نخستين زن رهبر اركستر

سوسن اصلاني، آهنگ‌ساز، مدرس و نوازنده سنتور، داراي نشان درجه يك هنري است، او نزد برجسته‌ترين استادان موسيقي دوران تحصيل خود را گذرانده و بهره‌ها گرفته. ايشان همسر استاد بزرگ موسيقي حسين دهلوي است. از سال ١٣٤١ آموزش موسيقي را با ساز تخصصي سنتور در هنرستان موسيقي آغاز كرد. ايشان ‌ اكنون به فعاليت هنري خود ادامه مي‌دهند و مشغول آموزش، آهنگ‌سازي، نوازندگي و سرپرستي گروه خود «خجسته» است و كنسرت‌هاي متعددي در داخل و خارج از كشور برگزار مي‌كند.

به تاريخ و وقايع موسيقي سرزمينم علاقه‌مندم و پيگير آن هستم و از آن بيشتر به بانوان خط‌شكني علاقه دارم كه بدون ترس از قضاوت، بر تابوها و نگاه سنت‌زده اجتماع و گاها زن‌ستيز مي‌تازند و اين مجال را به تاريخ و نسل‌هاي آتي مي‌دهند که نظاره‌گر آنها باشند و با ديدي روشن‌تر از گذشتگان به نقد و تفسيرشان بپردازند.

‌كاش آنان را كه هستند و معاصرشان هستيم، ارج بنهيم و قدردانشان باشيم. چندي پيش در رسانه‌هاي اجتماعي و خبرگزاري‌ها شنيدم از بانوي بزرگوار نزهت اميري به‌عنوان اولين زني كه رهبري اركستر را عهده‌دار بودند نام برده مي‌شود، ضمن احترام به ايشان و اينكه جزء افتخارات موسيقي ما هستند و به وجودشان مي‌باليم، كنجكاو شدم و خواستم نقبي بزنم به گذشته‌هاي دور و حاصل اين جست‌وجو من را رساند به نام سوسن اصلاني.

در تاريخ ٩/١٢/١٣٩٦ با استاد سوسن اصلاني تماس گرفتم تا از خود ايشان ماجرا را جويا شوم. ايشان در ابتدا نخواستند خيلي وارد موضوع شوند و گفتند تا حالا هم سكوت كرده‌ بودند؛ اما با اصرار من و اينكه اين اتفاقات در جريان موسيقي ما تاريخ موسيقي اين سرزمين است و موضوع شما نيستيد، راضي به گفت‌وگو شدند كه حاصل اين گفت‌وگو را از زبان ايشان مي‌شنويم.

ایشان در ابتدا به نیکی از بانو امیری یاد کرده و از زحمات ایشان تقدیر کردند.

*ایده‌ تشکیل ارکستر بزرگ چگونه مطرح شد؟

سال‌ها بود که در هنرستان موسیقی تدریس می‌کردم و در آنجا گروه‌نوازی داشتیم. سال‌های آغاز دهه ٧٠، پیشنهاد داده شد یک ارکستر بزرگ شبیه ارکستر ملی که هم سازهای کلاسیک داشته باشد، هم اصیل، درست کنیم؛ البته گروهی داشتیم که فقط از سازهای اصیل استفاده می‌کردند. همراه با ارکستر بزرگ، قطعاتی از استادان بزرگ دهلوی، خالقی، صبا و... را اجرا کردم و این ارکستر یک گروه کُر داشت که بچه‌ها آواز دسته‌جمعی می‌خواندند. حدود ١٠ سال این ارکستر فعالیت داشت و من رهبری آن را عهده‌دار بودم و اجراهای متعددی داشتیم؛ یک هفته در فرهنگ‌سرای نیاوران و چند شب در فرهنگ‌سرای بهمن. پس از آن پیشنهاد دادند چون ارکستر صدادهندگی خوبی دارد، بلیت بفروشید و اجرا داشته باشید؛ چراکه در زمان اجرا شلوغ می‌شد؛ اما هنرستان قبول نکرد و من با این شیوه سال‌ها کار کردم. به یاد دارم یکی از هنرمندان که الان نامش یادم نیست، گفته بود این خانم رهبر چه کسی است که پا در کفش ما کرده!

*در آن سال‌ها مشکلی نداشتید؟

نه خوشبختانه؛ ما با پوشش کامل اسلامی بودیم و مشکل خاصی نداشتیم. اعضای گروه همه دختر بودند. فقط سال‌ها بعد اجرایی در هنرستان پسران داشتیم که از همان زمان سنگ‌اندازی‌ها شروع شد و لازم است بگویم تمام این اجراها به صورت تصویری ضبط شده است.

*خانم‌هایی که بعد از شما رهبری ارکستر را عهده‌دار بودند، چه کسانی بودند؟

خانم گلنوش خالقی آمد که البته به صورت صحنه‌ای اجرا نداشت و آمدند ایران کارهای پدرشان را در صداوسیما اجرا و ضبط کردند و پس از آن رفتند. بعد از ایشان نیز خانم آذر هاشمی به استخدام صداوسیما درآمدند و ارکستری درست کردند برای خانم‌ها که خودشان آن را رهبری می‌کردند و بعد از ایشان نیز خانم نزهت امیری آمدند که اولین کاری که کردند، تشکیل ارکستر مضرابی بود. در واقع این ارکستر همان ارکستر مضرابی‌ای بود که دهلوی تشکیل داده بود و ٧٢ نوازنده داشت. ایشان خواستند کار دهلوی را مجدد روی صحنه ببرند که زحمتشان شایان تقدیر و ایده‌شان بسیار خوب است. الان هم گویا می‌خواهند این کار را با ارکستر ملی انجام بدهند.

شاید چون ایشان برنامه رسمی داشتند، این تصور شد که اولین زن رهبر ارکستر بوده است.

بله ایشان در تالار وحدت برنامه اجرا کردند و به قول شما حالت رسمی داشت. ما در شرایط دیگری برنامه داشتیم؛ اما من این را با جرئت می‌گویم که تا آن زمان، هیچ خانمی نبود و من اولین زن رهبر ارکستر بودم.

فرزانه نكواصل - روزنامه شرق

کانال عصر ایران در تلگرام