و هم مسئولین با حساسیت و مسئولیت پذیری بیشتری عمل کنند.

* پژوهشگر روابط بین الملل

کانال عصر ایران در تلگرام