احترام ملی به هاشمی رفسنجانی؛ آشتی با سیاست مداری واقع گرایانه

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- دو روز پس از تشییع و تدفین پیکر آقای هاشمی رفسنجانی در پی حضور انبوه و واقعا خود خواسته و خودجوش مردم همچنان می توان درباره این رخداد نوشت.

در یادداشت های پیشین بیشتر به خود این چهره و کارنامه و عملکرد او در فصل های مختلف زندگی سیاسی و واکنش ها پرداخته شد و طبعا قصد تکرار در میان نیست اما یک وجه مهم در این ماجرا هست که حیف است به آن اشاره نشود.

هاشمی رفسنجانی، روحانی بود و با لقب دینی «آیت الله» از او یاد می شد اما صفتی که درباره او غلبه داشت سیاست ورزی و سیاست مداری بود و بیش و پیش از هر توصیفی با « سیاست» شناخته می شد.

از این رو می توان گفت چنین وداعی با یک «سیاست مدار حرفه ای» در تاریخ ایران بی سابقه بود.

پیش از این و در سال های 1358 و 1368 نیز تهران دو تشییع جنازه پر جمعیت و با شکوه را به خود دیده که شمار حاضران از دو میلیون نفر فراتر رفت. اولی تشییع پیکر آیت الله سید محمود طالقانی بود و دومی امام خمینی. درست است که هر دو انقلابی و مبارز بودند اما وجه سیاست مداری آنان نمی چربید و چه بسا اگر احساس تکلیف نمی کردند به همان وظایف مذهبی و و تبلیغی خود اکتفا می کردند.

هاشمی رفسنجانی اما اگرچه روحانی، مفسر قرآن و مجتهد بود اما به معنی جهانی و اخص کلمه سیاست مدار بود و تا لحظه آخر عمر به کار سیاسی اشتغال داشت و از این نظر محبوبیت او در دهه پایانی عمر اهمیت ویژه می یابد.

تاریخ ایران سیاست مدار به معنی فنی و تخصصی کلمه به تعداد انگشتان دو دست ندارد و غالبا از عرصه های دیگر به سیاست می کوچند و حتی محمد علی فروغی در وهله اول فرهنگی بود و مانند قوام و هاشمی کم یافت می شود که بالذات سیاسی باشد.

زیرا از دیرباز مردم به مردان سیاست بد گمان بوده اند و می گفتند و می گویند « سیاست، پدر و مادر ندارد».

در نگاه عامه سیاست در «پشت پرده» تعریف می شود و «صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی».
به همین خاطر سیاست مدارانی که تنها سیاست ورزی می کنند و به عامه و قضاوت آنان کاری ندارند چندان محبوب نمی شوند و نمونه بارز این نوع سیاست مداران، احمد قوام ( قوام السلطنه) است و جالب این که هاشمی در بعضی وجوه به او تشبیه می شد.

حضور انبوه مردم در مراسم تشییع پیکر هاشمی رفسنجانی را می توان به منزله تغییر نگاه به سیاست هم دانست و این که سیاست ورزی واقع‌بینانه برای ملت مفیدتر است از آرمان خواهی خیال پردازانه.

هانا آرنت سه مفهوم یا فعالیت را از یکدیگر متمایز می کند. اولی «زحمت» است. کاری که آدمیان در پاسخ به نیازهای اساسی زندگی روزمره انجام می دهند و در آن با جانوران دیگر شریک اند.

دومی «کار» است که به انسان در مقام جانور ابزارساز اشاره ندارد و سرانجام «عمل» که از نگاه هانا آرنت والاترین فعالیت آدمی است.به تعبیر ارسطو عمل انسان را به جانور سیاسی بدل می کند و وجه تمایز او از دیگر جانوران است.

سیاست و عمل سیاسی یک ارزش است و فعالیت سیاسی از هر زحمت و کار دیگر اثرگذارتر است و از این رو نگاه منفی به سیاست را باید کنار گذاشت.

حضور انبوه مردم در مراسم تشییع هاشمی رفسنجانی از درک سیاسی و واقع نگری و فاصله از آرمان پردازی نیز خبر می دهد و این نیز یک دستاورد است و نشان می دهد هاشمی نه تنها در حیات خود اثر گذار بود که در ممات هم می تواند نقش آفرینی کند.