از حمله سعودی ها به کربلا تا تخریب اماکن مذهبی توسط داعش

به تقاضای اهالی نجف و دستور آغا محمد خان، پادشاه قاجار، زیرنظر صدر اعظم او، حاج محمد حسین خان علّاف اصفهانی، ساخت حصاری پیرامون نجف آغاز شد.

عصرایران؛ حمید رضا مهاجر - تاریخ پر از رخدادهایی است که نتایج آن، بخشی از واقعیات حاکم بر امروز را تشکیل می دهد. مرور این تاریخ به معنای ماندن در"گذشته" نیست چه اینکه شرط "امروزی" بودن، عبور از "گذشته" نیست بلکه "مرور" عبرت های آن است. در این نوشتار، دو برش تاریخی از دو زمان متفاوت ارائه می شود؛ امروز و دیروز، جایی که امروز تکرار دیروز است، کپی برابر اصل!

زمانی که داعش، جنایت های بزرگ خویش را آغاز کرد، یکی از اقدامات اساسی آن، ویران کردن آثار تاریخی و مذهبی در عراق و سوریه بود. نابود کردن آثار ارزشمند موزه تاریخی موصل که برخی از آنها دارای قدمتی دو هزار ساله بودند، ویران کردن آثار تاریخی شهر باستانی تدمر در مرکز سوریه تنها دو نمونه بارز بوده که بر اساس عقیده این گروه مبنی بر شرک آمیز بودن این آثار انجام شد. البته گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد که اولویت اصلی داعش در برابر مجموعه اثرات تاریخی عراق و سوریه، قاچاق این آثار به بازارهای بین المللی و فروش آنها بود. در صورتی که این آثار ارزشمند در شبکه جهانی قاچاق، خریداری نمی یافت در بازار رسانه به نام اسلام راستین و تحت عنوان مبارزه دولت اسلامی عراق و شام با مظاهر شرک به فروش می رفت!

یکی دیگر از اماکن تاریخی که در مناطق تحت سیطره داعش با خطر ویرانی مواجه شد، قبور شخصیت های مذهبی اسلامی و مسیحی بود که در قالب بناهای قدیمی مذهبی، مسجد یا کلیسا، بخشی از تاریخ کهن این مناطق را تشکیل می داد. آنها نخست ضریح مزارها را تخریب و نبش قبر می کردند تا اگر طلا و نقره ای مدفون باشد آن را به غارت ببرند و سپس با فریادهای الله اکبر، دیوارهای مسجد و کلیسا را بر سر مزارش، ویران می کردند.

مسجد و مقبره حضرت یونس(ع) در موصل، مسجد و مقبره حضرت داود(ع) در حومه حلب و دهها مسجد و مزار صالحین و صحابه رسول الله(ص) مانند اویس قرنی و عمار یاسر تنها بخشی از لیست بلند بالای اماکن مذهبی است که فقط شامل شیعیان و مسیحیان نمی شد و اماکن مقدس اهل سنت را در بر می گرفت. فقط در تابستان سال 2014، پلیس امر به معروف و نهی از منکر داعش در شهر سنی نشین تکریت عراق، مقبره 40 تن از صحابه رسول الله را که در جنگ های خلیفه دوم کشته شده بودند را با خاک یکسان کرد.

البته واقعیت این است که ویران کردن اماکن مقدس فقط مربوط به داعش نمی شود. در اردیبهشت سال 92، شورای هماهنگی انقلاب سوریه در حومه دمشق از ویران کردن مزار حجر بن عدی در منطقه عدرا توسط ارتش آزاد خبر داد! مزاری که به ادعای این شورا، توسط شیعیان تبدیل به یکی از مظاهر شرک شده بود.

با بازنگری تاریخ اماکن مقدس در منطقه خاورمیانه به وقایعی برخورد می کنیم که قابل تامل است. در اوایل قرن نوزدهم میلادی، سعود بن عبدالعزیز نوه عبدالوهاب (بنیانگذار مذهب وهابیت) و ولیعهد ملک عبدالعزیز حاکم وهابی منطقه نجد شبه جزیره عرب به کربلا هجوم می بَرد. واقعه نگاران تاریخ این هجوم را 18 ذی الحجه سال 1216 (عید غدیر خم) برابر با 21 آوریل سال 1801 میلادی ذکر می کنند که در آن زمان سعود بن عبدالعزیز با لشکری 12000 نفره متشکل از بادیه نشینان نجد و حجاز به شهر کربلا حمله می کند.

مرحوم علامه سید محمد جواد عاملى مولف «مفتاح الکرامه‏» که‏ این حمله در زمان حیات وی اتفاق‏ افتاده بود در پایان جلد پنجم‏ این کتاب می نویسد: "سعود وهابى که در سرزمین نجد سر به شورش برداشته و در منطقه ‏آشوب به پا کرده بود، بدعت‌هاى زیادى در دین گذاشت و خونهاى‏ زیادى از مسلمانان بریخت و قبور ائمه شیعه را با خاک یکسان‏ کرد و در سال‏1216 به مشهد حسین(ع) هجوم بردند، مردان وکودکان را کشتند، اموال مردم را گرفتند و در بى ‏احترامى نسبت‏ به آستان مقدس زیاده‏ روى کردند و آن را ویران ساختند و از ریشه‏ درآوردند و آنچنان در حرم شریف فساد و ویرانى بار آوردند که ‏خدا مى‏ داند."

آلیکس واسیلیف شرق شناس روس تبار که به گفته اش مدتی پس از این حادثه از این شهر عبور کرده است در کتاب تاریخ عربستان سعودی و در صفحات 132 و 133 درباره این واقعه می نویسد: "دوازده هزار وهابی بر ضریح امام حسین حمله کردند و بعد از این که غنائم بی شماری به دست آوردند، اموال مردم را به آتش کشیدند و با شمشیر از بین بردند و بر پیران و کودکان و زنان هم شمشیر کشیدند. قساوت‌های آنان پایان پذیر نبود؛ تا جایی که از خون کشته‌ها نهرها جاری شد... و بیشتر از چهارهزار نفر را کشتند... و نقل شده است که دستبردهای خود را بر بیش از چهارهزار شتر بار کردند. بعد از دستبرد و کشتار مردم، به تخریب ضریح پرداختند و منبرها و قبه‌ها را ویران نمودند. وهابیان با اسب‌های خود وارد صحن شدند و صندوق قبر حبیب بن مظاهر را که از چوب بود، شکستند و سوزاندند و با آن در ایوان طرف قبله حرم، قهوه درست کردند."

چهار سال بعد سعود بن عبدالعزیز، سپاه جدیدی تدارک می بیند و قصد نجف می کند. مردم نجف به سبب آگاهی از ماجرای کشتار و غارت کربلا، خود را آماده دفاع از شهر کرده بودند. سید محسن امین در صفحه 21 کتاب کشف الارتیاب می نویسد: به تقاضای اهالی نجف و دستور آغا محمد خان، پادشاه قاجار، زیرنظر صدر اعظم او، حاج محمد حسین خان علّاف اصفهانی، ساخت حصاری پیرامون نجف از محل اعتبارات دولتی آغاز شده بود و سپس خود صدراعظم، مسئولیت تأمین اعتبار لازم این امر را از منابع شخصی برعهده گرفته و آن را تکمیل کرده بود. هم‌چنین علاوه بر حصار و برجی که به صورت دیواری دور تا دور شهر را فرا گرفته بود، در بیرون نیز خندقی شهر را حفاظت می‌کرد.

از مطالعه منابع تاریخی برمی آید، مردم نجف به رهبری مرحوم شیخ جعفر کاشف الغطاء که از علمای معروف آن زمان شهر نجف بود با سپاه سعود بن عبدالعزیز که تلاش می کردند از حصار شهر بالا برود درگیر می شوند ، این نبرد که تا صبحگاه ادامه یافت با شکست نیروهای مهاجم پایان می یابد.

ابن بشر مورخ نجدی در کتاب تاریخ نجد درباره هجوم به نجف می نویسد که: در سال 1220 سعود با سپاهی انبوه از نجد و نواحی آن به بیرون مشهد معروف در عراق(نجف) فرود آمد و مسلمانان را (وهابیان) در اطراف شهر پراکنده ساخت و دستور داد باروی شهر را خراب کنند، چون یاران او به شهر نزدیک شدند، به خندقی عریض و عمیق برخورد کردند و هرچه خواستند نتوانستند از آن عبور کنند و در جنگی که میان دو طرف رخ داد، در اثر تیراندازی از بارو و برجهای شهر جمعی از مسلمانان (به تعبیر ابن بشر) کشته شدند و آنها بناچار از شهر عقب نشستند.

رفتارهای امروزی امرای داعش یا جبهه النصره را باید در یک ایدئولوژی مذهبی خطرناک جستجو کرد. ایدئولوژی که از سرزمین نجد عربستان آغاز شد و پس از گسترش در شبه جزیره عرب تبدیل به یکی از منابع تهدید در خاورمیانه شد. رفتارشناسی صاحبان این ایدئولوژی نشان می دهد که ترکیب جادویی مذهب فاسد با ثروت بی پایان و خودکامگی امیران تا چه اندازه می تواند ویرانگر و ضدانسانی باشد.